WYKAZ TEMATÓW ZAJĘĆ PROPONOWANYCH PRZEZ "LASY MIEJSKIE - WARSZAWA" Z ZAKRESU EDUKACJI PRZYRODNICZO - LEŚNEJ

W zajęciach wykorzystywane są przede wszystkim gry i zabawy aktywizujące. Nasze zajęcia nie stanowią zamkniętej całości, jesteśmy elastyczni i otwarci na propozycje opiekunów.

Wychowanie przedszkolne

Przyjaciel przyrody

Zajęcia kształtują postawę właściwego zachowania w lesie, uczą dzieci wyrażać swoje własne myśli i wyobrażenia, emocje w rozmowie kierowanej pytaniami i działalnością plastyczną. Tworzenie leśnych znaków zakazu.

Las środowiskiem życia roślin i zwierząt

Dzieci poznają las jako atrakcyjne miejsce wypoczynku, poznają jego funkcje, uczą się jak należy się w nim zachowywać. Poznają podstawowe gatunki zwierząt i drzew, które można spotkać w lesie. Dodatkowo uczą się je rozpoznawać.

Jesień w lesie - kolorowy las

Wyprawa do lasu, gdzie dzieci poznają zjawiska zachodzące wraz z nastaniem jesieni. Na podstawie tworzonych bukietów z liści, uczą się rozpoznawać najpospolitsze gatunki drzew. Wykorzystują „dobra lasu” w zabawie (tworzą leśne ludki z żołędzi, kasztanów, układają obrazy z liści.) podczas zajęć ćwiczą zdolności manualne i plastyczne.

Wyspa skarbów - czyli poznajemy las przez zmysły

Dzieci poprzez zabawę poznają świat wszystkimi zmysłami. Nasłuchują odgłosów lasu, poznają jego zapach, kolory w nim dominujące. Szukają skarbów lasu.

Mały tropiciel – szukanie śladów obecności zwierząt w lesie

Wycieczka do lasu, której celem jest poznanie fauny. Dzieci uczą się obserwować zwierzęta, ich zwyczaje, odgłosy które wydają, miejsca w których żyją.

Cykl zajęć z edukacji przyrodniczo leśnej dla przedszkolaków:

·           Leśna przyroda

·           Jakie to drzewo?

·           Zwierzęta leśne

·           Zabawy dla zmysłów

·           Jesień w lesie

Szkoła podstawowa

Las blisko nas – czyli jak racjonalnie korzystać z lasu?

Podczas zajęć dzieci poznają zasady zachowania w lesie. Sposoby zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego. Poznają możliwości rekreacji z uwzględnieniem walorów przyrodniczych. Zajęcia połączone są z zabawami sportowymi realizowanymi na ścieżkach zdrowia.

Żyję z lasu - czyli co daje nam las?

Zajęcia mają na celu poznanie wpływu lasu na warunki życia ludzi, jego funkcji dla miasta Warszawy. Dzieci uczą się wykorzystywać „dobra lasu” (owoce runa leśnego, igliwie, korę) i zastosować je w codziennym życiu. Poznają las jako miejsce pracy.

Jak rośnie las?

Wyprawa do lasu, gdzie uczniowie poznają procesy związane z powstawaniem lasu, uczą się rozróżniać poszczególne etapy jego wzrostu. Poznają wiek i znaczenie starych drzew. Doskonalą umiejętność obserwowania przyrody. Poznają przyrodnicze znaczenie lasu oraz podstawowe warunki i możliwości jego ochrony.

Windą przez las – czyli budowa warstwowa lasu

Uczestnicy zajęć obserwują poszczególne warstwy roślinności tworzące las oraz wskazują rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla danej warstwy. Wykazują różnice w budowie drzewa, krzewu i rośliny zielnej. Poznają różne zbiorowiska leśne. Wykazują różnice w roślinności między poszczególnymi zbiorowiskami.

Zależności między organizmami w lesie

Celem zajęć jest ukazanie piramidy troficznej występującej w lesie – łańcuchy pokarmowe. Wskazanie roślin jako producentów pokarmu, ukazanie roli zwierząt jako konsumentów oraz udziału mikroorganizmów w rozkładzie materii. Wskazanie innych zależności niż pokarmowe, które występują w ekosystemie leśnym.

Igły, szpilki … drzewa iglaste naszych lasów

Celem zajęć jest poznanie najważniejszych gatunków iglastych w naszym kraju (sosna, świerk, jodła, modrzew, jałowiec, cis, daglezja). Omówienie sposobu ich rozpoznawania po cechach charakterystycznych (szyszki, igły, kora). Uczestnicy nabywają umiejętność posługiwania się kluczem do oznaczania gatunków.

Szumi dokoła las … drzewa liściaste wokół nas

Uczniowie pracując w grupach obserwują gatunki drzew liściastych występujących naturalnie w naszych lasach oraz poznają cechy pozwalające odróżnić je od siebie. Dodatkowo zimą uczestnicy zajęć uczą się rozpoznawać gatunki drzew liściastych po pączkach na pędach. Lecznicza siła drzew.

Jak żyje drzewo?

Celem zajęć jest poznanie poszczególnych elementów w budowie drzew, takich jak: korzeń, łodyga, liść, kwiaty, owoce i nasiona. Ich budowy, funkcji jakie spełniają w jego życiu i innych organizmów, które można spotkać w lesie.

Leśne safari – czyli różnorodność zwierząt żyjących w lesie

Podczas wycieczki do lasu uczniowie poznają bogaty świat fauny leśnej. Uczą się klasyfikować organizmy wg własnych kryteriów. Poznają tajemnice zwierząt leśnych. Wskazują zależności między budową zewnętrzną, a przystosowaniem do życia w określonej warstwie lasu. Szukają śladów obecności zwierząt w lesie. (Poznają właściwe zachowanie w stosunku do zwierząt dziko żyjących oraz sposoby właściwego reagowania w przypadku ukąszenia lub pogryzienia przez napotkane zwierzęta).

Zwiastuny wiosny

Uczestnicy zajęć poznają zjawiska zachodzące wiosną w przyrodzie. Poznają rośliny i zwierzęta, które świadczą o nadejściu wiosny.

Zima w lesie

Uczniowie poznają zmiany zachodzące zimą w lesie. Dowiadują się w jaki sposób możemy pomóc w tym czasie poszczególnym mieszkańcom lasu. W czasie zajęć uczestnicy poznają różne strategie przystosowania się zwierząt do pory zimowej. Poznają tropy pozostawione na śniegu przez zwierzęta Zajęcia połączone z akcją dokarmiania zwierzyny. Możliwość zorganizowania „Mikołajek” połączonych z ogniskiem.

Bzzzzzzzzzzz - kolorowy świat owadów żyjących w lesie

Uczestnicy zajęć poznają owady, miejsce ich występowania. Wskazują różnorodność w budowie owadów w związku z trybem ich życia. Dzieci poznają owady pożyteczne i szkodliwe oraz ich znaczenie dla lasu.

Oko w oko z wnukiem dinozaura – płazy i gady naszych lasów

Celem zajęć jest poznanie pospolitych gatunków płazów i gadów, ich budowy, przystosowania do wodno – lądowego trybu życia. Znaczenia jakie pełnią w lesie i celów ich ochrony.

Ptaki – śpiewające zwierzaki

Uczniowie poznają różne siedliska zamieszkiwane przez ptaki (miejsca składania jaj, typy budek lęgowych). Starają się wykazać różnice w wielkości i ich ubarwieniu. Obserwują cechy budowy zewnętrznej umożliwiające aktywny lot oraz przystosowania do zdobywania pokarmu. Uczestnicy uczą się rozpoznawać odgłosy wydawane przez ptaki, a także poznają ich zwyczaje. Cele ochrony ptaków.

Jestem w stanie pomóc otaczającej mnie przyrodzie

Omówienie różnych form ochrony przyrody. Poznanie przykładów różnych form ochrony przyrody w najbliższej okolicy. Poznanie roli społecznej i naukowej omawianych form ochrony przyrody. Wskazanie gatunków chronionych roślin i zwierząt w naszych lasach. Przykłady niekorzystnych zmian wywołanych działalnością człowieka, ukazanie skutków jego nieprzemyślanej działalności. Próba znalezienia odpowiedzi na pytanie „ Co dzieje się z odpadami w przyrodzie? Co człowiek robi dobrego dla lasu i co jeszcze może zrobić?”

Czy tylko człowiek niszczy las?

Podczas zajęć uczniowie poznają czynniki abiotyczne (np. wiatr, śnieg, ogień) i biotyczne (owady, patogeny) zagrażające trwałości lasów. Dokonują poszukiwań dowodów niszczycielskiej działalności niektórych owadów i innych zwierząt oraz wskazują sposoby przeciwdziałania człowieka w walce z wymienionymi zagrożeniami.

Rozbierane grzybobranie - grzyby jadalne i trujące dla człowieka

Uczestnicy zajęć poznają budowę i podstawowe czynności życiowe grzybów kapeluszowych. Ukazana zostaje przydatna rola atlasów podczas grzybobrania. Uczniowie uczą się rozpoznawać najpospolitsze gatunki grzybów jadalnych i trujących. Dowiadują się gdzie szukać grzybów i jak je zbierać.

Jak powstaje gleba?

Celem zajęć jest poznanie sposobów powstawania gleby w lesie, omówienie jej budowy, wyjaśnienie udziału organizmów żywych (nicienie, pierścienice, grzyby, bakterie) w tworzeniu próchnicy. Wykazanie zależności między rodzajem gleby, a roślinnością, która ja porasta. Ukazanie roli gleby w życiu organizmów. Rodzaje gleb – właściwości fizykochemiczne.

Leśnicy gospodarują lasem

Podczas zajęć dzieci poznają pracę leśnika i jego rolę w lesie. Dowiadują się czym jest leśnictwo, wykazują różnicę między lasem zagospodarowanym, a chronionym. Przybliżenie składu gatunkowego lasów Polski.

Gimnazjum i szkoła średnia

Jaki jest wpływ lasu na organizmy żywe?

Uczniowie poznają czynniki abiotyczne i biotyczne wpływające na rozmieszczenie roślin i zwierząt w lesie. Dowiadują się o tolerancji organizmów na różne czynniki środowiska. Poznają grupy ekologiczne roślin, gatunki charakterystyczne dla różnych środowisk.

Biocenoza – ożywiona część ekosystemu

Celem zajęć jest zapoznanie uczniów z funkcjonowaniem ekosystemu leśnego jako systemu biologicznego oraz koniecznością zachowania jego wewnętrznej równowagi. Uczniowie wykazują degradacyjne działanie antropopresji na ekosystemy leśne. Przewidują skutki swoich działań.

Zależności miedzy organizmami w lesie (antagonistyczne i nieantagonistyczne). Związki człowieka ze światem roślin i zwierząt

Podczas zajęć uczniowie wykazują rolę roślin i zwierząt w przyrodzie, życiu człowieka oraz funkcjonowaniu całej biosfery. Zajęcia mają na celu znaleźć odpowiedź na pytanie: „dlaczego giną gatunki?” Uczniowie poznają również gatunki chronione.

Jak powstaje drzewo? Czyli od nasiona do formy dorosłej drzewa.

Zajęcia mają na celu ukazanie cyklu rozwojowego ze szczególnym zwróceniem uwagi na budowę, typ owoców, nasion oraz sposobu ich rozsiewania. Wskazanie na przykładach poszczególnych etapów wzrostu drzewa. Rola czynników wpływających na rozwój. Wiek drzewa.

Do czego roślinie potrzebne są liście?

W trakcie zajęć uczniowie poznają budowę liścia, różne jego formy i rodzaje. Wykazują przystosowania budowy liścia do wymiany gazowej, fotosyntezy, transpiracji. Poznają przyczyny i sposób odpadania liści oraz choroby związane z liśćmi. Znaczenie liści w procesie tworzenia gleby.

Rozpoznawanie roślin w najbliższej okolicy przy pomocy klucza

Uczestnicy zajęć poznają najważniejsze gatunki i ich związki z poszczególnymi siedliskami, określają cechy budowy roślin przydatne do ich rozpoznawania. Korzystają z atlasów, przewodników, kluczy jako źródła wiedzy niezbędnej przy rozpoznawaniu roślin. Rozpoznawanie roślin dziko rosnących w najbliższym otoczeniu o właściwościach szkodliwych dla człowieka. Rośliny lecznicze, ich znaczenie i wykorzystanie przez człowieka.

Gospodarka łowiecka w lasach

Podczas zajęć uczniowie poznają gatunki zwierząt występujące w lesie, w tym zwierzęta łowne. Analizują przyczyny polowań na zwierzęta, korzyści jakie czerpie z tego przyroda i człowiek. Poznają terminologię łowiecką oraz to, czym jeszcze myśliwi zajmują się w lesie.

Lasy liściaste i bory

Na zajęciach w terenie uczniowie wymieniają warstwy lasu, podają przykłady roślin w każdej warstwie, wyróżniają organy drzew liściastych i iglastych. Uczą się sposobów rozpoznawania pospolitych gatunków drzew leśnych i poznają gatunki charakterystyczne dla określonych zbiorowisk. Wykazują różnice między organizmami zamieszkującymi lasy liściaste, a bory.

Co nam grozi w lesie?

Zajęcia mają na celu ukazanie niebezpieczeństw i zagrożeń związanych z przebywaniem w lesie. Uczniowie poznają niebezpieczne zwierzęta i zagrożenia z nimi związane. Poznają sposoby unikania takich zagrożeń.

Co możemy zrobić na rzecz ochrony przyrody?

Uczestnicy zajęć poznają formy ochrony przyrody w Polsce, najbliższej okolicy, najważniejsze organizacje związane z ochroną środowiska. Wykazują związek między utrzymaniem równowagi w przyrodzie i z przyrodą, a człowiekiem, jego dalszą egzystencją na Ziemi. Kształtowanie postawy przyjaciela i strażnika przyrody.

Lasy w Polsce i na świecie

Przedstawienie stanu lasów w Polsce, ich rozmieszczenia, udziału głównych gatunków, zasobów leśnych. Omówienie najważniejszych zagadnień związanych z gospodarką prowadzoną w naszych lasach. Lasy na świecie, ich typy, rozmieszczenie i stan.

PODSZYT

Podszyt- jest to jedna z warstw w ekosystemie leśnym, rozciągająca się do 4 m od runa, więc nigdy nie wyrasta ponad dolną warstwę drzewostanu. Do strefy tej zalicza się krzewy oraz młode drzewa. Rozmieszczenie roślin zależy głównie od gleb, wilgoci i nasłonecznienia. Jałowce np. występują na glebach ubogich, na żyźniejszych można spotkać np. jarzębinę, a na siedliskach wilgotnych np. kalinę. Rodzaj roślinności podszytu zależy także od typu lasu np. w grądach najpospolitsza jest leszczyna, w olsach czeremcha zwyczajna, kruszyna pospolita, wierzba uszata oraz często spotykany jest także chmiel zwyczajny. Buczyny natomiast są prawie całkowicie pozbawione podszytu (przeważają tam młode buki), dlatego że dociera tam mało światła. Poza tym w podszyciu można spotkać: kalinę koralową, porzeczki, głóg, trzmielinę pospolitą i brodawkowatą, śliwę, różę dziką i bez czarny, a z gatunków drzewiastych, którym nie potrzeba do życia dużo światła: grab, dąb, osikę i klon zwyczajny.
Warstwa podszytu jest domem licznych zwierząt. Są to ssaki roślinożerne i wszystkożerne (sarna, jeleń, zając, niedźwiedź, dzik, mysz polna) oraz mięsożerne (lis, wilk, ryś). Szczególnie różnorodny jest tu jednak świat owadów (kornik drukarz, chrząszcze, motyle), będące pożywieniem licznych ptaków m. in. dzierzby, pokrzewki, kosa, dzięcioła, muchołówki, kukułki, drozda, wilgi, kowalika, słowika i szpaka. Ptaki przyciągają także tutaj nasiona i owoce m. in. czerwone jagody jarzębiny, a zimą szyszki sosen, świerków i jodeł. Ptaki nie szukają tu tylko pożywienia, lecz także schronienia i miejsca, gdzie będą mogły bezpiecznie znieść jaja i wychowywać młode. Często budują one gniazda na gałęziach drzew, krzewów, czy nawet bezpośrednio na ziemi. Wykorzystują także dziuple, podobnie jak drobne ssaki: mysz leśna, popielica oraz niektóre gatunki nietoperzy.

Podszyt spełnia także wiele bardzo ważnych funkcji:
chroni glebę przed erozją dzięki silnemu związaniu powierzchniowych warstw gleby gęstą siecią korzeni,
ocieniając glebę obniża parowanie wody z jej powierzchni i poprawia stosunki klimatyczne wnętrza drzewostanu hamując wnikanie wiatru do wnętrza lasu,
zrzucając liście, podszyt przyczynia się do szybkiego rozkładu akumulowanej na powierzchni gleby substancji organicznej,
wprowadzając w obieg związki mineralne zapobiega degradacji gleby, poprawiając jej strukturę i skład chemiczny.

Las jest jednym z najbardziej złożonych i skomplikowanych ‘organizmów’ na świecie. Las tworzą nie tylko postrzegane jako dominujące w nim rośliny – szczególnie drzewa, ale ogromna ilość wzajemnie powiązanych ze sobą gatunków bakterii, glonów, grzybów, owadów, ptaków i ssaków. Wszystkie organizmy wzajemnie oddziałują na siebie i swoje siedlisko (gleba, woda, klimat) i współtworzą ekosystem potocznie zwany lasem.

Lasy zajmują 27 % powierzchni kontynentów.

Można wyróżnić jego trzy warstwy lasu:
1. Warstwa koron drzew – może być jednopiętrowa (lasy jednowiekowe i jednogatunkowe) lub wielopiętrowa (lasy mieszane, drzewa w różnym wieku);
2. Podszyt - krzewy i niższe drzewa;
3. Runo leśne - trawy, byliny, mchy, porosty.

W polskich lasach nizinnych warstwę koron drzew tworzą zazwyczaj: sosna zwyczajna, świerk pospolity, lipa drobnolistna.
Zaś na wyżynach i pogórzu dominują: nadrzeczna olszyna górska z olszą szarą, jaworzyny, drzewostan jodłowy boru mieszanego, bory świerkowe.
W ekosystemie lasu bardzo ważny jest stopień jego naświetlenia.
W warstwach lasu żyje wiele zwierząt i roślin, które są powiązane ze sobą łańcuchem pokarmowym(są od siebie zależne).

Skład podszytu i runa jest uzależniony. od warunków siedliskowych, w tym także od stopnia naświetlenia wnętrza lasu. W ciągu roku naświetlenie zmienia się najbardziej w lasach liściastych, ponieważ drzewa zrzucają liście na zimę. Roślinność runa – zawilec gajowy, przylaszczka pospolita ziarnopłon wiosenny, złoć żółta, szczawik zajęczy – najbujniej rozwija się i kwitnie wczesną wiosną, gdy jeszcze niema liści na drzewach. W ten sposób rośliny runa wykorzystują do rozwoju do rozwoju światło, którego wówczas jest pod dostatkiem. Tylko wtedy mogą wygrać konkurencję o ten czynnik środowiskowy z drzewami. Po rozwinięciu się na drzewach liści w runie pozostają rośliny, które nie potrzebują dużo światła, np. kopytnik pospolity, bluszcz pospolity, trawy leśne (np. trzcinnik leśny), borówka czarna, mchy i paprocie.

Roślinność podszytu i runa może wywierać wpływ na drzewostan. Czasami bujny rozwój ziół w runie utrudnia, a nawet wręcz hamuje wzrost młodych siewek drzew, zanim wyrosną ponad runo. Każda warstwa lasu ma swoich mieszkańców, którzy żyją na określonym obszarze, przynajmniej w pewnych okresach(lub przemieszczają się z miejsca na miejsce).Ich pożywieniem, miejscem do zakładania gniazd jest roślinność.
W koronach drzew żyją np. sikory, wilgi, kukułki, drozdy. Na pniach żerują dzięcioły, kowaliki, w ściółce kosy.

Lasy

Zacznijmy od wyjaśnienia co to jest las. Jest on zbiorowiskiem roślinnym, który charakteryzuje warstwowa budowa. Las składa się z czterech zasadniczych warstw. Pierwsza z nich to drzewostan. Obejmuje ona piętro drzew. Kolejną warstwą jest tak zwany podszyt, składający się głównie z krzewów. Trzecia warstwa to runo leśne, na które składają się przeróżne krzewinki oraz zioła. Ostatnią warstwą jest ściółka leśna. Buduje ją przede wszystkim warstwa porostów oraz mchów. Przy zachowaniu naturalnych warunków, las to najbardziej trwały, a także złożony ekosystem, który znajduje się w ciągłym stanie równowagi, przy danych, przyrodniczych warunkach. Las to także charakterystyczny biom kilku stref klimatycznych takich jak strefa subarktyczna, umiarkowana, podzwrotnikowa, a także zwrotnikowa. Pod względem pochodzenia las możemy podzielić na dwa zasadnicze rodzaje. Pierwszy z nich to las pierwotny (zwany także lasem naturalnym lub pralasem), a drugi to las, który powstał dzięki człowiekowi. Lasy pełnia dwie zasadnicze funkcje, gospodarczą oraz przyrodniczą. Są one bazą produkcji drewna oraz tak zwanych użytków ubocznych. Są one również obiektem gospodarki turystycznej oraz łowieckiej. Jeśli zaś chodzi o przyrodnicze funkcje, to warto nadmienić funkcję przeciw erozyjną oraz glebochronną (spełniają je lasy porastające wydmy oraz strome zbocza), funkcję hydrologiczną (polega ona na retencji wody, poprawie wodnego bilansu oraz zmniejszeniu częstotliwości pojawiania się powodzi), funkcję klimatyczną (lasy łagodzą amplitudy dzienne temperatur oraz zwiększają względną wilgotność powietrza) oraz funkcję krajobrazową. Niestety, mniej więcej od początku lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku obserwujemy gwałtowne narastanie zamierania lasów. Szczególnie w umiarkowanej strefie, na terenach Europy, a także północnej Ameryki. Lasy można podzielić ze względu na występowanie w określonych szerokościach geograficznych, a co za tym idzie występujące w nich okazy fauny oraz flory.

Las jest domem zarówno dla drapieżców (wilki, rysie), jak i roślinożerców(sarny, jelenie).Znajdą w nim schronienie także sokoły, jastrzębie, puchacze, a także mnóstwo różnorodnych owadów, np.: pluskwiaki, motyle, chrząszcze, mrówki itp.
Leśną glebę przykrywa ściółka, która zawiera głównie obumarłe szczątki roślinne i zwierzęce, jest warstwą ochronną gleby. Wyróżniamy w niej następujące warstwy(profil glebowy): próchnica, mineralna i skała macierzysta. Żyje w niej bardzo zróżnicowana fauna (drapieżniki - chrząszcze, mrówki, pająki, oraz inne, np.: dżdżownice, stonogi).

W glebie żyją także większe zwierzęta(kret, mysz), które dzięki ryciu przewietrzają glebę i przemieszczają próchnicę w dolne jej warstwy.
Badania lasów wskazują, że liczne ekosystemy ulegają nieustannym przemianom, np. w lasach iglastych Ameryki Północnej zaobserwowano cykliczne zmiany składu gatunkowego, jest to związane z pożarami. Wtedy to na pobrzeżach lasu masowo kiełkują sosny, a gdy jej drzewostan podrośnie, pod jego okapem rozwijają się inne gatunki, jak świerki, które dobrze rosną w cieniu. Ponieważ las świerkowy jest gęstszy i znacznie bardziej podatny na pożary, cały cykl zaczyna się od nowa.

Runo leśne – warstwa lasu występująca pomiędzy podszytem a ściółką, najniższa warstwa roślin leśnych.

Runo leśne tworzą rośliny zielne, mszaki, porosty i grzyby. Skład runa jest uzależniony od warunków siedliskowych, w tym także od stopnia naświetlenia wnętrza lasu. W ciągu roku naświetlenie zmienia się, zwłaszcza w lasach liściastych, ponieważ drzewa zrzucają liście na zimę. Warunkuje to sezonową zmienność składu i struktury runa. Wiosną, gdy drzewa nie mają liści i światło dociera do runa, można spotkać zawilce, przebiśniegi, przylaszczki i inne geofity. Latem, gdy do runa dociera znacznie mniej światła, dominują rośliny cieniolubne. W borach iglastych zmiany sezonowe są słabsze. W naszych lasach tego rodzaju dominują w runie takie gatunki jak: śmiałek pogięty, borówka czarna, wrzos zwyczajny.

Runo dostarcza ubocznych (niedrzewnych) użytków leśnych: głównie grzyby jadalne i zioła lecznicze.

Ściółka, podściółka - warstwa lasu, która leży bezpośrednio na ...