Temat: Normy oświetleniowe sal wykładowych, biur, stanowisk

                             pracy z komputerami oraz sklepów

Monika Wilkowska

Gr II

                      Najważniejszym elementem fizycznego środowiska zarówno pracy, nauki, życia itp. jest jakość oświetlenia, gdyż odgrywa ona doniosłą rolę we wszystkich w/w procesach.

Aby działalność organów wzroku mogła być prawidłowo wykorzystywana, oświetlenie otoczenia musi odpowiadać określonym wymaganiom wyznaczonym cechami fizjologicznymi narządu wzroku oraz rodzajem pracy.

                     Oświetlenie można podzielić na naturalne i sztuczne oraz ogólne, miejscowe i złożone. Najwięcej zalet posiada oświetlenie naturalne, co wynika z samej jego istoty. Natężenie światła naturalnego zależy od pory roku, dnia, stanu pogody. Można w pewnym stopniu regulować wielkość natężenia światła naturalnego w pomieszczeniach jednak zabiegi takie są zbyt kosztowne i nie zawsze przynoszą zamierzone efekt. Z tych, między innymi względów stosowane jest w szerokiej skali oświetlenie sztuczne. Najważniejszymi warunkami stosowania światła sztucznego jest zbliżenie go w maksymalnym stopniu do cech światła naturalnego oraz niedopuszczenie do zbytniej jaskrawości źródeł światła.

                  Do zasad oświetlenia otoczenia miejsc pracy, nauki, wypoczynku itp. można zaliczyć:

Ø      Maksymalne wykorzystywanie oświetlenia naturalnego,

Ø      Przystosowanie oświetlenia do rodzaju wykonywanej pracy, czynności,

Ø      Wybór odpowiedniego typu źródeł światła sztucznego,

Ø      Równomierne oświetlenie całego miejsca pracy,

Ø      Stosowanie urządzeń rozpraszających światło,

Ø      Ustalenie natężenia źródła światła w zależności od wielkości pomieszczenia i rodzaju wykonywanej pracy,

Ø      Dobór urządzeń oświetlających ze względu na bezpieczeństwo pracy,

Ø      Odpowiedni dobór barw na stanowisku i pomieszczeniu pracy, nauki,

Ø      Odpowiednie zaprojektowanie rozmieszczenia źródeł światła.

Trzymanie się tych zasad gwarantuje, że światło na stanowisku pracy i w jego otoczeniu wpływa bezpośrednio na szybkość i pewność widzenia oraz przejrzyście określa, w jaki sposób widzimy formy, sylwetki, barwę i właściwości powierzchni podmiotów tam

występujących. Praca wzrokowa jest wówczas optymalna, a na stanowisku pracy oraz w pomieszczeniu, w którym się ono znajduje występuje wygoda widzenia.

Wystąpienie wygody widzenia zależy od czynników określających cechy ilościowe i jakościowe oświetlenia oraz wrażliwości osobniczej.

Zasady oświetlenia dzielone są na trzy podstawowe grupy:

§         Zasady fizjologiczne

§         Zasady estetyczne

§         Zasady ekonomiczne

Najważniejszymi, z punktu widzenia narządu wzroku, są zasady fizjologiczne.

                         Oświetlenie dzienne jak i elektryczne powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy, czynności i wymaganej dokładności oraz spełniać wymagania Polskiej Normy. Oświetlenie wnętrz światłem dziennym. Warunki ogólne określa PN-71/B-02380 oraz wymagania, jakim powinno odpowiadać oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym mają zastosowanie PN-84/E-02033.

Polskie Normy opisują elementy warunkujące jakość widzenia, i tak na właściwe oświetlenie miejsca pracy składają się następujące czynniki :

Ø      dostateczne natężenie światła,

Ø      wystarczająca równomierność oświetlenia,

Ø      prawidłowy rozkład cieni,

Ø      tętnienie światła,

Ø      właściwa barwa światła,

Ø      stałość strumienia świetlnego,

Ø      niedopuszczenie do olśnień.

                    Obok natężenia oświetlenia stanowisk pracy w wielu przypadkach bardzo ważna jest barwa. Badania wykazują, jak duży wpływ mają niewłaściwe zastosowanie barw i oświetlenia na zaburzenia wzroku. Odpowiednie zastosowanie barw i oświetlenia dodatnio wpływa na psychikę człowieka i jego samopoczucie. Stosowanie określonych barw pozwala na wzmocnienie oświetlenia, wywołanie odpowiednich wrażeń estetycznych, ułatwia utrzymanie czystości i bezpieczeństwa pracy itp. Barwy dobrze odbijające strumień światła zwiększają zwykle wydajność pracy i zmniejszają zużycie energii elektrycznej.

                W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8. Charakterystyka oświetlenia stanowisk pracy światłem naturalnym musi uwzględniać:

-          zmienność w czasie natężenia światła naturalnego;

-          nieregularność zmian natężenia światła;

-          wpływ warunków eksploatacji obiektu na natężenie światła.

Natężenie oświetlenia naturalnego we wnętrzu budynku jest funkcją natężenia oświetlenia na zewnątrz budynku, a to ulega ciągłym zmianom, zależnie od pory dnia i roku oraz od warunków atmosferycznych. Wobec tak dużych zmian natężenia oświetlenia naturalnego, przyjęto, że miernikiem natężenia oświetlenia dziennego wnętrza jest stosunek natężenia oświetlenia w danym punkcie bądź średniego w całym pomieszczeniu do równoczesnego natężenia na zewnątrz na otwartej płaszczyźnie poziomej. Współczynnik ten jest stały i nie zależy od wahań natężenia oświetlenia. Rozkład współczynników oświetlenia dziennego we wnętrzach jest zróżnicowany i zależy od warunków pracy na poszczególnych stanowiskach roboczych.

Tabela 1

Zależność współczynników oświetlenia naturalnego od przeznaczenia pomieszczenia

            W powierzchni otworu przeznaczonego do doprowadzania światła naturalnego znajdują się elementy o zróżnicowanych możliwościach przepuszczania światła. Są również i takie, które go w ogóle nie przepuszczają. To zróżnicowanie uwzględnia się w postaci strat światła. Straty bywają spowodowane przez:

-          ramy i szczeliny,

-          częściową tylko przepuszczalność szyb,

-          zabrudzenie szyb,

-          zaciemnienie przez otoczenie,

-          przestrzenne położenie otworu doprowadzającego światło.

Przy oświetleniu bocznym wartość współczynnika oświetlenia dziennego maleje w miarę oddalania się od otworów okiennych, toteż każde pomieszczenie można podzielić na dwie strefy: strefa I, w której w zasadzie oświetlenie naturalne jest dostateczne (wartość współczynnika oświetlenia mieści się w granicach normy), oraz strefa II, w której wartość współczynnika oświetlenia nie odpowiada wymaganiom normy i jest potrzebne uzupełnienie natężenie światła. W strefie II można umieścić świetliki oraz oświetlenie sztuczne.

Nierównomierność oświetlenia różnych punktów tego samego pomieszczenia stanowi poważną wadę oświetlenia naturalnego. W celu osiągnięcia pewnej równomierności oświetlenia okna powinny być umieszczone jak najwyżej i jednocześnie powinny być umieszczone jak najwyżej i jednocześnie powinny być jak najszersze. Parapet nie powinien być wyższy niż 1,20 m, a szerokość ścian między oknami- większa niż 2,3 m.

Tabela 2

Współczynnik Kb przy oświetleniu bocznym

Współczynnik Kb uwzględniają wpływ odbić wewnętrznych, zależne od średniego ważonego

współczynnika Q śr odbicia ścian, sufitu i podłogi. Do obliczeń szczegółowych należy przyjmować zakres Q śr o wartościach 0,5, 0,4, 0,3.

                      Jeśli chodzi o oświetlenie górne światłem naturalnym jest to najbardziej racjonalny z punktu widzenia wymagań narządu wzroku rodzaj oświetlenia. Istnieje tu możliwość zapewnienia dużej równomierności oświetlenia, prócz tego doprowadzenie światła z góry nie zmienia kierunku jego padania, do którego człowiek jest ewolucyjnie przystosowany. Oświetlenie górne umożliwia dobranie odpowiedniego natężenia oświetlenia w głębi traktu lub w budynkach wielozadaniowych. Zapewnia również ochronę przed insolacją przy niektórych typach świetlików. Oświetlenie górne zapewniają świetliki umieszczone w dachu budynku o dużej powierzchni zabudowy. Kształty świetlików są bardzo zróżnicowane, np. trójkątne, trapezowe, latarniowe, pilaste poziome, pionowe itp..

Od kształtu świetlika zależy jakość oświetlenia płaszczyzny roboczej.

Na równomierność i jakość oświetlenia względnego wpływa:

a)      stosunek powierzchni oszklonej do powierzchni podłogi pomieszczenia,

b)     stosunek wysokości do rozpiętości oświetlonego pomieszczenia,

c)      kształt świetlika,

d)     kąt nachylenia powierzchni oszklonej.

Bardzo ważna jest odległość między świetlikami a płaszczyzną roboczą. Im wyżej znajduje się świetlik nad płaszczyzną roboczą, tym niższe jest natężenie oświetlenia, lecz wzrasta równomierność oświetlenia.

Normy podają następujące wytyczne dotyczące współczynnika Kg przy oświetleniu.

Tabela 3

Współczynnik Kg przy oświetleniu górnym