Chrystologia - nauka o Jezusie Chrystusie
CHRYSTOLOGIA – nauka o Jezusie Chrystusie
Plan skryptu:
1. Problem historyczności Jezusa Chrystusa.
2. Integralne człowieczeństwo Chrystusa
3. Bóstwo Chrystusa
ü Świadectwa Chrystusa o sobie jako Bogu
ü Świadectwo pierwszych gmin chrześcijańskich i św. Pawła
ü Świadectwo św. Jana
4. Pierwsze herezje chrystologiczne
5. Patrystyczne eksplanacje chrystologiczne
6. Zjednoczenie osobowe w Chrystusie
7. Jedność moralna Jezusa Chrystusa
8. Ze współczesnych teorii chrystologicznych
Chrystologia – nauka o Chrystusie.
Christos (Chrystus) to inaczej pomazaniec, naznaczony.
Wstęp.
Pierwotnie Chrystus nie był przydomkiem do imienia Jezus. Na początku Christos było formą wyznania wiary, bóstwa i człowieczeństwa. Jezus jest pomazańcem Bożym, czyli Zbawicielem. Tytuł Christos zastępuje wszystkie przymioty zbawcze. Christos to Syn Boży, Zbawca, Mesjasz etc. Pytaniem pierwotnym jest: Kim jest Jezus Chrystus[1]. Jest to podstawowe pytanie chrystologii. W tym pytaniu jest także wymiar soteriologiczny (nauka o zbawieniu). Obok traktatu o Trójcy Świętej, chrystologia jest centralnym punktem teologii. Bez chrystologii wszystko jest niezrozumiane. Całość teologii musi być chrystologiczna.
W centrum wiary chrześcijańskiej nie leży Pismo Święte, tylko leży Osoba Jezusa Chrystusa. To co Chrystusowe łączy się z Jego osobą. Istnieje to w Nim – w Jego życiu.
Chrystus jest ostatecznym, czyli eschatologicznym posłańcem Bożym. Jest eschatologicznym (ostatecznym) człowiekiem.
Jezus objawia prawdziwego Boga. Jest on Emanuelem – Bogiem wśród nas. Objawia istotę człowieka. Jest jedynym, który spełnił zamysł Boży. Swoim posłuszeństwem zniewolił nieposłuszeństwo.
Chrześcijaństwo w Jezusie Chrystusie ma początek, środek, fundament[2] (podłoże). Osoba Jezusa Chrystusa jest punktem orientacyjnym wiary. Jest potrzebny do zrozumienia łaski, Kościoła, etyki życia. W Chrystusie są odpowiedzi na wszystkie pytania. Odpowiedzi zawsze szukamy w Jezusie Chrystusie.
Temat 1. Problem historyczności Jezusa Chrystusa.
Jezus urodził się w czasach cesarza Augusta. W Judei panował Król Herod Wielki. Żył trzydzieści kilka lat. Umarł za rządów Piłata[3]. W dzisiejszych czasach nie kwestionuje się historyczności Jezusa Chrystusa. Są różne świadectwa, nawet niechrześcijańskie, które mówią o Jezusie Chrystusie.
Świadectwa pogańskie
Świadectwa żydowskie
Pliniusz Młodszy Jego pisma odwołują się do Jezusa. Żyje w latach 62-114. w latach 111-113 był rządcą w Poncie i Bytynii. Był namiestnikiem. Z tego okresu jest 9 ksiąg listów. Nas interesuje 96 list dotyczący chrześcijaństwa. W tym czasie już w Bytynii istniała duża liczba chrześcijan. Chrześcijanie mieli duży wpływ na otoczenie, pogańskie świątynie pustoszały. Rzym zbierał od świątyń pogańskich podatki, więc z Bytynii zaczął spadać dochód. Cesarz Trajan pisze List do Pliniusza, co się dzieje, dlaczego tak mało jest pieniędzy? Ten 96 list jest odpowiedzią na to pytanie. Wtedy cesarz karze zbadać chrześcijaństwo. Jest w tym liście mowa o czci Chrystusowi jako Bogu. Wtedy nie wolno było uznawać człowieka za Boga, chyba że senat go ustanowił. Trajan uważał to za zabobon. „Christo cvaso Deo” – Chrystus jako Bóg. Chrześcijanie czcili Chrystusa jako Boga.. Juliusz Cezar był bogiem ustanowionym przez Senat. Chrystus był człowiekiem, któremu oddawano cześć.
Swetoniusz Wspomina chrześcijan. Żyje w latach 85-160. był sekretarzem cesarza. Ok. 120 r. napisał „Żywot Klaudiusza”. Klaudiusz wypędził żydów z Rzymu, byli bowiem podżegani przez Jezusa wywołując często zamieszki. Nie rozróżnia chrześcijan od żydów. On uważa Chrystusa jak za żyda, ale o nieznanym mu charakterze.
Tacyt jego dzieło „Annales” – roczniki. Urodzony ok. 55 roku umiera ok. 120 r. Był urzędowym historykiem. Pisał historię cesarza rzymskiego. Znany był ze swojej sumienności. Badał skąd pochodzą informacje. Dochodził do źródeł. „Di cantum nara buntum traduntum” – jak przekazują, jak badają – tak właśnie określał i powoływał się w swoim pisaniu. Tacyt miał dostęp do akt archiwalnych. Pisząc o Neronie pisze o pożarze w Rzymie (r.64) Neron obarczył chrześcijan za pożar. Wiemy, że Neron go podpalił. Tacyt pisze skąd wzięli się chrześcijanie:
Twórcę imienia Chrystusa za panowania Tyberiusza, Piłat na śmierć skazał. Zabobon znowu wybuchnął, nie tylko w Judei, gdzie się owo zło wylęgło, ale i w Rzymie dokąd wszystkie sromoty spływają i znajdują schronienie.
Tacyt miał negatywny stosunek do chrześcijaństwa. Widać to ze świadectwa jakie dał.
Prawo rzymskie kiedy skazywano na śmierć, nie domagano się zgody na karę śmierci, ale musiało by to być odnotowane i przesłane do Rzymu. Piłat miał obowiązek w wyroku śmierci sporządzić notatkę i przesłać do Rzymu. Każdy wyrok śmierci musiał być odnotowany. Skoro Tacyt był historykiem urzędowym to na pewno miał notatkę Piłata na temat śmierci Jezusa.
Thallos (czyt. Talos) żyje w połowie I wieku. Samarytanin, niewolnik. Wyzwolony przez cesarza Tyberiusza. Pracował w kancelarii cesarskiej. Skąd o nim wiemy? Euzebiusz z Cezarei przytacza polemikę między Juliuszem Afrykańskim a Thalosem. Mają dialog na temat śmierci. Wynika z tego, że Juliusz zna dzieło Thalosa, sprzeciwia się zaćmieniu słońca w chwili śmierci Jezusa. Thalos mówi, że było to zjawisko naturalne. Juliusz twierdzi, że było to zjawisko nadzwyczajne. Thalos musiał znać Ewangelię, nie napisaną jeszcze ale mówioną. Thalos musiał znać opis Męki Pańskiej. Około 17 lat po śmierci Jezusa była rozpowszechniona Ewangelia Męki Pańskiej w Rzymie. Przez Thalosa zbliżamy się do Jezusa o całe pół wieku. Thalos może uchodzić za pierwszego niechrześcijańskiego świadka Jezusa.
Flawiusz Józef, urodzony 31 roku, zmarł ok. 101. jest żydowskim historykiem. Jego dzieło to „Wojna żydowska”. Był żydem hellenizującym. Był przyjacielem cesarza Klaudiusza. Znał chrześcijaństwo. Kolejne jego dzieło: „Antycvitalis” – wspomina 2 razy o Jezusie. W księdze XVIII mówi o skazaniu Jezusa na śmierć przez Piłata.
Żył Jezus człowiek mądry. Jeśli go w ogóle można nazwać człowiekiem. Był sprawcą wielu cudów i nauczycielem, którzy chętnie słuchali prawdy. Wielu żydów i greków pociągną za sobą. Był on Chrystusem (Mesjaszem). Za podnietą przywódców Piłat skazał go na śmierć krzyżową. Nie opuścili go ci, którzy go poprzednio miłowali. Zjawił się bowiem 3 dnia znowu żywy jak to powiedzieli prorocy (...) Jeszcze do dziś nie zniknęła sekta chrześcijan, która od niego wzięła nazwę.
Ten tekst musiał być dopisywany przez kokoś jeszcze. Nie mógł go napisać sam Flawiusz. Są 3 grupy opinii co do tego tekstu:
1. jedni mówią, że całość tekstu pochodzi od Flawiusza
2. Drudzy odrzucają świadectwo Flawiusza
3. Trzeci natomiast mówią, że Flawiusz napisał, ale został ubogacony przez chrześcijańskiego kopistę.
Księga XX rozdział 9 mówi: (...) skazał Jakuba, brata Jezusa zwanego Chrystusem skazanym na śmierć.
Talmud jest to komentarz do prawa żydowskiego. Napisany w V wieku po Chrystusie. Negatywny stosunek do Jezusa. Jezus czynił cuda, zwodził lud, wyśmiewał wypowiedzi mędrców, został ukrzyżowany jako heretyk i uwodziciel.
Cezus jest to pogańskie świadectwo. Pisarz w II wieku negatywnie nastawiony do chrześcijaństwa. W jego dziele „Logos aletez” zawarte są intelektualne rozprawy. Polemikę z nim prowadził Orygenes. Dzieło zaginęło, ale dzięki Orygenesowi zachował się passus rozmowy z Cezusem. Nie uważał on Jezusa za jakiś ideał. Nigdy nie podważył, że Jezus nie istniał.
Temat 2. Integralne człowieczeństwo Chrystusa.
a. Nauka Pisma Świętego.
Pismo święte daje nam informacje kim jest Jezus Chrystus! Pierwsze doświadczenie w Ewangelii wprowadza nas w ludzką naturę[4] . Ewangelia odnosi się z tytułem Syn Człowieczy ( Mt 12, 8[5]; 24, 30; Mk 2,8-11[6]; Łk 5, 24). W całej działalności ukazuje się jako człowiek: śpi, odpoczywa, je, umiera, jest pogrzebany. Można znaleźć u Niego ludzkie uczucia:
- społeczne – troszczy się o naród, uczniów, biednych, Apostołów.
- Religijne – zakładamy, że Jezus miał wiarę. Spełniał przecież akty religijne np. modlił się. Jako człowiek musiał mieć wiarę. Dbał o świątynię, modli się na Górze Oliwnej. Jako człowiek ma obowiązek oddawania chwały Bogu. Na tym polega Bóstwo. Wynika to z natury człowieka. O swoim Bóstwie Jezus najprawdopodobniej wiedział (akcja w świątyni – Czemuście Mnie szukali (...) – znalezienie Jezusa 12 letniego w świątyni). Natura ludzka jest naturą wolną w Chrystusie.
- Zmysł piękna – zachwyca się kwiatami na łące, z przyrody czerpie motywy do swoich przypowieści (o ziarnie)
- Umysłowe życie – ujawnia się to w treści Jego nauki. Jest dobrym psychologiem. Dostosowuje się do stopnia swoich słuchaczy. Inaczej rozmawia z kupcami, inaczej z biednymi, inaczej z apostołami, inaczej jeszcze z prostakami. Podaje bardzo prosto i jasno trudne rzeczy.
Najchętniej uczył o życiu człowieka. Posiadał wolę ludzką. Jego wola przejawia się w dążeniu do celu. Wyraźnie ten cel realizuje. U Jezusa Chrystusa nie spotyka się objaw schizofrenicznych[7].
Jezus jest człowiekiem ukazującym prawdę. Na krzywdę drugiego człowieka potrafi przebaczyć, zaproponować Łotrowi Królestwo Niebieskie. Jest konsekwentny w swojej misji. Nie zamyka się. Nie jest człowiekiem sentymentalnym. Potrafi być groźny (np. w świątyni), ale jest miłosierny. Przekształca człowieka pokojem. Poddaje się męce, śmierci – choć mógł tego uniknąć. Jest On bardziej ludzki aniżeli my, aniżeli inny człowiek. Jezus jest wypełnieniem zamysłu Bożego. Człowieka nie można zrozumieć bez Chrystusa!!! To Jezus jest Alfą i Omegą w ludzkiej naturze, bo jako jedyny i pierwszy stał się w 100% wypełnieniem zamysłu Bożego.
b. rozwój prawdy dogmatycznej.
Człowieczeństwo Jezusa było wcześnie kwestionowane. Sobór Niecejski I (325) wyraźnie mówi, że Jezus jest zrodzony a niestworzony. Sobór Efeski (431) nazywany jest soborem chrystologicznym. Dogmatem wiary jest:
Słowo Boże złączyło ze swą osobą ciało ożywione rozumną duszą.
Sama natura nie istnieje. Fundamentem natury jest osoba. Podmiotem działań jest zawsze osoba a nie natura.
Sobór Chalcedoński (451) dopracowuje ten dogmat. Sobór sprzeciwił się monofizytyzmowi. Dogmatem uroczyście ogłoszonym na tym soborze jest:
Ten doskonały w Bóstwie i Ten doskonały w człowieczeństwie, Bóg prawdziwy i człowiek prawdziwy. Złożony z duszy rozumnej i z ciała. Współistotny Ojcu według Bóstwa i współistotny nam według człowieczeństwa. Syn Boży ma być uznany w dwu naturach, bez pomieszania i bez zmiany (nie ma mieszania się natur).
Różnica natur nie jest zmieszana z powodu połączenia,
lecz owszem właściwości każdej natury są jeszcze lepiej zachowane.
Herezje – błędy dogmatyczne.
Doketyzm – mówi o pozornym ciele Chrystusa. Pochodzi z gnozy. Głosi że Jezus miał jedno ciało, albo pozorne albo eteryczne (niebieskie), czyli pozornie cierpiał i pozornie umarł i zmartwychwstał. Należy dodać, że Ariusz konstruując Trójcę Świętą wskazał na II osobą Trójcy jako na Logos. Chrystusa możemy nazywać Bogiem, ale nim nie jest. Bogiem jest tylko Ojciec. Logos jest jedynie pierwszym stworzeniem. Ta herezja została przezwyciężona dopiero na Soborze Chalcedońskim.
Modalizm – modus (sposób działania) – jest jeden Bóg i 1 osoba Boża działająca na trzy różne sposoby. Jezus jest sposobem istnienia Boga na ziemi.
Patrypasjanizm – odrzuca rzeczywistą Trójcę Świętą. Jest 1 osoba Boska i 3 przedstawienia. Na krzyżu umieral Ojciec. Przedstawiciele tej herezji to Noet oraz Prakseasz.
Błędy chrystologiczno – antropologiczne
Arianizm
Apolinaryzm
Nestorianizm
Monofizytyzm
Monoteletyzm (monoenergizm)
Arianizm - Ariusz, †336, uczeń Lucjana z Antiochii, kapłan w Aleksandrii, odrzucał on naukę o równości osób w Trójcy Św., uznając praktycznie tylko Ojca jako Boga. Jego nauka, która wywołała wieloletni spór wśród teologów została potępiona w r. 325 w Antiochii i Nicei, w 362 w Aleksandrii, oraz w Konstantynopolu w 381 r. Z pism Ariusza znane są List do Euzebiusza z Nikomedii, Wyznanie wiary, fragmenty Uczty oraz kilka pism zredagowanych przez jego uczniów.
Apolinaryzm – wywodzi się od Apolinarego. Utrzymywał, że w Jezusie druga osoba boska – Logos – zajęła miejsce duszy Jezusa. Duszę zastąpił Logos. Jest człowieczeństwo bez ludzkiej świadomości. Potępiony został na Soborze w Konstantynopolu w 381 roku apolinaryzm jest formą monofizytyzmu.
Nestorianizm – Nestoriusz wywodził się ze s...
HelenaK