witebski_-_miejscowe_mat_budowlane.pdf

Mgr inż. Zdzisław WITEBSKI

691:666

MIEJSCOWE

MATERIAŁY

BUDOWLANE

WARSZAWA

WYDAWNICTWO "BUDOWNICTWO i ARCHITEKTURA"

Opiniodawcy:

prof dr inż. FRANCISZEK PIAŚCIK

mgr inż. ALEKSANDER SKÓBSKI

mgr inż. JÓZEF GENIUSZ

Redaktor naukowy

doc. inż. EDWARD JANCZEWSKI

SPIS TREŚCI

książce

omówiono

znaczenie

materiałów

miejscowych

dla

str.

Wstęp 5

Rozdział 1 . Znaczenie materiałów miejscowych w budownictwie 7

Rozdział 2. Ogólna charakterystyka materiałów miejscowych

downictwa

specjalnym

uwzględnieniem

potrzeb

budownictwa

wiejskiego i indywidualnego.

Opisano również najważniejsze miejscowe materiały budowlane,

jak kamień, żwir, glinę, żużle paleniskowe i wielkopiecowe,

Rodzaje

materiałów

miejscowych

Rozmieszczenie

surowców

budowlanych

słomę,

Rozdział 3. Zagadnienie materiałów miejscowych w dokumentacji

projektowo-kosztorysowej

trzcinę i

paździerze,

podając sposoby ich eksploatacji i przerobu.

Ponadto

omówiono

metody

organizację

produkcji

najczęściej

Program i organizacja studiów materiałowych

stosowanych

elementów

tych

materiałów.

Zasady poszukiwań i rozpoznania złóż surowców mineralnych .

Książka przeznaczona jest

dla

inżynierów,

techników

mistrzów

Inwentaryzacja źródeł surowców odpadkowych i trzcinowisk.

.»

budowlanych,

inwestorów

indywidualnych

oraz

dla

pracowników

Wytyczne do eksploatacji i produkcji mineralnych materiałów

miejscowych

służb

inwestycyjnych

prezydiów

rad

narodowych.

Rozdział 4. Wydobywanie surowców mineralnych

Charakterystyka kopalń surowców

Roboty wstępne

Usuwanie nadkładu . .

Wydobywanie kruszywa i gliny

Przeróbka (uszlachetnianie) kruszywa

Wydobywanie kamienia

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE

Obróbka kamienia.

Rozdział 5. Produkcja elementów z betonu i gliny

Rodzaje i podstawowe właściwości spoiw

Okładkę, projektował

K. KARDASZEWICZ

Sprzęt i urządzenia do produkcji

104

Dachówki cementowe

112

Cegły i bloki wapienno-piaskowe

115

Zdjęcia w rozdz. 4, 5, 7

FOT. S. KUBAS i D. PALUSZKIEWICZ

Elementy z żużlobeton

123

Elementy z trocinobetonu

127

Elementy z betonu z wypełniaczami roślinnymi

129

Elementy z gliny surowej

135

Organizacja produkcji wyrobów z betonów i gliny

143

Produkcja w zimie

146

Redaktor techniczny Korektor techniczny

KRYSTYNA ŁYSIAK WANDA STRZEMECKA

BA Warszawa 1957. Wydanie 1. Nakład 3102 egz. Ark. wyd. 14,3 Ark. druk. 12,5.

Format A5. Pap. druk. sat. kl. V, 70 g. z Fabr. Pap. w Myszkowie. Rękopis oddano do

składania 4. 12. 1950, Podpisano do druku 9. 3. 1957. Druk ukończono w marcu 1957.

Symbol 20096/Bk Zam. 4(30 50 M-13 Cena zł 13,50

Krakowskie Zakłady Graficzne. Zakład nr 6, Kraków, ul. E. Orzeszkowej 7

Rozdział fi. Materiały do ścian ubijanych i sposób ich wznoszenia .

Sprzęt do wykonywania ścian ubijanych

147

Ściany ubijane z gliny

155

Ściany z masy piaskowo-wapiennej

160

Ściany z żużlobetonu

161

Organizacja robót przy ubijaniu ścian

162

str.

Rozdział 7. Polowa produkcja cegły

164

Sprzęt i urządzenia do wypalania mielerzowego

165

Przygotowanie surowca

169

Formowanie i suszenie surówki

171

Układanie i wypalanie mielerza

176

Organizacja

polowej

produkcji

cegły

182

Rozdział 8. Wyroby z trzciny i ze słomy

186

Zastosowanie oraz właściwości elementów ze słomy i trzciny

187

WSTĘP

Przygotowanie słomy i trzciny

192

Wyrób płyt typu Berbeka

193

Miniony okres charakteryzował się wzmożonym tempem bu

downictwa. W tym czasie dokonano u nas wielu mniej lub więcej

udanych prób obniżenia kosztów budownictwa drogą wprowa

dzenia przede wszystkim nowych konstrukcji,^ nowych metod

organizacji robót i daleko idącej mechanizacji. Środki te jednak

okazały się w dużym stopniu zależne od innych czynników (np. płace,

struktura budownictwa itp.) i nie zawsze dawały oczekiwane re

zultaty. Natomiast jednym z niedostatecznie wykorzystanych

środków obniżki kosztów pozostało stosowanie materiałów miej

scowych.

Materiałami miejscowymi zwykło się najczęściej nazywać su

rowce eksploatowane w pobliżu budowy lub zakładu produkcyj

nego, zarówno naturalne, jak i odpadkowe, stosowane w stanie

surowym (kamień, glina) albo stanowiące podstawowy składnik

materiałów budowlanych (piasek, żwir, żużel itp.). W budownic

twie na wsi, gdzie dotychczas najszerzej stosowane są materiały

miejscowe, przyjęto tę nazwę również w odniesieniu do mate

riałów produkowanych na placu lub w bezpośrednim sąsiedztwie

placu budowy, przy użyciu surowców miejscowych. W tym ujęciu

pod terminem materiały miejscowe należy rozumieć

surowce budowlane pochodzące z miejscowych źródeł

oraz materiały na ściany, stropy i pokrycia dachowe (zwane

często zastępczymi), produkowane z surowców miejscowych na

placu budowy lub w terenowych wytwórniach.

Z punktu widzenia sposobów uzyskiwania materiały miejscowe

w dalszym ciągu można klasyfikować według następującego po

działu :

Wyrób elementów ściennych

196

Wyrób belek trzcinowych i trzcinobetonowych

198

Wykaz piśmiennictwa

199

I. Surowce

1) surowce mineralne naturalne: kamień, piasek, żwir, glina;

2) surowce mineralne odpadkowe: żużel wielkopiecowy, żużel

paleniskowy, gruz;

3) surowce organiczne naturalne: trzcina, słoma;

"4) surowce organiczne odpadkowe: trociny, paździerze.

II. Materiały budowlane

1) wyroby formowane (elementy) z betonów i zapraw;

2) wyroby z trzciny i ze słomy;

3) cegła wypalana sposobem polowym.

Udział poszczególnych rodzajów surowców i materiałów w bu

downictwie zależy od charakteru obiektów budowlanych. W bu

downictwie miejskim, przemysłowym itp. podstawowymi mate

riałami miejscowymi są surowce mineralne naturalne, a przed 1

wszystkim piasek i żwir. W budownictwie wiejskim i mieszka

niowym indywidualnym udział piasku i żwiru jest minimalny,

natomiast wszystkie pozostałe materiały miejscowe mogą być

stosowane w szerokim zakresie.

Materiały miejscowe, jakkolwiek dają niewątpliwe, w małym

stopniu zależne od innych czynników efekty ekonomiczne, nie

zostały dotychczas na tyle u nas rozpowszechnione, aby można

było je traktować jako jeden z czynników kształtujących koszty

budownictwa. Obecnie sytuacja na tym odcinku powinna ulec

radykalnej zmianie. Zwiększone w dwójnasób plany budownictwa

mieszkaniowego, podniesienie poziomu rolnictwa, a co za tym

idzie i budownictwa wiejskiego wymagają znacznego rozszerzenia

bazy materiałowej i obniżki kosztów wykonawstwa budowlanego.

Realizacja tych zadań, szczególnie w odniesieniu do budownictwa

niskokondygnacjowego, w dużej mierze zależy od stopnia wyko

rzystania materiałów miejscowych.

Praca ta poświęcona jest omówieniu technologii i organizacji

robót przy wydobywaniu surowców oraz produkcji materiałów

na średnich lub małych budowach, w terenowych zakładach ma

teriałów budowlanych albo spółdzielniach i zespołach wydobywa

jących surowce czy produkujących materiały.

Autor starał się dać w książce możliwie pełny obraz dotych

czasowych osiągnięć opierając się przy tym na doświadczeniu nie

licznych znawców tej dziedziny, na doświadczeniach chłopów

budujących samodzielnie i wiejskich rzemieślników oraz na wła

snym doświadczeniu zdobytym przede wszystkim podczas pracy

w budownictwie wiejskim.

Rozdział 1

ZNACZENIE MATERIAŁÓW MIEJSCOWYCH

W BUDOWNICTWIE

Do konstrukcji, które wymagają użycia największych ilości

ciężkich materiałów budowlanych, zalicza się fundamenty, ściany

i stropy budynków oraz betonowe i żelbetowe konstrukcje bu

dowli inżynierskich. Materiały potrzebne do tych konstrukcji sta

nowią pod względem ciężaru największą pozycję w ogólnym za

potrzebowaniu materiałów budowlanych.

Ażeby cyfrowo określić udział materiałów miejscowych w ogól

nym zapotrzebowaniu materiałów do budowy, należy materiały

te podzielić na następujące grupy:

kruszywo

cegła

cement

drewno

materiały i prefabrykaty stropowe

inne materiały.

Wśród wymienionych grup materiałów k r u s z y w o jest

materiałem, którego zapotrzebowanie może być pokryte z dostaw

lokalnych — miejscowych. Cegłę można zastąpić elementami pro

dukowanymi na placu budowy z miejscowych surowców. W bu

downictwie niskokondygnacjowym również materiały stropowe,

a nawet pokrycia dachowe można zastąpić materiałami miejsco

wymi, a w budownictwie tymczasowym (baraki) przez zastoso

wanie materiałów miejscowych można wyeliminować drewno

ze ścian i stropów.

Posługując się wskaźnikami zapotrzebowania materiałów dla

typowych budynków 7 o charakterze przemysłowym, mieszkanio

wym i wiejskim, można w przybliżeniu ustalić, że samo kruszywo

(piasek, żwir, tłuczeń) w stosunku do ciężaru wszystkich mate

riałów potrzebnych do budowy stanowi w przybliżeniu:

ok. 70% — w budownictwie przemysłowym,

ok. 35% — w budownictwie mieszkalnym wielokondygnacjo¬

wym,

ok. 90% — w budownictwie wodnym,

ok. 15% — w budownictwie niskokondygnacjowym.

Jeżeli do ciężaru kruszywa dodać ciężar potrzebnej do bu

dowy cegły, którą można zastąpić materiałami miejscowymi, to

odpowiednie procentowe wskaźniki, określające wykorzystanie ma

teriałów miejscowych, będą się przedstawiały następująco:

ok. 85% — w budownictwie przemysłowym,

ok. 80% — w budownictwie mieszkalnym wielokondygnacjo¬

wym,

ok. 90% — w budownictwie wodnym,

ok. 60% — w budownictwie niskokondygnacjowym — w sto

sunku do ciężaru wszystkich materiałów budo

wlanych.

Wskaźniki te zbliżone są do danych uzyskanych w Związku

Radzieckim, gdzie ciężar podstawowych materiałów na 1 milion

rubli przerobu w produkcji budowlanej wynosił w roku 1950:

kruszywo — 56%

cegła i pustaki — 22%

spoiwo — 5%

drewno — 10%

inne materiały — 7%

Jak widać z kilku przedstawionych przykładów, stosowanie

materiałów miejscowych zarówno surowcowych, jak i produko

wanych wyrobów, ma nie tylko poważny, ale decydujący wpływ

na rozmiary tzw. dalekiego transportu zewnętrznego.

Dalekie transporty w znacznym stopniu podwyższają koszty

kruszywa, kamienia i innych materiałów., Dotychczasowa prak

tyka wykazuje, że same opłaty za przewóz koleją zwiększają

w następujący sposób koszty materiałów:

szkło — 4%

papa i izolacje — 6%

cement —• 10%

ceramika —• 26%

kruszywo — 30%

Mimo że przy przewozach kruszywa opłaty kolejowe są wy

jątkowo niskie, jest jednak rzeczą zrozumiałą, że przez ograni

czanie ich do minimum albo przez całkowitą ich likwidację można

uzyskać duże oszczędności.

Stosowanie miejscowych materiałów, takich jak elementy z lek

kich betonów, płyty słomiane, kamień i inne, daje poważne oszczę

dności na kosztach samych materiałów. Na podstawie przykładów

z budownictwa na wsi. gdzie materiały miejscowe są szeroko sto

sowane stwierdzono, że oszczędności na kosztach materiałów wa

hały się od 15—50% w stosunku do kosztów konstrukcji ce

glanych.

Tendencja do zastąpienia cegły materiałami miejscowymi po

winna wynikać nie tylko z przejściowych trudności w przemyśle

ceramicznym, ale przede wszystkim powinna być wyrazem po

stępu technicznego w budownictwie niskokondygnacjowym sta

łym, półstałym i tymczasowym. Cegła w dobie powszechnej me

chanizacji budowy staje się anachronizmem, w stosunku do któ

rego o wiele nowocześniejsze są monolityczne ściany z żużlobetonu.

z masy wapienno — piaskowej, a nawet^ z dobrej gliny pochodzącej

ze starych formacji geologicznych. Ściany monolityczne można

bowiem wznosić w sposób całkowicie zmechanizowany, za pomocą

ubijaków albo wibratorów w deskowaniach przesuwnych.

Szerokie stosowanie materiałów miejscowych, oprócz omówio

nych konkretnych rezultatów, daje jeszcze inne, nie mniej po

żądane, ale trudniejsze do liczbowej oceny, korzyści.

• Dzięki stosowaniu materiałów miejscowych uzyskuje się bar

dziej operatywne zaopatrzenie budów, a ciągłość robót staje się

niezależna od nie zawsze terminowych dostaw materiałów prze

mysłowych.

Z punktu widzenia gospodarki ogólnonarodowej stosowanie

materiałów miejscowych stanowi rozszerzenie bazy surowcowo — materiałowej, co łącznie z rozwojem przemysłu materiałów bu

dowlanych decyduje o wzroście naszych planów inwestycji bu

dowlanych.

Wreszcie zmniejszenie ilości dalekich transportów kolejowych —

to odciążenie taboru kolejowego i wykorzystanie go do innych

potrzeb gospodarczych, tym bardziej że kolej przewozi kamień

i kruszywo poniżej kosztów własnych.

Rozdział 2

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁÓW

MIEJSCOWYCH

RODZAJE MATERIAŁÓW MIEJSCOWYCH

Kamienie z pokładów skalnych zarówno po

chodzenia magmowego, jak też osadowe, mają zastosowanie do

celów budowlanych. Dotychczas kamień jest powszechnie stoso

wany jako materiał konstrukcyjny w budowlach inżynierskich

w postaci ciosów oraz jako materiał dekoracyjno — ochronny w po

staci płyt okładzinowych.

Natomiast wykorzystanie kamienia do murowania fundamen

tów i murów oporowych, a jego odmian porowatych — do bu

dowy ścian jest niedostateczne.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: