Retusz to wtórna obróbka półsurowca – znaczy, uzyskany wcześniej odłupek dopracowywano i kształtowano tak, by mógł lepiej służyć jako określone narzędzie. Chodziło tu zwłaszcza o przystosowanie krawędzi odłupka, np. zaostrzając ją albo zatępiając. Retusze są rozmaite – jedne pozostawiają negatywy szerokie, płaskie negatywy, inne zaś są drobne i strome, z tego też względu retusze dolnego i środkowego paleolitu można podzielić na pewne rodzaje:
1. Retusz przykrawędny półpłaski lub łuskowy – retusz wykonywany jedną serią odbić, zostawiający niewielkie negatywy, wzajemnie na siebie zachodzące, ustawione pod kątem ostrym względem przeciwległej strony odłupka.
2. Retusz przykrawędny płaski – retusz wykonywany jedną lub dwiema seriami odbić, zostawiający płaskie, zachodzące na powierzchnię narzędzia negatywy, o bardzo małym kącie. Odmianą tego retuszu jest retusz lamelarny (równoległy), którego negatywy posiadają równoległe do siebie krawędzie.
3. Retusz przykrawędny stromy lub półstromy – retusz wykonywany jedną lub wieloma seriami odbić, zostawiający krótkie, raczej niewielkie negatywy, które są ustawione względem przeciwległej strony odłupka niemal pod kątem prostym.
4. Retusz stopniowy – bardzo popularny typ retuszu, który dość szeroko zachodził na powierzchnię odłupka. Wykonywano go zawsze wieloma seriami, przy czym negatywy każdej serii były mniejsze od poprzednich. Negatywy są dość głębokie i często tworzą charakterystyczne schodki na obrzeżu odłupka.
5. Retusz powierzchniowy – retusz wykonywany zwykle za pomocą uderzeń miękkim tłuczkiem, a następnie techniką naciskową. Obejmował nie krawędzie, ale powierzchnię odłupka. Pojawił się stosunkowo późno, dopiero pod koniec paleolitu środkowego.
6. Retusz zębaty – retusz wykonywany jedną serią odbić, zostawiających krótkie, strome negatywy, które nie zachodzą na siebie, ale stykają się brzegami. Krawędź tak wyretuszowana ma charakterystyczne ząbki.
7. Retusz wnękowy – jest podobny do półstromego, ale trochę inaczej wygląda. Najpierw krawędź naczynia zostaje zaretuszowana tak, że powstają głębsze lub bardziej płytkie „wnęki”, a następnie osobno retuszuje się krawędzie tych wnęk.
8. Retusz łuszczkowy – zwykle dwustronny, zaś jego tworzenie było bardzo charakterystyczne, mianowicie: brano sobie odłupek, kładziono go na twardą podstawkę, po czym uderzano w niego tłuczkiem „od góry”, jakby chciano zestrugać jego krawędzie boczne. Powstawały przez to negatywy płaskie, o silnie zaznaczonych falach odbicia, czyli negatywy łuszczkowe.
umkc