Hrabal_Bohumil_-_Aferzysci_i_inne_opowiadania.pdf

B O H U M I L H R A B A L

Aferzy Ł ci i inne

opowiadania

Zamiast wstępu

Krwawa ballada, którą napisali czytelnicy

Panie Hrabal, niech mi pan wierzy, po przeczytaniu Paıskich ksiĢŇek nie mam

juŇ spokoju, wciĢŇ mnie mħczy i przeĻladuje niewymowne piħkno, subtelnoĻę, dowcip,

bl, mĢdroĻę, o BoŇe, niech to diabli.

Ta Ļwinia wybiera takie sytuacje, Ňeby pofolgowaę swojej seksualnej perwersji.

Od czasu jak go przeczytaþem, nie mam spokoju, ciĢgle chodzi mi to po gþowie, aŇ

strach pomyĻleę, ile szkody narobi siħ tym wĻrd dorastajĢcej mþodzieŇy.

SĢdziþem, Ňe jest Pan jednym z profesorw w sĢsiedniej szkole budowlanej.

Usiþowaþem tylko odgadnĢę, jaki przedmiot Pan wykþada. To, co u Pana najmilsze i

najþadniejsze Ï to te przenikliwe, niebieskie jak przetacznik oczy, ktrych kolor nie

wyblakþ z wiekiem. Wie Pan, rozbþħkitniþ je taki maþy kwiatuszek, tulĢcy siħ wĻrd

kamieni, co ma w bþħkicie pþatkw biaþe Ňyþki.

Ty wstrħtny chamie, ty sklerotyczny dziadygo o sztubackich ciĢgotach, ty

obleĻna Ļwinio, twoje miejsce w kryminale, policja obyczajowa powinna siħ tobĢ

zajĢę, nadajesz siħ za kratki albo do czubkw.

Mam tu przed sobĢ wywiad z Panem, wszystkie Paıskie ksiĢŇki, zdjħcie z

gazety z gigantycznĢ sieciĢ zmarszczek na czole, po ktrych powinny jeŅdzię wszystkie

pociĢgi pod Ļcisþym nadzorem aŇ do krainy wujkw Pepinw, do krainy zrozumienia

absolutnego.

WyglĢda Pan jak poczciwy ojciec rodziny, ktry z nudw dþubie w nosie, a mnie

zþoĻę bierze, Ňe to ma byę reprezentant brneıskich rodakw. Dlatego prosto w oczy,

kawħ na þawħ, piszħ: Ňe teŇ Ci nie wstyd, ty stary, zachlany pijusie.

Moja dusza zaiste napiþa siħ Ņrdlanej krystalicznej wody. Entuzjazmowaþem

siħ w czasie lektury. JuŇ dawno nie byþo mi tak jasno w sercu. Bo widzi Pan, czþowiek

w gruncie rzeczy jest dobry, takie dzieþko jak Paıskie áBawiduþkiÑ wprawia w drŇenie

wþaĻnie te najlepsze struny, z ktrych utkany jest w najdoskonalszy instrument

muzyczny Ï dusza ludzka.

Panie Hrabal, pierwszy raz w Ňyciu pisze do autora. Wczoraj po przeczytaniu

ksiĢŇki áTato, tyĻ zbzikowaþÑ myĻlaþem, Ňe napiszħ do Saroyana, ale gdzie go szukaę.

Pan jest bliŇej...

Wiecie, w jaki sposb zostaę pisarzem? JeĻli nie wiecie, to poradzi Wam pan

Hrabal: á...pojechaþem do Jugosþawii, nad morze, ach, jakaŇ tam byþa wichura, istne

szaleıstwo przyrody, ktre kiedy wedrze siħ mħŇczyŅnie w rozporek, to mħŇczyzna

zostaje pisarzemÑ.

A poza tym, jeĻli chodzi o PaıskĢ metodħ kompozycji, nie mogþem siħ

nadziwię, z jakĢ beztroskĢ porusza siħ Pan po cienkim lodzie. Brawo, czemu nie,

jeszcze raz brawo! No, a wyraz Paıskiej fizjonomii ujawniþ mi natychmiast, Ňe bez

reszty koresponduje ona z PaıskĢ metodĢ kompozycji.

To Twoja wina, Ňe mþodzieŇ od 13 do 15 lat kurwi siħ w mieszkaniach swoich

przebywajĢcych w pracy rodzicw. JakĢ za to poniesiesz odpowiedzialnoĻę?

U nas w szkole na lekcjach czeskiego albo na pauzach czħsto dyskutujemy o

Pana ksiĢŇkach. Ile razy usþyszymy sþowo albo wyraŇenie, ktre przypomina jakĢĻ

historyjkħ z Pana ksiĢŇek, od razu wszyscy zarykujemy siħ ze Ļmiechu.

KtoĻ stworzyþ wokþ niego gloriħ, i teraz mwi siħ juŇ tylko, jaki to Ļwietny

pisarz itp. A to jest þobuz, þajdak, moŇe pedaþ albo impotent. PrzecieŇ te wszystkie jego

tzw. ludowe powiedzonka nadajĢ siħ do zaskarŇenia w sĢdzie, ale wþaĻciwie to jest po

pierwsze, obiekt dla badaı neurologicznych, a po drugie, dla policji obyczajowej.

Nie chcħ robiħ porwnaı, ale jest Pan istotnie z rodu Vanczurw, z rodu

Ladislava Klimy, z rodu Jarosþawa Haszka, z rodu Kubina. Ma Pan wspaniaþy sþownik,

peþen poezji, Ňadnej tam ckliwoĻci czy przesþodzenia, wszystko krwiste i jurne. I

jeszcze jedno: Byþ Pan podobno komiwojaŇerem. Ja teŇ jeŅdziþem kiedyĻ sprzedajĢc

grzebienie, Ňyletki, kamienie do zapalniczek, zimne ognie, lep na muchy i innĢ

galanteriħ.

Ty Ļwinio nieparzona, ktrĢ wszyscy dzisiaj wynoszĢ pod niebiosa, kiedy

przestaniesz zatruwaę ludzkie dusze swoimi plugawymi perwersjami? Ile przechlaþeĻ

ze swoimi ákrytykamiÑ i recenzentami po rŇnych burdelach, Ňe tak ciħ wychwalajĢ?

Jak Panu z pewnoĻciĢ wiadomo, w dniu 28 marca przypadajĢ co roku oprcz

áDnia NauczycielaÑ rwnieŇ Paıskie urodziny. Byþbym niezmiernie szczħĻliwy, gdyby

mi Pan napisaþ, czy w maju zechce Pan przyjechaę do nas na spotkanie, jest tu moc

Ļlicznych dziewczĢt, a wszystkie Pana uwielbiajĢ, jak rwnieŇ mþoda nauczycielka

czeskiego.

DoĻę Hrabala! Ï oto hasþo wszystkich porzĢdnych ludzi. Nie wyobraŇaj sobie,

Ňe twoja sþawa siħgnie pod niebiosa. Ty gwniarzu, ty Ļwiıski ryju. Niech ciħ diabli

wezmĢ!

WþaĻnie teraz miliony haczykw wbiþy mi siħ w rdzeı kostny. Zþowiþy szpik i

ciĢgnĢ go jak rybak wħdkħ. Co za piekielny bl. Ale kiedy pomacha ktoĻ do mnie rħkĢ,

tak jak Pan, to mimo tego blu robi mi siħ lŇej na myĻl, Ňe ktoĻ mi wspþczuje. I za to

wspþczucie dla nieznajomych ludzi niech siħ Panu wszystko w Ňyciu udaje.

ņaþujħ, Ňe nie mam czasu, Ňeby wieczorem mc z rozkoszĢ napluę w twojĢ

zakazanĢ għbħ, ty deprawatorze mþodzieŇy.

Panie Hrabal, przywrciþ mi Pan dzisiaj tĢ swojĢ ksiĢŇeczkĢ nastrj, w ktrego

istnienie juŇ dawno przestaþem wierzyę, Pan zbudziþ mnie z mojej tħpej rezygnacji,

wlaþ Pan we mnie kroplħ jakiejĻ oczyszczajĢcej tynktury, jakiegoĻ eliksiru.

Byþem parħ razy w SPL, to znaczy w domu wariatw, naprawdħ tam byþem, ale

nie jako pacjent, lecz jako stomatolog. Pewnego razu jeden z pacjentw zostawiþ przez

zapomnienie w poczekalni swj zeszyt z notatkami, a poniewaŇ nie wiedzieliĻmy, do

kogo ten zeszyt naleŇy, zatrzymaþem go sobie. Teraz, po przeczytaniu áLekcji taıcaÑ

bardzo Ňaþujħ, Ňe tego pþodu literackiego nie przekazaþem jakiemuĻ wydawnictwu.

JakĢŇ niezmiernĢ, stratħ poniosþa czeska, a moŇe nawet Ļwiatowa literatura, Ňe ten

zeszyt wyrzuciþem do kosza...

Jest wiele rodzajw humoru, ktrych ostra broı siħga do wnħtrza ludzkiej

duszy. KaŇda inaczej. Broı p. Hrabala dŅwiħczy srebrem, a z rany niĢ zadanej sĢczy

siħ balsam.

Kolejarze powinni ciħ zaskarŇyę albo ukamienowaę, bo wedþug ciebie, ty

nħdzny bydlaku, pracownicy kolei nie robili nic innego, tylko siħ gzili na kanapie pana

zawiadowcy.

Ja doceniam Paıskie pomysþy, myĻli, gþħbiħ i serdecznoĻę, i talent narratorski,

wszystko to sprawia, Ňe Paıskie ksiĢŇki fascynujĢ, jakby ktoĻ czþowieka gþaskaþ.

Diabli mnie biorĢ, kiedy w kawiarni albo w tramwaju sþyszħ; áA co powiesz o

Ferlinghettim?Ñ áAha, fajnyÑ. To aha, fajny najwiħcej mnie wĻcieka. Piszħ do Pana

dlatego, Ňe Pan wcale nie jest aha, fajny. Pan to czysta prowokacja. Nie daje Pan

czþowiekowi spaę, narzuca siħ Pan, musi siħ Pana ciĢgle czytaę, zabiera to trochħ

czasu.

Jak mamy patrzeę na to my, wychowawcy, a ponadto ojcowie dorastajĢcych

dzieci, bħdĢcych wþaĻnie w tym najtrudniejszym wieku, w okresie dojrzewania? Jak

mam na przykþad wyjaĻnię swojemu szesnastoletniemu synowi, co to jest ácipeczka?Ñ

Niech Pan zostanie bokserem, zapaĻnikiem, niech Pan celuje dokþadnie w mojĢ

brodħ, w solar plexus, a ja przyrzekþem Panu w zamian, Ňe bħdħ trenowaę, chciaþbym

wytrwaę z Panem na ringu aŇ do koıca, na techniczne KO niech Pan nie liczy, przy

dziewiħciu zawsze siħ podniosħ i bħdħ siħ bię dalej, mj przeciwniku, mj drogi

przeciwniku.

SĢdzĢc z niektrych recenzji i krytyk ta Ļwinia, Hrabal, jest kontynuatorem

Nerudy i innych naszych klasykw!!! Zgroza!!! On nie jest godzien nawet stanĢę koþo

Nerudy. Haszek w caþym swoim áSzwejkuÑ na kilkuset stronach nie zmieĻciþ tylu

Ļwiıstw co ten zboczony seksualnie typ.

JeĻli my, Czesi, mamy jakĢĻ szczeglnie sympatycznĢ cechħ, ktra sprawia, Ňe

jesteĻmy wyjĢtkowi, stuprocentowo i niepowtarzalnie czescy, panie Hrabal, to wþaĻnie

cecha Paıskich bohaterw áBawiduþkwÑ, ta umiejħtnoĻę najbardziej ludzkiego

zagadania czþowieka na Ļmierę, wplecenia siebie i innych w przħdziwo osobliwych,

piħknych sþw i wydarzeı.

P.S. StaroŇytni Hindusi zamieĻcili w swoich áMĢdroĻciachÑ dobre zdanie:

áTat twan asi!Ñ Co znaczy: áTy jesteĻ ty!Ñ A zatem ten portret jest nie tylko moim

portretem, ale rwnieŇ podobiznĢ kaŇdego z moich czytelnikw, kaŇdego czþowieka

w ogle. Lao-Tsi w ksiĢŇce áTao-Tek-KingÑ 500 lat przed narodzeniem Chrystusa

napisaþ: áZnaę swoje biaþe i podtrzymywaę swoje czarne Ï oto jest wzr niebios.

Znaę swojĢ sþawħ, i podtrzymywaę swojĢ haıbħ Ï taki czþowiek jest niebiaıskĢ

dolinĢÑ. Pewien krl perski, ktrego nadworny poeta w swoim wierszowanym

peanie porwnywaþ do sþoıca Ï otŇ w perski krl usþyszawszy ten poemat,

powiedziaþ: áMj lasanoforos temu przeczyÑ. A álasanoforosÑ znaczy po persku:

nocnik. Tak wiħc staroŇytni dobrze wiedzieli, Ňe portret czþowieka jest dialektycznie

zþoŇony z wymierzanych przeciw niemu paszkwilw i z jego sþawy. My w XX wieku

zmierzamy do tego, aby u siebie widzieę tylko tytuþ do sþawy, a u innych tylko do

haıby. I to jest poczĢtek zamħtu. Ta konfrontacja nie pragnie byę niczym wiħcej, jak

jedynie pochwaþĢ mĢdroĻci staroŇytnych i krytykĢ gþupoty wspþczsnych, o ile nie

bħdĢ rwnieŇ mĢdrzy i nie bħdĢ powracaę do dialektycznego portretu czþowieka,

jako do kryterium wszystkich zjawisk.

PrzeþoŇyþa Emilia Witwicka

Aferzyści

... Ï i kuflem wyrŇnĢþ, u áFiakraÑ, tak?

Ï Tak, tak, u áFiakraÑ.

Ï Na Maþej Sztupartskiej?

Ï Aha. Jak mnie coĻ nie wkurzyþo, to gazeta ani linijki ode mnie nie dostaþa. A

czasem, uwierz pan, faktycznie nie byþo o czym pisaę, no i trzeba byþo samemu

prokurowaę incydenty. W áBaby PigaloÑ daþem komuĻ po għbie, Ňeby tylko byþ temat

na artykulik. Ja, ktrym ani muchy nie skrzywdziþ! A w áOriencieÑ spiþem siħ z jednĢ

dziwkĢ, Ňeby tylko dostaę pieniĢdze za reportaŇ z nocnej Pragi. Zatytuþowaþem to

áTragedia kobiety alkoholiczkiÑ. Jak oberwaþem w áBal NegreÑ za artykuþ áPraskie

domy publiczneÑ, tego nie bħdħ nawet panu opisywaþ. A kiedyĻ, pamiħtam, wchodzħ

do áTuneluÑ...

Ï Do tego áTuneluÑ przy Tynie?

Ï Tak, tak; przy Tynie.

Ï Och, tam odniosþem olbrzymi sukces. ĺpiewaþem áSerenadħÑ z Johanna

Straussa, wtedy jeszcze miaþem þagodny, miħkki tenor...

Ï Moje gratulacje, no, a ja nie miaþem artykuþu do gazety, a w áTuneluÑ juŇ

zamykali. Siedziaþ tam taki jeden brodaty, podchodzħ do niego i mwiħ: áPanie,

wyglĢdasz pan jak Jezus-kind! I anim siħ obejrzaþ, jak dostaþem w pysk, Ňe hej, a ten

brodacz krzyknĢþ: áZasrany panie, wiesz pan, do kogo mwisz? Przywdca czeskich

anarchistw jestem, Vrba! V jak vermouth, R jak rum, B jak bimber, A jak alasz!Ñ

Wezwaþem policjħ i juŇ miaþem artykuþ áAnarchista pobiþ dziennikarza w znanym

praskim lokaluÑ. A jaka byþa paıska ulubiona rola?

Ï áRŇa ze StambuþuÑ, ach, to mj popisowy numer. Trzeba to byþo widzieę,

jak pod koniec staþem w mundurze niebieskim niczym niebo, w haremie, jak

rozrzucaþem rŇe i Ļpiewaþem... Stambulska rŇo, ach, jedyna na wieki tyĻ

Szeherezada ma! No i co z tego? Wolħ juŇ sþuchaę, jak to pan nie miaþ artykuþu do

gazety.

Ï Pana to zajmuje?

Ï I to jak! Znam trochħ ten pþĻwiatek. Wie pan, jako operetkowy Ļpiewak

musiaþem reprezentowaę czeskĢ operetkħ. A dla czeskiej operetki to ja byþem ktoĻ!

Ï Skoro to pana zajmuje... KiedyĻ dostajħ cynk, Ňe mam siħ przebraę, bo na

Krejcarku szykujĢ kocioþ, a tam bħdzie odchodziþ hazard na potħgħ. Nie miaþem

akurat artykuþu, wiħc dobra nasza, myĻlħ sobie. Przebraþem siħ za wþczħgħ, no i na

Krejcarku byþo na co popatrzeę. Wieczr, parħ Ļwieczek, graþo siħ na wzku. ņebracy

zastawiali to, co wyŇebrali za dnia, a zþodzieje i wþamywacze dawali klejnoty. Bankier

to najpierw wyceniaþ, a potem wypþacaþ pieniĢdze. ņeby nie podpaĻę, wyciĢgnĢþem z

worka moje trzewiki i postawiþem na ŇoþħdnĢ dziewiĢtkħ.

Ï Na treflowĢ nefkħ?

Ï Tak, ale przegraþem. WyjĢþem wiħc z worka surdut, bankier mi wypþaciþ

trzydzieĻci piħę koron, ale je teŇ przegraþem. No i Ňeby to odzyskaę, postawiþem

zegarek na dziewiĢtkħ wino.

Ï Kto gra w piki...

Ï Aha. Ale znw przegraþem i dostaþem stracha, Ňe jak siħ teraz zacznie kocioþ,

to siħ juŇ nic a nic nie odegram. A tu nagle gwizdki, bankier Ļwieczki zmitþ, zrobiþo

siħ caþkiem ciemno i kiedy wpadþa policja, to capnħþa samych zþodziejaszkw i

Ňebrakw. Bankier i jego ludzie ulotnili siħ, rzeczy teŇ. A ten detektyw, co mi daþ cynk,

rzekþ: áAle bħdzie artykulik, co?Ñ. I co mu miaþem powiedzieę? Pojechaþem do domu w

skarpetkach, ostatnim tramwajem, a w domu usiadþem i od rħki napisaþem áMonte

Carlo praskiego Ļwiatka przestħpczegoÑ. Ale panu, przyjacielu, musiaþo byę we fraku

dobrze, nie?

Ï To prawda. O, ja zawsze miaþem doborowe kostiumy, dwa fraki, trzy galowe

mundury. Carewicza, Bola, Valji. Zeszþego roku wymieniþem to wszystko na drzewo i

wħgiel...

Ï Przyjacielu, moŇe zadzwoniħ po siostrzyczkħ?

Ï Nie, wszystko, tylko nie to! Teraz mi siħ przypomniaþo, tak, áKsiħŇniczka

czardaszaÑ, to byþa moja rola. I oŇeniþem siħ, tak samo jak Boni. Kiedy po wojnie

miħso byþo na kartki, pewna dystyngowana dama zaoferowaþa mi szeĻędziesiĢt deko

kartek, a mnie te szeĻędziesiĢt deko miħsa tak wzruszyþo, Ňe publicznie, na papierowej

serwetce zobowiĢzaþem siħ, Ňe tħ damħ poĻlubiħ. No i poĻlubiþem... Usta milczĢ, dusza

Ļpiewa... kocham ciħ...

Ï Nie, niech pan nie Ļpiewa. ZaĻpiewa mi pan, jak wyzdrowieje.

Ï Tak mnie tylko wziħþo... niech mi pan opowie o kartach, bardzo proszħ...

Ï Raz likwidowali dom gry u áPickwÑ, byþem przy tym, napisaþem

wstrzĢsajĢcy artykuþ áPrzeklħte milionyÑ. PoczĢtek daþem Ļliczny, Ňe od áPickwÑ

prowadziþy tylko trzy drogi: pierwsza na Dworzec Wilsona, druga do wiħzienia na

Pankracu, a ta trzecia na olszaıski cmentarz. A potem zgrabnie wyliczyþem, Ňe przez

te dwadzieĻcia lat, kiedy u áPickwÑ uprawiaþo siħ hazard, przepuszczono tam dwa

miliardy koron i Ňe za tħ kwotħ moŇna by sobie zafundowaę jeszcze jednĢ liniħ

Maginota. Wie pan, jak tu leŇħ, to dopiero teraz widzħ, Ňe dziennikarstwo

traktowaþem jak sztukħ, Ňe czħĻciej do tego interesu dopþacaþem. Idħ ja kiedyĻ koþo

áZielonego drzewaÑ...

Ï Na ņiŇkowie czy w Koszirzach?

Ï Na ZiŇkowie. Patrzħ, a w bramie nowy patent. Skþadany stolik, a na stoliku

obrazki. Jako dziennikarz chciaþem wiedzieę co i jak i postawiþem piħciokoronwkħ, i

trafiþem gþwnĢ wygranĢ.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: