Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 1981-07-14, C 155/80
Sergius Oebel
Opubl: OETS 2002, poz. 45
Teza:
1. Przepisy, które stosuje się nie na podstawie przynależności państwowej przedsiębiorców, ale na podstawie miejsca ich siedziby, nie naruszają zasady niedyskryminacji wyrażonej w art. 7 [uchylony] TWE. Dlatego art. 7 [uchylony] nie zostaje naruszony nawet wówczas, gdy państwo członkowskie, utrzymując w mocy przepis ustawy, który w żaden sposób nie posługuje się kryterium przynależności państwowej, ani bezpośrednio ani pośrednio, stwarza sytuację ograniczającą konkurencyjność przedsiębiorców mających siedzibę na jego terytorium w porównaniu z przedsiębiorcami mającymi siedziby w innych państwach członkowskich.
2. Art. 34 [29] TWE dotyczy regulacji krajowych, których specyficznym celem lub skutkiem jest ograniczenie obrotów w eksporcie i przez to wprowadzenie zróżnicowanego traktowania handlu krajowego danego państwa członkowskiego i jego handlu w eksporcie w sposób uprzywilejowujący w szczególny sposób produkcję krajową lub rynek krajowy tego państwa.
W oczywisty sposób postanowienie to nie dotyczy przepisów, które stanowią część polityki społecznej i gospodarczej, i które są stosowane według obiektywnych kryteriów do wszystkich przedsiębiorstw z siedzibą na terytorium danego państwa, działających w danym sektorze przemysłu, i które nie prowadzą do żadnych różnic w traktowaniu przedsiębiorców według kryterium przynależności państwowej ani nie wprowadzają rozróżnień między handlem krajowym tego państwa i handlem w eksporcie.
3. Art. 30 [28] i 34 [29] TWE nie znajdują zastosowania do przepisów krajowych, które zakazują produkcji pieczywa i wyrobów cukierniczych, a także ich transportu i dostaw do indywidualnych konsumentów oraz do placówek handlu detalicznego w nocy do określonej godziny.
Uzasadnienie:
Podstawy wyroku:
1. Zarządzeniem z 22.4.1980 r., dostarczonym do Trybunału 2.7.1980 r., Amtsgericht w Wiesbaden przedłożył Trybunałowi do rozstrzygnięcia orzeczeniem wstępnym w trybie art. 177 [234] TEWG dwa pytania dotyczące wykładni art. 7 [uchylony], 30 [28] i 34 [29] Traktatu w celu ustalenia kwestii zgodności z prawem wspólnotowym przepisów krajowych zakazujących pracy nocnej w piekarniach.
2. Pytania te podniesiono w postępowaniu karnym w sprawie naruszenia art. 5 niemieckiej ustawy o czasie pracy w piekarniach (Gesetz über die Arbeitszeit in Backereien und Konditoreien ) w brzmieniu obowiązującym od 23.7.1969 r.
3. Przepis art. 5(1) tej ustawy stanowi, że w dni robocze, z pewnymi wyjątkami, nikt nie może pracować przy wytwarzaniu pieczywa i wyrobów cukierniczych w nocy między godziną 22.00 a 4.00. Przepis art. 5(5) zakazuje transportu pieczywa i wyrobów cukierniczych w realizacji dostaw do indywidualnych konsumentów lub do placówek handlu detalicznego między godziną 22.00 a 5.45. W opinii rządu niemieckiego, zakaz ten nie wpływa na transport i dostawy do hurtowników, pośredników handlowych, dystrybutorów pieczywa i wyrobów cukierniczych ani do domów towarowych należących do danego przedsiębiorstwa.
4. W świetle uwag przedłożonych przez strony sprawy, a zwłaszcza przez rząd niemiecki, sporne przepisy mają na celu przede wszystkim ochronę pracowników zatrudnionych w małych i średnich piekarniach, które nie dysponują liczbą personelu wystarczającą do zmianowej organizacji pracy, przed stałą pracą nocną, która może zaszkodzić ich zdrowiu. Uzasadnieniem dla rozciągnięcia tego zakazu na większe przedsiębiorstwa branży, które mogą pozwolić sobie na zmianową organizację pracy, jest ochrona małych przedsiębiorstw rodzinnych przez nadmierną konkurencją.
5. Uznawszy, że przepisy te mogą być niezgodne z prawem wspólnotowym uniemożliwiając dostawę na czas świeżego pieczywa i wyrobów cukierniczych do państw członkowskich graniczących z Republiką Federalną Niemiec i tym samym zniekształcając konkurencję we Wspólnocie, Amtsgericht w Wiesbaden przedłożył następujące pytania:
"1.
Czy art. 7 [uchylony] TEWG należy rozumieć tak, że państwo członkowskie Wspólnoty narusza zakaz dyskryminacji przez utrzymywanie w mocy przepisu ustawy stwarzającego sytuację, która znacząco obniża konkurencyjność przynależnych tego państwa w porównaniu do przynależnych innych państw członkowskich?
2.
Czy art. 30 [28] i 34 [29] TEWG należy rozumieć tak, że ze względu na swe skutki w odniesieniu do eksportu i importu świeżych wyrobów piekarniczych art. 5 Gesetz über die Arbeitszeit in Backereien winien być uznany za środek o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych eksportu?"
Pytanie pierwsze
6. Z uzasadnienia zarządzenia o przedłożeniu Trybunałowi wyżej przytoczonych pytań wynika jasno, że pierwsze pytanie ma na celu ustalenie, czy przepisy państwa członkowskiego, które w pewnych strefach graniczących z innymi państwami członkowskimi, gdzie takie przepisy nie obowiązują, prowadzą do zniekształcenia konkurencji na niekorzyść przedsiębiorców mających siedzibę na obszarze tego państwa należy uznać za dyskryminacyjne w rozumieniu art. 7 [uchylony] Traktatu.
7. Jak Trybunał wielokrotnie orzekał, ostatnio w wyroku z 30.11.1978 r. (sprawa 31/78 Bussone [1978] ECR 2429, na s. 2446), przepisy, które są stosowane nie według kryterium przynależności państwowej przedsiębiorcy, ale według kryterium miejsca jego siedziby, nie naruszają zasady niedyskryminacji wyrażonej w art. 7 [uchylony].
8. Z tego wynika, że przepisy krajowe, które nie czynią żadnych rozróżnień, bezpośrednio czy też pośrednio, z uwagi na przynależność państwową osób im podlegających, nie naruszają art. 7 [uchylony] nawet wówczas, gdy zmniejszają konkurencyjność przedsiębiorców, których dotyczą.
9. Ponadto, jak Trybunał stwierdził w wyroku z 3.7.1979 r. (sprawy łączone 185-204/78 van Dam (1979) ECR 1775, na s. 2361), stosowania krajowych przepisów nie można uznać za niezgodne z zasadą niedyskryminacji tylko dlatego, że inne państwa członkowskie rzekomo stosują przepisy mniej uciążliwe.
10. Dlatego na pytanie pierwsze odpowiedzieć należy, że art. 7 [uchylony] TEWG musi być rozumiany tak, że zakazuje tylko dyskryminacji ze względu na przynależność państwową przedsiębiorcy. A zatem art. 7 [uchylony] nie zostaje naruszony nawet wówczas, gdy państwo członkowskie, utrzymując w mocy przepis ustawy, który w żaden sposób nie posługuje się kryterium przynależności państwowej, ani bezpośrednio ani pośrednio, stwarza sytuację ograniczającą konkurencyjność przedsiębiorców mających siedzibę na jego terytorium w porównaniu z przedsiębiorcami mającymi siedziby w innych państwach członkowskich.
Pytanie drugie
11. Pytanie drugie dotyczy kwestii, czy ze względu na ich skutki przepisy krajowe o czasie pracy w piekarniach, takie jak sporne przepisy niemieckie, w odniesieniu do eksportu i importu świeżych wyrobów piekarniczych winny być uznane za środki o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych eksportu lub importu w rozumieniu art. 30 [28] i 34 [29] Traktatu.
Ograniczenia produkcji
12. Nie podlega dyskusji fakt, że zakaz pracy w przemyśle piekarniczym i cukierniczym przed godziną 4.00 sam w sobie stanowi uzasadniony element polityki społecznej i gospodarczej, zgodny z celami realizowanymi przez Traktat w interesie publicznym. Istotnie, zakaz ten ma na celu poprawę warunków pracy w niewątpliwie wrażliwym sektorze przemysłu, w którym proces produkcji odznacza się szczególnymi cechami wynikającymi z charakteru produktu oraz z przyzwyczajeń konsumentów.
13. Z tych względów, część państw członkowskich Wspólnoty, jak również państw trzecich, wprowadziła zbliżone zasady dotyczące pracy nocnej w tym sektorze przemysłu. W związku z tym należy wspomnieć o Konwencji Nr 20 Międzynarodowej Organizacji Pracy z 8.6.1925 r. dotyczącej pracy nocnej w piekarniach, która to konwencja zakazuje, z pewnymi wyjątkami, produkcji pieczywa, ciast i podobnych produktów w nocy.
14. Oskarżony w postępowaniu głównym utrzymuje, że zakaz produkcji pieczywa i wyrobów cukierniczych przed 4.00 stanowi przeszkodę dla eksportu zakazaną przez art. 34 [29] Traktatu. Zarzut ten ma dotyczyć zwłaszcza produktów, które muszą być dostarczone świeże w porze śniadania i które muszą w związku z tym być produkowane w nocy poprzedzającej dzień sprzedaży.
15. A jednak, jak to już Trybunał stwierdził w wyroku z 8.11.1979 r. (sprawa 15/79 Groenveld [1979] ECR 3409), art. 34 [29] dotyczy środków podejmowanych przez państwo, których specyficznym celem lub skutkiem jest ograniczenie obrotów w eksporcie i przez to wprowadzenie zróżnicowanego traktowania handlu krajowego danego państwa członkowskiego i jego handlu w eksporcie w sposób uprzywilejowujący w szczególny sposób produkcję krajową lub rynek krajowy tego państwa.
16. W oczywisty sposób postanowienie to nie dotyczy przepisów, które stanowią część polityki społecznej i gospodarczej, i które są stosowane według obiektywnych kryteriów do wszystkich przedsiębiorstw z siedzibą na terytorium danego państwa, działających w danym sektorze przemysłu i które nie prowadzą do żadnych różnic w traktowaniu przedsiębiorców według kryterium przynależności państwowej ani nie wprowadzają rozróżnień między handlem krajowym tego państwa i handlem w eksporcie.
Ograniczenia transportu i dostaw
17. Oskarżony podważa także zawarty w spornych przepisach o pracy nocnej zakaz transportu i dostaw pieczywa i wyrobów cukierniczych do konsumentów i placówek handlu detalicznego przed godziną 5.45. Jego zdaniem, zakaz ten stanowi środek o skutku równoważnym do ograniczeń zarówno importu, jak i eksportu, ponieważ z jednej strony uniemożliwia on producentom mającym siedziby w innych państwach członkowskich dostarczanie ich wyrobów na czas do konsumentów i sklepów detalicznych w Republice Federalnej Niemiec, a z drugiej strony producenci z siedzibą w Republice Federalnej Niemiec nie mogą realizować na czas dostaw do innych państw członkowskich.
18. W opinii rządu niemieckiego wyłącznym celem zakazu transportu i dostaw przed godz. 5.45 jest zapewnienie przestrzegania zakazu produkcji nocnej, która w przeciwnym przypadku mogłaby wymykać się skutecznej kontroli ze strony władz. Podniesiono, że niezbędne jest rozciągnięcie zakazu na produkty pochodzące z innych państw członkowskich, ponieważ w przeciwnym przypadku producenci z siedzibą w Niemczech byliby poszkodowani w porównaniu z zagraniczną konkurencją, co z kolei byłoby sprzeczne z zasadą równości. Jeżeli zatem towary pochodzące z innych państw członkowskich miałyby być wyłączone spod zakazu, niemożliwe byłoby nie tylko utrzymanie tego zakazu w stosunku do producentów krajowych, ale także utrzymanie ograniczeń co do czasu pracy.
19. W związku z powyższym trzeba zauważyć, że restryktywny skutek przepisów kontrolujących czas transportu i dostaw pieczywa oraz wyrobów cukierniczych, związanych z kontrolą czasu wytwarzania tych produktów, musi być oceniony w świetle zakresu ich zastosowania.
20. Jeżeli zastosowanie takich przepisów ogranicza się tylko do transportu i dostaw do konsumentów i sklepów detalicznych, nie obejmując transportu i dostaw do hurtowników lub pośredników, nie mogą one skutkować ograniczeniem importu lub eksportu między państwami członkowskimi. W takim przypadku handel wewnątrzwspólnotowy pozostaje w istocie nieograniczony z zastrzeżeniem wszakże jednego warunku, aby dostawy do konsumentów lub sklepów detalicznych podlegały ograniczeniom w takim samym stopniu w stosunku do wszystkich producentów bez względu na miejsce ich siedziby. W tych okolicznościach przepisy takie nie są sprzeczne z art. 30 [28] i 34 [29] Traktatu.
21. Dlatego na pytanie drugie odpowiedzieć należy, że art. 30 [28] i 34 [29] TEWG nie stosują się do przepisów krajowych, które zakazują produkcji pieczywa i wyrobów cukierniczych, a także ich transportu i dostaw do indywidualnych konsumentów lub do placówek handlu detalicznego w nocy do określonej godziny.
Miejsca publikacji:
OETS 2002, poz. 45
Dodatkowe informacje:
gosicka