W obecnych czasach bardzo wielu ludzi używa słowa „ Dyslektyk „. Jest to częste stwierdzenie, używane najczęściej przez nauczycieli w rozmowach z rodzicami , kolegami i koleżankami . Każdy z nas posługuje się tym stwierdzeniem często, czasami nawet bardzo często . Taka kolej rzeczy spowodowana jest niewiedzą w tej dziedzinie .Bardzo często dochodzi więc do mylenia dysleksji z typowymi zaburzeniami w zakresie funkcji wzrokowych, słuchowych i manualnych.Jak bowiem wiadomo termin „Dysleksja „ odnosi się do występowania zespołu specyficznych trudności w nabywaniu umiejętności czytania i pisania przez dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym”.W myśl definicji ustalonej na Światowej Konferencji Neurologów ( USA 1968) „Dysleksja – jest to zaburzenie , które przejawia się niemożnością opanowania umiejętności czytania i pisania mimo dobrej inteligencji i warunków środowiskowych . Niezdolność ta jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych „.Dlatego więc wskazane jest podkreślenie , że dyslektykiem nie może być :*dziecko do 10 roku życia ,*dziecko niedowidzące, niewidome , niedosłyszące , nie słyszące,*dziecko chore neurologicznie,*dziecko upośledzone umysłowo,*dziecko z zaniedbanych środowisk rodzinnych.Jeżeli jednak ,spotkamy dziecko ,którego nie możemy przypisać do żadnego z powyższych punktów to możemy podejrzewać , że jest to dziecko o znamionach dyslektyka lub z pogranicza dysleksji . Dziecko ,które w bliskiej przyszłości może być nie tylko dyslektykiem ale też dysortografikiem ,dysgrafikiem lub może mieć dyskalkulię . W tym miejscu,warto podkreślić i przypomnieć znaczenia poszczególnych terminów - Dysleksja właściwa - są to specyficzne trudności w czytaniu.- Dysgrafia - są to trudności w opanowaniu poprawnego poziomu graficznego pisma .- Dysortografia - są to trudności w stosowaniu zasad poprawnej pisowni ale nie tylko w ortografii lecz także w gramatyce, stylistyce i interpunkcji.-Dyskalkulia – są to problemy w nabywaniu umiejętności matematycznych .W myśl bowiem licznych klasyfikacji można wyodrębnić kilka postaci dysleksji a mianowicie :- Postać wzrokową na którą składa się :dysleksja, dysgrafia ,dysortografia Dysleksja tego właśnie typu objawia się tym, że dzieci:*Czytają szybko, lecz z licznymi błędami, co poważnie utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia im zrozumienie tekstu. *Podczas czytania i pisania opuszczają litery i/lub wyrazy, dodają litery (wyrazy), zgadują końcówki wyrazów lub wręcz zniekształcają treść tekstu. *Mają trudności z zapamiętaniem kształtu niektórych liter, np.: H, Ł, F;* Mylą litery podobne pod względem kształtu, lecz inaczej ułożone w przestrzeni (p - b - d - g; l - t - ł; m - w; n - u).* Popełniają często błędy nawet podczas przepisywania tekstu.* Na skutek nie utrwalonej wizualizacji liter w wyrazach zdarzają im się liczne błędy ortograficzne. *Mają trudności w orientacji na mapie, w geometrii;* Rysunki dzieci stają się uproszczone pod względem formy, choć bywają bardzo bogate w treść.*W zeszytach, ćwiczeniach dominuje tzw. „brzydkie pismo”; Litery są nierównej wielkości są nieprawidłowo położone, bywają niejednakowe i różnie pochylone;* Pismo takich dzieci jest :„drżące”, o niepewnej linii (dziecko gubi liniaturę), często litery nie są dokończone.* W pisanych tekstach brakuje znaków interpunkcyjnych i diakrytycznych - Postać słuchową na którą składa się :dysleksja ,dysortografia i częste zaburzenia słuchu fonematycznego. Dysleksja tego właśnie typu objawia się tym , że dzieci:*Mają trudności z odróżnianiem i identyfikacją głosek podobnych fonetycznie (mówi się wtedy o zaburzeniach słuchu fonemowego), np. pod względem dźwięczności: p - b; d - t; z - s; w - k - g.* Z tego względu nie odróżniają one słuchowo wyrazów, które różni tylko jedna głoska, np. buty - budy; półka - bułka itp.*Mają też trudności z dokonywaniem analizy i syntezy sylabowej i głoskowo- fonemowej, dlatego podczas czytania i pisania opuszczają, dodają, podwajają, przestawiają litery i sylaby, piszą wyrazy bezsensowne. *Z reguły czytają powoli, zacinają się, często nie rozumieją czytanego tekstu.* Popełniają błędy przede wszystkim podczas pisania ze słuchu. * Potrafią przepisać tekst poprawnie.* Mają trudności w nauce języków obcych. *Na skutek zakłóconej pamięci słuchowej mają również kłopoty: -- -z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, tabliczki mnożenia, nazw dni tygodnia, miesięcy, dat, imion, nazwisk, tytułów itp.Mając podane powyżej objawy dysleksji u dzieci postaram się podać Państwu literaturę przydatną do pracy w pierwszych klasach szkoły podstawowej .Zanim jednak podam konkretną literaturę zwracam uwagę na bardzo ważny szczegół jakim jest wczesna diagnostyka dziecka rozpoczynającego naukę w szkole.Bardzo przydatnym narzędziem badawczym( polecanym gorąco ) jest opracowana przez profesor Martę Bogdanowicz : „ Skala Ryzyka Dysleksji „ , badająca takie sfery rozwoju dziecka jak :- motorykę dużą- motorykę mała - funkcje wzrokowe- funkcje słuchowe- mowę- lateralizację- orientację w przestrzeniSzczegółowe na ten temat informacje zawarte są w licznych artykułach Pani profesor Marty Bogdanowicz . Informacje odczytane na podstawie uzyskanych wyników stanowią dla mnie jak i dla Państwa źródło cennych informacji szczególnie przydatnych podczas pracy z dziećmi a jednocześnie wskazują mi na ich słabe , mocne strony .Mając wytyczne ,wiem na co muszę zwracać uwagę oraz mogę zaplanować swoje pedagogiczne poczynania.Podczas swojej wieloletniej pracy jako logopeda , terapeuta spotkałam się z opiniami , ze nie ma dobrej literatury potrzebnej do pracy z dziećmi .Mogę jednak stwierdzić , ze znalazłam opracowania i literaturę w moim mniemaniu godną polecenia wszystkim ,którym dobro dziecka leży szczególnie na sercu.W zakresie przeciwdziałania dysgrafii ,wykorzystuję pozycje:- Zofii Rejniak ,Doroty Stryjewskiej „ Ćwiczenia graficzne ułatwiające pisanie liter „ - Marty Bogdanowicz „ Ćwiczenia grafomotoryczne przygotowujące do nauki pisania według Tymichowej „- Elżbiety Cywińskiej „ Chcę ładnie pisać „ - Marty Bogdanowicz „ Lewa ręka rysuje i pisze „ - Anny Szczepańskiej „ Słonie w kraty – co ty na to „- Anny Sczepańskiej „ Koty w kraty – co ty na to „- Marta Bogdanowicz „ Leworęczność u dzieci „W zakresie przeciwdziałania dysleksji godnymi polecenia są następujące pozycje- Joanny Baran „ Zestaw ćwiczeń dla dzieci z trudnościami w nauce czytania „- Zofii Handzel „ Dyktanda graficzne „- Barbary Bieleń , Grażyny Trzeciak „ Chcemy dobrze czytać i pisać „ część I , II , III - Zofii Olejniczak ,Małgorzaty Stępień „ Zadania z czytania „- Heleny Metery „ Poznaję głoski „- Marii Patzerowej „ Czytam , piszę i rysuję „- Janiny Mickiewicz , Marii Wojak „ Ćwiczenia ułatwiające naukę czytania i pisania dla uczniów klas młodszych „- Grażyny Krasowicz – Kupis „ Trudne litery c, s ,cz, sz „W zakresie przeciwdziałania dysortografii godnymi polecenia są następujące pozycje- „ Ortografia z wyobraźnią „ dla klasy I , II , III Myślę, że cytowana powyżej literatura pomoże Państwu w pracy z dzieckiem dyslektycznym. Pamiętajmy, że o tym czy dziecko jest dyslektyczne , czy ma tylko znamiona dysleksji możemy powiedzieć dopiero wtedy , gdy je dobrze poznamy. Poniżej zamieszczam przykładowy "Plan pracy z dzieckiem dyslektycznym w okresie nauczania zintegrowanego"KLASA I I. Analiza i synteza mowy – wydzielanie zdań i wyrazów z mowy .II 1.Wprowadzanie samogłosek2. Utrwalenie znajomości samogłosek – wyodrębnianie ich z sylab i wyrazów3.Utrwalenie i doskonalenie rozpoznawania i wyodrębniania samogłosek III. Nauka czytania i pisania metodą sylabową1.Opracowanie spółgłosek : l,s,t,m,k,j,p,b,d,n,r,c,l,g,w,h,f,z,żPo wprowadzeniu każdej z liter ćwiczenia w czytaniu i pisaniu - sylab dwuliterowych otwartych- wyrazów stanowiących sylabę zamkniętą- wyrazów złożonych z sylab: otwartej + zamkniętej, zamkniętej + otwartej, zamkniętej + zamkniętej- wyrazów wielosylabowych- wyrazów ze zbiegiem spółgłosek2. Czytanie i pisanie krótkich tekstówKLASA III. Nauka czytania i pisania metodą sylabową1.Analiza i synteza sylab otwartych2. Analiza i synteza wyrazów dwu i wielosylabowych o sylabach otwartych3. Analiza i synteza sylaby zamkniętej oraz wyrazów dwusylabowych.4. Analiza i synteza wyrazów wielosylabowych o różnym typie i układzie sylab.5. Analiza i synteza wyrazów z grupą spółgłoskową II. Czytanie i pisanie tekstów z wyrazami o różnej ilości sylab i konstrukcji literowo głoskowejIII. Utrwalanie skojarzeń słuchowo – wzrokowych między głoską a literą w układzie : „b-p” ,”d-t” n-m t-ł n-u s-c oraz usprawnianie umiejętności ich słuchowego i wzrokowego różnicowania.KLASA IIII .Opracowanie zasad czytania i pisania głosek specyficznych dla j.polskiego – dwuznaków , zmiękczeń – ćwiczenia utrwalające ich pisownięII. Pisownia wyrazów z zanikiem dźwięczności spółgłosek na końcu i w środku1.Rożnicowanie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych2.Wprowadzanie zasad pisowni wyrazów – ćw. utrwalające III. Ćwiczenia w różnicowaniu samogłosek nosowych ą, ę z układami om, on ,e m, enIV. Opracowanie typowych trudności ortograficznychV. Opracowanie indywidualnych. trudności w przebiegu procesu czytania i pisania
Piotrand