Dariusz MarchewkaWłaściciele Imielna i ich dwory
Parafia w Imielnie nie zalicza się do posiadających odległą metrykę historyczną. Czasu jej powstania należy upatrywać co najwyżej około połowy XV wieku. Wykrojona została z parafii grochowskiej, a jej opiece duchowej podlegały jedynie trzy ośrodki osadnicze. W miejscowości tej w pierwszej połowie XVI wieku znajdował się kościół, erygowany jako parafialny, ale ze względu na brak dostatecznego uposażenia dla plebana obsługiwał go proboszcz z Grochowa i dlatego traktowany był jako kościół filialny. W 1685 r. za sprawą Aleksandra Magnuskiego h. Adwaniec, kanonika gnieźnieńskiego, krakowskiego, łowickiego i włocławskiego, nastąpiła ponowna erekcja parafii i odłączenie tutejszego kościoła od świątyni grochowskiej. Całe terytorium nowej parafii stanowiły dobra dziedziczne kanonika, składające się ze wsie Imielno, Rdutów i Wilkowyja. On też ufundował w Imielnie nowy drewniany kościół parafialny, który funkcjonuje po dzień dzisiejszy. Zachowało się na nim pierwotne rozwiązanie storczykowej więźby dachowej, która wprawdzie jest zapóźniona jak na czas swego powstania, ale wystawia dla jej budowniczych świadectwo wysokiego kunsztu ciesielskiego. Ten sam warsztat ciesielski realizujący inwestycję sakralną, mógł być równie dobrze budowniczym siedzib pańskich w dobrach Imielno, z których aż trzy o rodowodzie XVIII wiecznym, przetrwały stulecie.
Sukcesorzy kanonika
Po śmierci kanonika w 1689 roku, jego dziedziczne dobra w nienaruszonym stanie pozostały we władaniu rodziny. W końcu XVIII wieku należały do Jana Magnuskiego sędziego ziemskiego gostynińskiego, a po jego śmierci do jego dwóch córek, których matka miała zapisane dożywocie na wsi Wilkowyja. Wdowa po Janie, Józefa z Modlińskich Magnuska powtórnie wyszła za mąż za Jana Gwalberta Żelisławskiego. Zaś jej córka Marjanna za przyrodniego brata ojczyma Antoniego Żeromskiego, którego matka Marjanna z Obarzanowskich była pierwszego ślubu za Ignacym Żelisławskim. Jeszcze w 1821 roku spadkobierczynie księdza Aleksandra, Marjanna z Magnuskich Żeromska i Józef Radzimiński w imieniu zmarłej żony Franciszki z Magnuskich i córki Adelajdy Radzimińskiej, upomnieli się o zapis zastawu na łąkach majątków Łanięta, Suchodębia i Lipin spisanego w 1673 r., przez Aleksandra Magnuskiego i ówczesnego właściciela tychże dóbr Józefa Staniszewskiego. Kolejnym właścicielem dziedzicznej fortuny został syn Antoniego Żeromskiego i Marjanny z Magnuskich, Władysław Piotr żonaty z Konstancją Bardzińską z Borysławic Kościelnych. W 1859 roku jego matka uszczupliła majątek, sprzedając Adolfowi Hentelmanowi wieś Wilkowyja, pozostającą jej dożywociem. Zaś sam Władysław Żeromski w kilkanaście lat później, pozbył się reszty dziedzictwa. Imielno z folwarkiem Rdutów przeszło na własność sąsiadów zza miedzy, Eugenii i Rajmunda Skarzyńskich herbu Bończa, właścicieli dominium Łanięta. Nowy nabytek nie należał zbyt długo do rodzinnego klucza. W latach 80-tych XIX stulecia sprzedano go Ryszardowi Skarzyńskiemu, ten zaś po kilkunastu latach rodzinie Witkowskich. Do 30-tych lat naszego wieku Imielno posiadał senator Puławski, żonaty z Wandą Czarnowską z Łęk. Ostatnim właścicielem dóbr przed 1939 rokiem był Jan Biernacki.
Opisanie dworu w Wilkowyji
Szczęśliwie zachowały się do naszych czasów, dwa opisy dworu w Wilkowyji. Pierwszy sporządzony w roku 1810, z okazji przejęcia dożywocia przez Józefę z Modlińskich Magnuską.
Dwór na południe frontem stoiący z szachulcu wybudowany, snopkami pokryty, do którego wchodząc jest sień. Z tej sieni po prawej stronie jest pokoi, w którym dwa okna, pułap, podłoga, piec, kumin z cegły lepiony. Z tego pokoiku, pokoik we dwa okna maiący, piec dwa pokoye ogrzewayący, kuminek z pułapem i podłogą. Z tego pokoiku sionka z pułapem bez podłogi do której drzwi na ogród. Z tej sionki komórka niewielka z okienkiem, pułap i podłoge mająca. Wracając do sieni z frontu będącej na lewej stronie izba czeladna, dwa okna maiąca. Piec, kumin lepiony, pułap bez podłogi. Z tej izby jest komora z pułapem bez podłogi. Drzwi w tym domu dziesięcioro i komin w tym domu lepiony nad dachem cegłą wymurowany. Ten dom iako w dachu tak w zrębach jest dobry.
Drugi znacznie dokładniejszy opis pochodzi z 1822 roku. Mniej więcej w tym samym czasie kiedy powstawał opis dworu wieś Wilkowyja liczyła 11 osad włościańskich z 70 mieszkańcami. Folwark pański miał przeszło 400 mórg ziemi, w większości ornej, łąki zajmowały jedynie niewielką część tej powierzchni.
Dwór z drewna rżniętego. Stary lecz jeszcze dobry, słomą pokryty. Do którego wchodząc drzwi ordynaryjne na zawiasach i klamką żelazną. W sieni podłoga i pułap z tarcic. Na prawej ręce drzwi podwójne w cztery tafle robotą stolarską na zawiasach bez zamka i zamknięcia. Za temi pokój na podłogach i sufit z tarcic, wapnem wybielony. Okna dwa otwieranych w każdym po tafel cztery z oknem doskonałem. Kuminek z cegły murowany. Z pierwszego pokoiu po lewej ręce, drzwi podwójne o czterech taflach, stolarska robotą z okowem i zamkiem dokładnym., za któremi drzwiami pokój drugi, w którym podłoga, pułap z tarcic. Ściany gliną szabrowane, wapnem wybielane. Okien trzy otwieranych w każdym tafel sześć dobrych. Kominek wraz z piecem angielski z cegły. Z tego pokoiu drzwi poiedyńcze o dwóch taflach stolarska robotą na zawiasach i zasuwkami dwiema do gabineciku w którym podłoga i podbitka z tarcic. W tym gabineciku drzwi pojedyncze na ogród z zawiasami i chaczykiem żelaznymi. W połowie tych drzwi cztery tafle, okno składające na ogród. Altanka do sypiania i szafka, wapnem wybielona. Z tego gabinetu drzwi pojedyncze ordynaryjne na zawiasach z chaczykiem żelaznem, do pokoiu służacych bez podłogi, okienko o czterech taflach, małe. Ściany i pułapy wapnem wybielone. Kominek z gliny ordynaryinie wylepiany. Z tego pokoiku drzwi dwoie ordynaryinych do sionki i spiżarki bez podług z pułapami. Z sionki zaś drzwi ordynaryne na biegunach na podwórze. Trzecie drzwi do pokoiu czyli kancelaryi, nowe stolarską robotą, poiedyncze o dwóch taflach z prześwitem okiennem z któremi pokoy czyli kancelaryia na podłodze nowej. Ściany gliną szabrowane, wapnem ubielone, także i pułap. Okno iedno o czterech taflach bez drzwi, piec z cegły wymurowany na sposób angielski. Z tego pokoiu drzwi nowe poiedyncze o dwóch taflach, żelaznemi zawiasami bez dalszego (...) do sieni. Z tych to komin wielki, który na strychu gliną wylepiony, nad dachem cegłą nadmurowany.
Wychodząc z dworu po prawei ręce chlewy czyli kurniki. Daley obok tych kuchnie z frontu w strychulec ściany formowane, w tyle zaś i szczytem ( ....) w słupy. Dach słomą kryty. Drzwi wszystkie ordynaryjne. Po lewej stronie kuchnia, kotlina i piekarnia z cegły.
Drewniany dwór w Imielnie
Imielno stanowiło centrum dóbr rodzinych. Rozległe na przeszło 1000 mórg, posiadało w większości ziemię pszeniczną. We wsi znajdowała się też główna siedziba pańska. Wyobrażenie o niej czerpiemy z opisu pochodzącego z 1810 roku.
Dwór dość dobry z szachulców rżniętego wybudowany, dachówką cały pokryty, frontem ku północy stoiący, do którego wchodząc drzwi sienne w żelazo oprawne. Z sieni udawszy się na lewą rękę są drzwi stolarska robotą żelaznymi rekwizytami do zamykania (...). Z tych drzwi pokoi pierwszy okien trzy maiący, w którym szyb trzy popękanych w tafle małe osadzone w obicie papierowe naderwane okleione. Podloga pułap dosyć dobre. Piec z kafli biały, kumin z cegły wymurowany. Z pierwszego pokoiu są drzwi stolarską robotą (..), z których wszedłszy do drugiego pokoiu okien dwa całych, z pułapem i podłoga dobrą, piecem kaflowem dwa pokoie grzeiących, kominkiem murowanym. Z drugiego pokoiu są drzwi do sionki w żelazo oprawne z kluczem. W tej sionce nie masz podłogi, tylko troie drzwi, na ogród, do kuchni i na górę. Z tej sieni jest pokoi z drzwiami w żelazo oprawnemi, w którym pokoiu okno jedno całe, a drugiego cale szkła nie masz. Z tego pokoiu są drzwi do sali w żelazo oprawne bez zamka i klucza z pułapem dobrym, podłoga nadrzynowana. Okien trzy w dwóch oknach szyb trzynaście (...). Piec dwa pokoie grzeiący z kafli nadrzynowany, komin murowany. Kuchnia w tym domu do gotowania jest, kotliska maiąca z cegły palonei wymurowana. Na górę domu są schody z sionki tylney, pułap cały wylepiony. Na tey górze są dwa przeforsztowania z drzwiami w żelazo oprawnemi (...), gdzie wszelkie schowanie (.....). Okiennice na około.
Budowniczy murowango dworu
Fundatorem nowego dworu w Imielnie był wspomniany już wcześniej Ryszard Skarzyński. Dwór wzniesiono około 1890 roku na miejscu budowli starszej, obecnie częściowo zamieszkały, jest bliski ruinie. Ma on cechy późnego neorenesansu. Składa się z dwóch piętrowych pawilonów połączonych parterowym skrzydłem. Od frontu w części parterowej znajduje się pośrodku wydatny ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem i przepruty prostokątnymi otworami z głównym wejściem do dworu. Układ wnętrz dwutraktowy, gruntownie przekształcony. Całość nakryta dwuspadowym dachem ceramicznym.
tekno-inez