I. Kierunki badań historii społecznej
1. Leopold von Ranke (1795-1886) – Uniwersytet w Berlinie
- negacja używania konceptów, pomysłów, interpretacji wyjaśniających rzeczywistość;
- tezy np. Marksa – niewartościowe naukowo, brak weryfikacji empirycznej, upraszczają rzeczywistość;
- najistotniejsze – historia ma dążyć do naukowości (specjalistyczna metodologia, źródła) – to wartościuje pracę historyka;
- historia społeczna efektem ubocznym politycznej
Przyczyny popularności powyższej tezy:
- XIX w. – narodziny tożsamości narodowej (głównie warstwy oświecone), idee romantyczne (wcześniej – tożsamość grup społecznych);
- szereg państw narodowych, walki niepodległościowe;
- kult naukowości w rodzącym się pozytywizmie (nowoczesne nauki humanistyczne i społeczne);
II poł. XIX w. – archiwum podstawą badań historyków, oddzielenie od socjologii (odtwarzanie rzeczywistości).
I poł. XX w. – oddzielenie socjologii i historii:
- badania terenowe, empiryczne
- nowoczesna psychologia
- spór między socjologami i historykami ad. niepotrzebnego wnikania w małoznaczące fakty (metody badawcze socjologii)
2. August Comte (1798-1867)
- lata 30. XIX w. – wprowadzenie pojęcia socjologii (wcześniej pod nazwą historii społecznej)
- historycy – socjologowie zwracają uwagę na odtworzenie rzeczywistości, brak metody badawczej, źródeł (mała naukowość)
- Comte o historykach – zwracanie uwagi na nieistotne detale, nieracjonalna ciekawość
Historycy przeciwko historykom – 1929 – Marc Bloch, Lucien Febre – pismo ,,Annales”:
- koncepcja historii totalnej – struktury opisywanej cywilizacj; spowodowanie, by historyk dążył do syntezy – odwołanie do ekonomii, dorobku geografii opisywanej rzeczywistości (ekonomia i geografia bazą );
Skupienie uwagi na historii społecznej – historii ciała, jedzenia, komunikacji, świadomości – mentalności (historia codzienności – przestrzeni).
Grupy społeczne – historia rodziny, starości, dzieciństwa, kobiet (Amerykanie – gender).
Mikrohistoria – opis lokalnej społeczności, skupianie się na szczególe (np. rodzina)
- Carlo Ginzburg - ,,The Cheese and the Worms” – obraz świata widziany oczami
XVI- wiecznego młynarza ;)
Nowe źródła – media z danej epoki (prasa, ogłoszenia), dorobek psychologów, socjologów (odwoływanie się do empiryzmu), ankiety.
Oral history – większa komunikatywność.
XVII w. – podział na kulturę wysoką i niską – arystokracja i szlachta przedstawicielami kultury wysokiej (brak dostępu dla plebsu), ideologia oświecenia.
I poł. XX w. – inteligencja (opinia społeczna)
II poł. XX w. – nowa ideologia, ponowoczesność, postmodernizm
- powszechna edukacja
- miejski tryb życia
KULTURACYWILIZACJA – 1. zespół wielu kultur zbliżonych do siebie, np. ,,zachodnia cywilizacja”
2. jeden z aspektów w kilku kulturach, np. ,,cywilizacja medialna”
Życie codzienne:
- powtarzalność
- możliwość ingerencji i przetwarzania przez człowieka
- temat ten podejmują już historycy ,,Annales”
- seria publikacji Hachette - ,,Życie codzienne”
- z czasem – zmiany wytycznych życia codziennego
Działanie publiczne – obejmuje struktury społeczne, kontakty bardziej formalne.
Przestrzeń prywatna to dom.
Życie prywatne a publiczne na przestrzeni wieków:
– brak rozróżnienia życia prywatnego i publicznego (wynika ze specyfiki życia prywatnego – elita)
– klientelizm
– kooptacja (zmiana członków danego organu bez odwołania się do woli wyborców)
– wyróżnikiem dana funkcja, plebs nie ma tożsamości publicznej
– brak podziału na budżet prywatny i publiczny
– celibat jako sposób odcięcia od prywatności (wówczas większa skuteczność w życiu publicznym) => pojawia się wyróżnienie elementu życia prywatnego i publicznego.
V-XIII w.
- wspólnota feudalna
- integracja z lokalną społecznością, jej kontrola
- XI-XII w. – rozczłonkowanie feudalne; dom feudała instytucją publiczną
- publiczne: drogi, łąki itp., prywatne – wieś grodzi się (kamień graniczny)
- w architekturze miast – okna komnat na ulicę
przełom w XIII w. - ostateczne podział na życie prywatne i publiczne, państwo obejmuje życie społeczne, publiczne, chroni obywatela, kontroluje procesy gospodarcze
następnie:
przepisy dotyczące postępowania jednostki
pojęcie policji, policjanci – ograniczenie swobód jednostki (służy to dobru publicznemu)
brak łączenia dochodów prywatnych i publicznych
urzędnik ma służyć państwu
korupcja, inwigilacja, obywatel broni swojej prywatności
element wyrzucenia prywatności z życia publicznego:
- dom i rodzina jako schronienie
- zjawisko sekretu rodzinnego
- ochrona życia prywatnego
rewolucja francuska – sfera prywatna piętnowana (rzekomo sprzyja spiskom), życie przeniesione w sferę publiczną
po kongresie – powrót znaczenia prywatności
XIX/XX w.
- społeczność staje się anonimową masą, zanik społeczności lokalnych, pojawienie się wynalazków
- rozgraniczenie czasu pracy i czasu prywatnego
- jednostka ma prawo wyboru
- moralność (prywatność) wiktoriańska – zakłamana obyczajowość – 1837-1901 – Wiktoria, 40 lat żałoby po Albercie; cechy prywatności wiktoriańskiej: życie prawe zapewnia izolacja od dzikusów, obcych (,,Lalka” – Powiśle), etykieta (salon miejscem spotkań wybranych), języki obce, dążenie do zachowania sekretu, rytualizacja życia, uczestnictwo w życiu publicznym – spektakl życia codziennego (Goffman), przyjmowanie danych postaw.
XX w. – umocnienie sfery prywatności (w II poł. XX w. – związane z rozwojem totalitaryzmu, obejmującego kontrolę nad jednostką)
Zagrożenia dla życia prywatnego:
- donosy na członków rodziny
- Lebensborn – lata 30-te, kobiety o urodzie aryjskiej – reprodukcja w celu stworzenia czystej rasy
- obóz koncentracyjny (wynalazek Anglików) – jednostki podejrzane skoncentrowane w jednym miejscu, apele, prace; obozy pracy – nastawione na produkcję wojenną; próba dezintegracji ludności za pomocą ustanawiania różnego rodzaju prac, zamach na życie prywatne (brak rzeczy osobistych)
(zmieszanie życia prywatnego i publicznego)
- masowy pochód organizowany odgórnie w ramach realizacji idei – grupowanie w bloki, podział na środowiska (np. pochód majowy), szantaże związane z udziałem w pochodach
- samokrytyka – jednostka podczas publicznego wystąpienia przyznaje się do popełnionych win, odstępstw od normy partii;
- dążenie do zlikwidowania indywidualności – Wiktor Klemperer – dzienniki (analizowanie języka propagandy z punktu widzenia dziecka) – dążenie do nadania ludziom statusu maszyn, język technologii ma charakteryzować działania ludzkie; numer zamiast nazwiska, koncentracja ludności itp.
II poł. XX w. – duży nacisk na istnienie prywatności:
- prywatność już nie tylko w kontekście rodziny (XIX w.), ale jednostki (także jednostki w obrębie rodziny)
- koncepcje architektoniczne z XX-lecia międzywojennego – bloki; budownictwo związane z polepszeniem warunków życia ludności
- własność prywatna osiąga osobowość prawną (dobro najwyższe)
- państwo wkracza w intymne sfery jednostki (antykoncepcja, aborcja); XIX w. – kobieta może zrezygnować z urodzenia dziecka (brak warunków), zaś państwo totalitarne – nacisk na reprodukcję
- spory etyczne dotyczące śmierci – samobójstwo, eutanazja; państwo chce, by ludzie umierali w określonym kontekście, by nie było śmierci przypadkowej (wysyłanie żołnierzy na front)
- prawo jednostki w obrębie rodziny (głównie kraje skandynawskie) – kobiety, dzieci – akcje propagandowe przeciwko przemocy
- opieka społeczna – przytułki, schroniska (wiek XX to wiek bezdomności, bezdomny nie posiada życia prywatnego)
- rozwój technologii – media (telewizja zwiększa prywatność, wypierając kino), życie publiczne przenosi się do domów dzięki przekazowi medialnemu
- sprzedawanie prywatności (popularność medialna) – reality show itp.
II poł. XX w. to także demokratyzacja wzorców życia prywatnego:
- warstwy upodabniają się do siebie pod względem prowadzenia życia prywatnego
- Jurgen Habermas (filozof i socjolog) – zanik życia publicznego - ,,The Structural Transformation of The Public Sphere” (1995), sfera publiczna między oddziaływaniem państwa i społeczeństwa
społeczeństwo (prywatność) / sfera publiczna / państwo
Zanik sfery publicznej – prywatność/państwo, a nie prywatność/sfera publiczna/państwo:
- zjawisko alienacji, wyobcowania
- ludzie zrzekają się swojego życia publicznego pod wpływem państwa
- kapitalizm zawłaszcza sferę publiczną, zabija chęć do integracji społecznej.
4
SABBLE