Praca z dzieckiem z mózgowym porażeniem dziecięcym
1. Identyfikacja problemu
W roku szkolnym 2006/2007 do mojej grupy przyszedł chłopiec z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Patryk miał sześć lat i urodził się z dziecięcym porażeniem mózgowym. Chłopiec pochodzi z pełnej rodziny, ma młodszego o cztery lata brata. Warunki materialne rodziny są dobre. Matka wraz z ojcem wykazują duże zainteresowanie dzieckiem. Od lat rehabilitują dziecko. Patryk od urodzenia jest pod stałą kontrolą Poradni Neurologicznej i Poradni Ortopedycznej.
Obserwując Patryka od pierwszych dni pobytu w przedszkolu zauważyłam, że ma wyraźne trudności dydaktyczne. Chłopiec na początku był nieśmiały, brak mu było wiary we własne siły. Płakał przy rozstaniu z rodzicami, na każdą trudną sytuację reagował płaczem, niepewnym zachowaniem, zdenerwowaniem. Wyraźnie widać było, że czuje się niepewnie i wstydzi się swoich dysfunkcji.
2. Geneza i dynamika zjawiska
Dziecięce porażenie mózgowe jest zespołem zaburzeń motorycznych, będących skutkiem uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Porażenie mózgowe nie ma charakteru postępującego i jest najczęściej spotykanym problemem okołoporodowym.
U Patryka widoczne są zaburzenia czynności ruchowych. Zauważyłam również problemy z mową i grafomotoryką.
Po rozmowie z matką chłopca dowiedziałam się, że Patryk systematycznie uczęszcza na zajęcia rehabilitacyjne do Poradni i jest pod stałą opieką Poradni Neurologicznej i Ortopedycznej.
Poprosiłam również o konsultację Panią psycholog, pedagog i logopedę pracujących w naszym przedszkolu. Chłopiec został także objęty od początku pobytu w przedszkolu opieką rehabilitanta ruchowego w naszej placówce.
Zapoznałam się dokładnie z orzeczeniem z Poradni, a w szczególności z zaleceniami, które zespół zalecał stosować wobec dziecka.
Opinia poradni:
Ogólna sprawność umysłowa mieści się w przedziale inteligencji przeciętnej (dolna granica). Najlepiej rozwinięte są zdolności werbalne, choć są trudności w układaniu kilkuzdaniowych wypowiedzi na dany temat. Rozpoznaje i nazywa podstawowe kształty, lecz nie odwzorowuje ich poprawnie. Obniżona sprawność manualna i grafomotoryczna oraz funkcjonowanie analizatora wzrokowego. Deficyt uwagi dowolnej, przy jednoczesnej sporej aktywności poznawczej. Duża przerzutność uwagi. Dobry kontakt emocjonalny, przeciętny kontakt słowno – rzeczowy bez cech nadpobudliwości psychoruchowej. Opóźniony rozwój mowy spowodowany mózgowym porażeniem dziecięcym. Dobre rozumienie mowy. Ekspresja na poziomie zdania. Mało sprawne artykulatory. Zaburzona znacznie strona artykulacyjna wypowiedzi dziecka.
Zalecenia:
· Kształcenie specjalne w grupie integracyjnej w przedszkolu ogólnodostępnym
· Stymulowanie całego rozwoju psychoruchowego chłopca
· Ćwiczenie funkcji analizatora wzrokowego i słuchowego oraz pamięci i koncentracji uwagi
· Ćwiczenia sprawności grafomotorycznej
· Wzbogacenie zasobu wiedzy ogólnej i słownika
· Kontynuowanie zajęć logopedycznych
· Badanie kontrolne (dojrzałość szkolna) w klasie zerowej
3. Znaczenie problemu
Po zapoznaniu się z orzeczeniem i konsultacją ze specjalistami, a także po wnikliwej obserwacji Patryka, wiedziałam, że chłopiec będzie wymagał wolniejszego tempa pracy, że będę musiała dużo pracować z nim indywidualnie, stopniowo zwiększając wymagania. Zdałam sobie sprawę, że dziecku trzeba pozwolić na dużą elastyczność w przyswajaniu wiedzy. Potrzebny też będzie stały kontakt z matką dziecka, aby praca była systematycznie kontynuowana w domu.
4.Prognoza
Postanowiłam dziecko objąć indywidualną, wzmożoną pracą. Patryk został objęty również opieką logopedyczną i pedagogiczną ukierunkowaną na stymulację rozwoju nieprawidłowo rozwijających się funkcji. Jest ważne, by przez zabawą rozwijać mowę, świadomość językową, słuch związany z mową, dokonywać analizy i syntezy wyrazowej, sylabowej, głoskowej.
Przede wszystkim należy usprawnić funkcje słuchowe, wzrokowe i motoryczne. Ćwiczeniem analizatora słuchowego będzie wyodrębnianie naturalnych dźwięków z otoczenia, odtwarzanie rytmów (klaskanie, stukanie), powtarzanie ciągów wyrazów (np. as - ul - kot), tworzenie wyrazów z pierwszych liter obrazków, wyodrębnianie wyrazów w zdaniu, dokonywanie analizy i syntezy sylabowej wyrazów, polecając np.: „Narysuj tyle kółek, ile sylab w każdym wyrazie, połącz sylaby tak, by powstały wyrazy".
Bardzo pomocne są też zagadki i zabawy słuchowe. Do nich należy wyszukiwanie ukrytych nazw w wyrazach (skarbonka, kotwica), dobieranie par obrazków zaczynających się na tę samą głoskę (igła, indor), rozwiązywanie rebusów rysunkowych, krzyżówek, składanie wyrazów z usłyszanych sylab (np. lam-pa) lub głosek.
Ćwiczenia usprawniające funkcje analizatora wzrokowego to - segregowanie przedmiotów, figur geometrycznych, np. według wielkości, koloru, kształtu; takie zabawy, jak: loteryjki, domino obrazkowe, układanki z pociętych pocztówek, ukryte litery (np. splątane litery), obrazki literowe, wyszukiwanie różnic w parach obrazków, wyodrębnianie elementów z całości, dorysowywanie elementów, składanie całości z części, odwzorowywanie, np. układanie wzorów z patyczków.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę na usprawnianie funkcji manualnych (motoryki małej). Oto kilka propozycji: lepienie z plasteliny, zaklejanie powierzchni figur geometrycznych, wyklejanie konturów figur geometrycznych, wylepianie różnych kształtów, postaci ludzkich i zwierząt, wyklejanie kuleczkami różnych kształtów, wyklejanie ornamentu różnymi elementami; malowanie palcem, watą, dużym pędzlem - najpierw dużych powierzchni, stopniowo coraz mniejszych. Stosowanie ruchów z góry na dół, od strony lewej do prawej, łączenie linii pionowych i poziomych, rysowanie dziobków, łuków, wypełnianie wzorami np.: sukienki, dywanika, malowanie linii falistych, kolistych, spirali, kokardek.
Dobre efekty uzyskuje się, rysując flamastrem. Będzie to pociąganie linii po wykropkowanym wzorze, domalowywanie brakujących części, kończenie szlaczków, rysowanie linii spiralnych, linii przerywanych we wszystkich kierunkach, rysowanie labiryntów, wypełnianie konturów figur geometrycznych, wypełnianie liter, łączenie kropek wyznaczających określony kształt. Ponadto - wykonywanie różnych czynności plastyczno-manipulacyjnych, jak: wydzieranki, wycinanki, wyszywanki, przewlekanie sznurówki, proste ściegi, przyszywanie guzików itp.
Ważne jest także rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej dziecka (motoryki wielkiej). Ćwiczenia powinny mieć formę atrakcyjnych, odpowiednio zaplanowanych zabaw, także w codziennych zajęciach domowych, sprzyjających rozwojowi spostrzegawczości, wyobraźni, myślenia, pamięci, poprawnej wymowy, ekspresji i twórczego działania.
Właściwa pomoc udzielona dziecku pozwoli zminimalizować ewentualne trudności dydaktyczne. Wiek przedszkolny jest, bowiem szczególnie ważnym okresem rozwoju dzieci. Celem oddziaływań musi być wszechstronna praca z dzieckiem, aby osiągnęło ono gotowość do nauki czytania i pisania przed pójściem do szkoły.
5. Propozycje rozwiązania
By pomóc Patrykowi zniwelować problem postanowiłam podjąć następujące kroki:
-zapoznać się z fachową literaturą
- uściślić współpracę z rodzicami
- rozwijać słuch fonematyczny
- rozwijać mowę i świadomość językową
- pobudzić rozwój ruchowy z naciskiem na motorykę rąk i nóg
- stymulować percepcję wzrokową oraz pamięć słuchową
- uczyć rozpoznawać obrazki ( „Pokaż gdzie to jest..”), a następnie pytać ( „Co to jest...”)
- zadawać pytania o przyczyny zdarzeń ( „Powiedz dlaczego..”)
- głośno czytać
6. Wdrażanie oddziaływań
Na początku pracy starałam się nawiązać dobry kontakt z rodzicami, aby uściślić pracę i zmobilizować do kontynuacji jej w domu. Następnie ustaliłam plan pracy indywidualnej. Włączyłam do ćwiczeń metody kinezjologii edukacyjnej. Starałam się pracować w takich momentach, kiedy w sali był w miarę cicho i spokojnie.
Prowadziłam zabawy ruchowe wymagające orientacji w przestrzeni ściśle stosując się do zaleceń rehabilitanta. Przekazywałam wszystkie zalecenia i ćwiczenia od logopedy, jak również starałam się ćwiczyć z Patrykiem w każdej wolnej chwili.
Podczas zajęć grupowych, jak i zajęć indywidualnych, pracowałam z Patrykiem nad:
· Kształtowaniem umiejętności samoobsługowych
· Kształtowaniem umiejętności współżycia w grupie i nawiązywania kontaktów społecznych
· Poszerzaniem możliwości komunikacyjnych
· Rozwijaniem umiejętności ułatwiających poznawanie świata
· Rozwijaniem słownictwa, ogólnych pojęć o świecie
· Rozwijaniem percepcji słuchowej, słuchu fonematycznego, spostrzegawczości słuchowej
· Usprawnieniem zdolności manualnych
· Usprawnieniem logicznego myślenia w zakresie zabaw rachunkowych
· Usprawnieniem narządów artykulacyjnych.
7. Efekty oddziaływań
Diagnoza jest jednoznaczna, dziecko powinno być skierowane do szkoły podstawowej z klasami integracyjnymi. Matka Patryka była świadoma tego, więc współpraca była tym lepsza, że od początku wiedziałyśmy, co jest dla dziecka najważniejsze.
Obecnie Patryk jest po badaniach dojrzałości szkolnej. Po konsultacji z pedagogiem wiem, że przeszedł je pomyślnie. Z moich obserwacji mogę powiedzieć, że Patryk poczynił duże postępy. Znacznie poprawiła się koncentracja uwagi, koordynacja wzrokowo-ruchowa, przebywanie z rówieśnikami, umiejętność przyswajania nowych wiadomości i treści programowych. Z dużą satysfakcją mogę obserwować postępy Patryka. Mam poczucie satysfakcji, że zrobiłam wszystko, co mogłam w danym czasie zrobić.
Przedszkole z Grupami Integracyjnymi nr 15 w Elblągu
Opracowała: Renata Jaroszewicz
bernaska