ZAPRAWY BUDOWLANE
1.1. Wprowadzenie
Zaprawa budowlana - mieszanina spoiwa, wody i drobnego kruszywa (o uziarnieniu do 4 mm) a czasami także dodatków i domieszek. Do zapraw stosuje się prawie wszystkie rodzaje spoiw: wapno, cement, gips. Kruszywem do zapraw jest głównie piasek, ale może to być również drobny żużel, trociny itp. Woda do zapraw powinna pochodzić z wodociągów lub ze źródeł zdatnych do picia. Woda pobrana z sieci wodociągowej nie wymaga badań. Wykluczone jest użycie wody zanieczyszczonej (tłuszcze, muł, szczątki organiczne) i nadmiernie zasolonej (woda morska, mineralna, ścieki).
1.2. Klasyfikacja zapraw budowlanych
1.2.1. Klasyfikacja zapraw budowlanych w zależności od użytego spoiwa
W zależności od użytego spoiwa rozróżnia się następujące zaprawy budowlane:
1. Zaprawy cementowe (c);
2. Zaprawy cementowo-wapienne (cw);
3. Zaprawy wapienne (w);
4. Zaprawy gipsowe (g);
5. Zaprawy gipsowo-wapienne (gw);
6. Zaprawy cementowo-gliniane (cgl).
1.2.2. Klasyfikacja zapraw budowlanych w zależności od przeznaczenia i zastosowania
W zależności od przeznaczenia i zastosowania zaprawy budowlane można podzielić na:
1. Zaprawy tynkarskie;
2. Zaprawy murarskie;
3. Zaprawy szlachetne;
4. Zaprawy ciepłochronne;
5. Zaprawy wodoszczelne;
6. Zaprawy żaroodporne;
7. Zaprawy kwasoodporne.
1.3. Składniki zapraw
1.3.1. Spoiw mineralne
Cement - powinien być stosowany tam, gdzie wymagają tego względy techniczne, tj. do zapraw przeznaczonych na tynki zewnętrzne, murowanie ścian piwnic, posadzki itp. Dodatkowo do zapraw przeznaczonych na użytkowanie w warunkach bardzo wilgotnych powinno się dodawać środki uszczelniające.
Wapno - jest spoiwem uniwersalnym. Znajduje zastosowanie prawie we wszystkich rodzajach zapraw. W zależności od przeznaczenia zaprawy używa się wapna zwykłego lub hydraulicznego. Wapno poprawia urabialność zaprawy, nadaje jej dobre właściwości robocze.
Gips - zaprawy gipsowe i gipsowo-wapienne są ostatnio bardzo popularne, szczególnie w robotach wykończeniowych (zaprawy tynkarskie, klejowe).
Spoiwa glinowe - rzadko są stosowane w budownictwie. Używa się ich do zapewnienia dobrej szczelności.
1.3.2. Piasek
Stosowany do zapraw powinien stanowić kruszywo mineralne o uziarnieniu do 2 mm. Ze względu na maksymalny wymiar ziaren piaski podzielone na dwie odmiany: uziarnienie do 2 mm i uziarnienie do l mm. Piasek do zapraw podlega oznaczeniu składu ziarnowego, zawartości pyłów mineralnych, zanieczyszczeń obcych i zanieczyszczeń organicznych. Dopuszczalne wartości wspomnianych zanieczyszczeń oraz granice przesiewu zależą od odmiany i gatunku piasku.
1.3.3. Woda
Do zapraw (również betonów) powinna być odpowiedniej jakości. Do najważniejszych kryteriów decydujących o jakości wody zalicza się: odczyn pH, twardość, zawartość cukrów i siarkowodoru. Dopuszczalne wartości tych wielkości zawarte są w tabeli 1. Oznaczenie tych cech należy wykonywać w odniesieniu do wody o nieznanych parametrach. Woda z wodociągów może być użyta do zapraw bez przeprowadzania badań. Na ogół to samo dotyczy również każdej innej wody zdatnej do picia, z wyłączeniem wód mineralnych. Zabronione jest używanie wody zanieczyszczonej tłuszczami, olejami, mułem, szczątkami organicznymi, glonami oraz związkami chemicznymi niekorzystnie wpływającymi na cechy uzyskanej zaprawy, jak np. różnego rodzaju sole.
Tabela 1. Cechy chemiczne wody do zapraw i betonów
Cecha chemiczna
Wymagana wartość
Odczyn pH
≥ 4
Twardość
≤ 10
Zawartość cukrów, mg/1
≤ 500
Zawartość siarkowodoru, mg/1
≤ 20
1.4. Mieszanie składników
Mieszanie składników odbywa się po uprzednim ustaleniu ich proporcji. Proporcje podaje się zwykle w stosunku objętościowym, w celu ułatwienia dozowania składników na placu budowy. W warunkach laboratoryjnych oraz w warunkach przemysłowych odmierzania składników dokonuje się w proporcjach wagowych, zapewniających większą dokładność. Skład zaprawy zależy od przewidywanej wytrzymałości i konsystencji mieszanki. Projektowanie zaprawy wykonuje się metodami przybliżonymi lub dokładnymi (dotyczy zapraw cementowych, cementowo-wapiennych i cementowo-glinianych). Po określeniu składu zaprawy można przystąpić do mieszania składników. Czynność tę wykonuje się ręcznie (na małych budowach) lub mechanicznie. Mieszanie mechaniczne przeprowadza się w lekko pochylonym korycie, wewnątrz, którego obraca się mieszadło łopatkowe. Zaprawy można również wytwarzać w odpowiednio zaadaptowanej betoniarce wolnospadowej lub przeciwbieżnej. Dokładne wymieszanie jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na wytrzymałość, urabialność i jednolitość zapraw. Obecnie coraz częściej wykorzystuje się zaprawy gotowe do użycia, przygotowywane w zakładach prefabrykacji i dostarczone na plac budowy. Szczególnie dotyczy to większych inwestycji budowlanych.
1.5. Zaprawa tynkarska
1.5.1. Wprowadzenie
W normie PN-EN 998-1:2004 podane są wymagania dotyczące zapraw tynkarskich wytwarzanych w zakładzie, których podstawą są spoiwa nieorganiczne, przewidzianych do - zastosowania zewnętrznego i wewnętrznego na ścianach, ścianach szczelinowych, słupach i ścianach działowych. Zaprawy, w których głównym aktywnym czynnikiem wiążącym jest spoiwo siarczanowo-wapniowe (gipsowe) oraz zaprawy o specjalnych właściwościach dotyczących odporności na ogień i izolacyjności akustycznej, zaprawy przeznaczone do napraw struktury konstrukcji i wykończenia powierzchni elementów budowlanych takich jak materiały do gładzenia lub wyrównywania, farby, powłoki, organiczne cienkowarstwowe tynki i elementy prefabrykowane (np. okładziny tynkowe) nie są objęte w/w normą.
1.5.2. Klasyfikacja zapraw tynkarskich
Wg PN-EN 998-1:2004 właściwości zapraw tynkarskich zależą głównie od rodzaju lub rodzajów zastosowanych spoiw oraz ich wzajemnych proporcji. Specjalne właściwości mogą być osiągane w wyniku stosowania określonych typów kruszyw, domieszek i/lub dodatków. Rozróżnia się następujące rodzaje zapraw tynkarskich:
1. Ze względu na koncepcję wykonania:
a) zaprawy o określonych właściwościach (według projektu) lub,
b) zaprawy o określonym składzie (według przepisu).
2. Ze względu na miejsce i sposób wytwarzania:
a) zaprawy wytwarzane w zakładzie,
b) półgotowe zaprawy wytwarzane w zakładzie lub,
c) zaprawy wytwarzane na miejscu budowy.
3. Ze względu na właściwości i/lub sposób stosowania:
a) zaprawy tynkarskie ogólnego przeznaczenia,
b) zaprawy tynkarskie lekkie,
c) zaprawy tynkarskie barwione,
d) zaprawy do tynków jednowarstwowych,
e) zaprawy tynkarskie renowacyjne,
f) zaprawy tynkarskie izolujące cieplnie.
Zaprawy tynkarskie nie osiągają swoich końcowych właściwości, zanim nie stwardnieją w dostatecznym stopniu w warunkach przewidzianego zastosowania. Spełnienie oczekiwanych funkcji przez zaprawy tynkarskie zależy od ich właściwości użytkowych, rodzaju zastosowanych materiałów, od grubości warstw i warunków zastosowania. Ponadto zwraca się uwagę, że zaprawy tynkarskie tworzą powierzchnię licową budynku.
1.5.3. Podstawowe terminy i określenia dotyczące zapraw tynkarskich
Zaprawa tynkarska - mieszanka co najmniej jednego spoiwa nieorganicznego, kruszyw, wody, a czasami także domieszek i/lub dodatków, stosowana do tynków zewnętrznych i wewnętrznych.
Świeża zaprawa tynkarska - zaprawa całkowicie wymieszana i gotowa do stosowania.
Typy zapraw tynkarskich określane w zależności od koncepcji wykonania:
a) Zaprawa tynkarska o określonych właściwościach (według projektu) - zaprawa, której skład i metoda wytwarzania zostały ustalone przez producenta w celu uzyskania wymaganych właściwości (określenie ze względu na właściwości użytkowe).
b) Zaprawa tynkarska o określonym składzie (według przepisu) - zaprawa wykonana według wcześniej określonej receptury, której właściwości wynikają z ustalonych proporcji składników (określenie ze względu na recepturę).
Typy zapraw tynkarskich określane w zależności od miejsca i sposobu wytwarzania:
a) Zaprawa tynkarska wytwarzana w zakładzie - zaprawa, której składniki zestawiono i wymieszano w zakładzie. Może ona być suchą mieszanką zaprawy, która wymaga jedynie dodania wody, lub zaprawą mokrą, która jest dostarczana w gotowej do użycia postaci.
b) Półgotowa zaprawa tynkarska wytwarzana w zakładzie:
Ø zaprawa tynkarska wstępnie przygotowana - zaprawa, której składniki zostały w całości przygotowane w zakładzie, dostarczana na miejsce budowy, tam mieszana i kondycjonowana zgodnie ze wskazaniami producenta,
Ø wstępnie wymieszana zaprawa tynkarska np. wapienno-piaskowa - zaprawa, której wyjściowe składniki zostały częściowo przygotowane i wymieszane w zakładzie, dostarczana na miejsce budowy, gdzie są dodawane dalsze składniki (np. cement) określone lub dostarczone przez zakład.
c) Zaprawa tynkarska wytwarzana na miejscu budowy - zaprawa wytwarzana z poszczególnych składników przygotowanych i wymieszanych na miejscu budowy.
Typy zapraw tynkarskich określane w zależności od właściwości i/lub sposobu stosowania:
a) Zaprawa tynkarska ogólnego przeznaczenia - zaprawa tynkarska, dla której nie określa się szczególnych właściwości. Może być ona zaprawą, o określonym składzie lub określonych właściwościach.
b) Zaprawa tynkarska lekka - zaprawa tynkarska o określonych właściwościach o ustalonej gęstości w stanie suchym poniżej założonej wartości.
c) Zaprawa tynkarska barwiona - zaprawa tynkarska o określonych właściwościach specjalnie barwiona. Barwa jest uzyskiwana np. w wyniku stosowania pigmentów lub barwnych kruszyw.
...
jere1990