GOSPODARKA USA.pdf

Stany Zjednoczone Ameryki

III. Gospodarka

3.1. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej Stanów Zjednoczonych

Stany Zjednoczone posiadają największą i najbardziej zaawansowaną technologicznie

gospodarkę na świecie, której Produkt Krajowy Brutto (PKB) przekracza 14,4 bln USD (2008

r.). Charakteryzuje ją dominujący udział sektora prywatnego, duŜy stopień innowacyjności

oraz wysoka wydajność pracy.

W 2008 r. gospodarka amerykańska rozwijała się w tempie 0,4% 1 (w 2007 r. wzrost wyniósł

2,1%). Tak słaby wzrost gospodarczy był efektem pogłębiającego się kryzysu gospodarczego,

wywołanego załamaniem na rynkach finansowych. Udzielane przez banki poŜyczki

hipoteczne przy wysokim ryzyku spłaty kredytu i pojawiające się problemy niewypłacalności

Amerykanów wywołało falę przejęć domów i lokali mieszkalnych przez banki,

doprowadzając do wzrostu podaŜy na rynku i ogromnego spadku ich wartości. W II połowie

2008 r. następował sukcesywny spadek amerykańskiego dochodu narodowego, osiągając

poziom -5,4% w IV kw. 2008 r. Deficyt budŜetu federalnego w relacji do PKB wzrósł do

3,2% w 2008 r., a stosunek zadłuŜenia publicznego do PKB zwiększyło się do 74,1%.

Obecnie zauwaŜalne jest oŜywienie w gospodarce USA, na co wskazuje tylko 0,7%

spadek PKB w II kw. 2009 r. (dla porównania w I kw. br. PKB spadło o 6,4%). W celu

przeciwdziałania skutkom kryzysu gospodarczego, rząd USA podjął działania interwencyjne,

zatwierdzając w lutym br. program działań antykryzysowych na rzecz pobudzenia gospodarki

(American Recovery and Reinvestment Act – ARRA) o wartości 787 mld USD. Działania te

opierają się na 3 filarach: pakiecie stymulującym rozwój gospodarki, pomocy dla właścicieli

nieruchomości oraz pomocy dla sektora bankowego. W ramach tych działań najlepszym

efektem cieszą się wydatki państwa w celu oŜywienia produkcji (programu „Cash for

Clunkers” dla posiadaczy pojazdów) oraz wydatki na poprawę sytuacji w sektorze

mieszkaniowym (program dopłat dla po raz pierwszy kupujących domy). Celem polityki

gospodarczej USA ma być zwiększenie płynności banków, pobudzenie popytu

wewnętrznego, utworzenie dodatkowych miejsc pracy i zachowanie dotychczasowych,

niedopuszczenie do wzrostu inflacji oraz reforma systemu finansowego.

Począwszy od września 2007 r., Zarząd Rezerwy Federalnej (Fed) rozpoczął politykę

obniŜania stóp procentowych. W konsekwencji poziom bazowej stopy procentowej w USA

został obniŜony z 5,25% do przedziału 0%-0,25%. NiŜsze koszty kredytu mają pobudzić

popyt, zarówno konsumpcyjny jak i inwestycyjny, oraz ograniczyć skutki kryzysu na rynku

nieruchomości. Przewiduje się, iŜ działania stymulujące amerykańską gospodarkę powinny

doprowadzić do stopniowego oŜywienia gospodarczego w II połowie 2009 r. Działania

pobudzające popyt wewnętrzny są niezwykle waŜne, gdyŜ odpowiada on za tworzenie 60% -

70% amerykańskiego dochodu narodowego. W obecnej sytuacji jest to szczególnie istotne,

gdyŜ nastroje amerykańskich konsumentów są raczej pesymistyczne Wskaźnik zaufania

konsumentów (Conference Board Consumer Confidence Index) , który w grudniu 2008 r.

wyniósł 38,0 pkt (1985 = 100), wzrósł w sierpniu br. by ponownie spaść we wrześniu do

poziomu 53,1 pkt. Na niski poziom zaufania amerykańskich konsumentów wpłynęła

wzrastająca niepewność o miejsca pracy oraz spadające ceny nieruchomości, co zmusiło

Amerykanów do ograniczenia wydatków i intensywnego oszczędzania. W ciągu ostatnich 12

1 W dniu 31 lipca 2009 r. Bureau of Economic Analysis skorygowało tempo wzrostu PKB Stanów

Zjednoczonych w 2008 r. z 1,1% do 0,4%

miesięcy odnotowano bowiem znaczny spadek cen nieruchomości (o 17%1), zmniejszyła się

ilość zawieranych transakcji oraz drastycznie spadła ilość rozpoczętych nowych budów.

Spowolnienie tempa rozwoju gospodarki amerykańskiej w 2008 r. przełoŜyło się na rynek

pracy. Na koniec roku stopa bezrobocia wzrosła do poziomu 7,2% (w 2007 r. wynosiła 5,0%).

Niekorzystna sytuacja na amerykańskim rynku pracy kontynuowana jest równieŜ w roku

2009. W ciągu pierwszych 9 miesięcy 2009 r. pracę straciło ok. 3,4 mln osób, a stopa

bezrobocia osiągnęła na koniec września 2009 r. poziom 9,8%. Jest to najwyŜszy wskaźnik

bezrobocia w USA od 1983 r. Od początku trwania kryzysu, tj. od grudnia 2007 r. pracę

straciło 7,2 mln Amerykanów.

Wzrastającemu bezrobociu towarzyszył rekordowy spadek cen dóbr i usług, który w ujęciu

rocznym wyniósł w lipcu 2009 r. 2,1% (największa deflacja notowana w USA od stycznia

1950 r.). Na koniec września 2009 r. inflacja w skali roku uległa poprawie i wyniosła 1,5%,

co jest głównie efektem spadku cen energii o 23,0% w ciągu ostatnich 12 miesięcy.

Zdecydowanie bardziej istotny dla rynków jest bazowy wskaźnik inflacji, który nie

uwzględnia podatnych na wahania cen Ŝywności i energii. W tym wypadku zjawisko deflacji

nie występuje (we wrześniu br. ceny rynkowe wzrosły w USA o 0,4% wobec braku zmian

sprzed miesiąca). W 2008 r. średni poziom inflacji wyniósł 3,8%, a w pierwszym półroczu

2009 r. – 1,3%. Odnotowany wzrost cen konsumpcyjnych był głównie wynikiem wyŜszych

cen Ŝywności oraz środków medycznych w skali roku.

Trwający kryzys gospodarczy negatywnie wpłynął na bilans handlowy USA. Pomimo

postępującej liberalizacji handlu i wzrostu amerykańskiego eksportu we wcześniejszych

latach (w 2007 r. zwiększył się o 12,1%, a w 2008 r. o kolejne 12,0%, osiągając poziom 1,3

bln USD na koniec roku), to w okresie pierwszych 6 miesięcy 2009 eksport spadł o 23,8%.

Głównymi rynkami zbytu dla amerykańskich towarów w 2008 r. były: Kanada (260,9 mld

USD), Meksyk (151,5 mld USD), Chiny (71,4 mld USD), Japonia (66,6 mld USD), Niemcy

(54,7 mld USD) i Wielka Brytania (53,8 mld USD). W amerykańskim eksporcie dominują

dobra inwestycyjne, wśród których powaŜną pozycję zajmuje sprzęt lotniczy, silniki

motoryzacyjne, aparatura medyczna, urządzenia i sprzęt telekomunikacyjny oraz produkty

petrochemiczne. WaŜną pozycję zajmują równieŜ produkty rolne (takie jak: soja, drób,

kukurydza i pszenica).

Stany Zjednoczony mają olbrzymi deficyt handlu zagranicznego (w 2008 r. wyniósł on 800

mld USD). W I półroczu 2009 r. deficyt ten znacznie się zmniejszył, osiągając wartość 217

mld USD (dla porównania w I półroczu 2008 r. wyniósł on 406 mld USD), głównie za sprawą

zdecydowanie niŜszych cen ropy naftowej i produktów petrochemicznych, będących główną

pozycją w amerykańskim imporcie. Prawie jedną trzecią amerykańskiego deficytu

handlowego tworzy wymiana towarowa z Chinami (w 2008 r. wyniosła ona -268 mld USD).

Amerykański import towarowy osiągnął w 2008 r. wartość 2,1 bln USD (wzrost o 7%).

Głównymi dostawcami towarów na rynek amerykański w 2008 r. były: Chiny (337,8 mld

USD), Kanada (335,5 mld USD), Meksyk (215,9 mld USD), Japonia (139,2 mld USD) i

Niemcy (97,5 mld USD). Z uwagi na wysoką cenę ropy w 2008 r. w czołówce krajów

eksportujących swoje towary do USA znajdują się (poza Kanadą i Meksykiem) Wenezuela,

Arabia Saudyjska i Nigeria. Wśród innych grup towarowych dominujących w amerykańskim

imporcie znajdują się samochody i artykuły motoryzacyjne, wyroby dla przemysłu, ropa,

sprzęt telekomunikacyjny i komputerowy, farmaceutyki oraz artykuły spoŜywcze.

Wartość skumulowanych amerykańskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła

na koniec 2008 r. 3.162,0 mld USD. Z tej kwoty 311,8 mld USD została zainwestowana w

trakcie 2007 r. Najwięcej kapitału firmy amerykańskie zainwestowały w Niderlandach (442,9

mld USD), Wielkiej Brytanii (420,9 mld USD), Kanadzie (227,3 mld USD), Bermudach

(165,8 mld USD), Luksemburgu (163,2 mld USD), Irlandii (146,2 mld USD) i Szwajcarii

(123,3 mld USD). Według statystyki amerykańskiej (BEA) , firmy z USA zainwestowały w

Polsce 15,6 mld USD. W układzie branŜowym najwięcej amerykańskiego kapitału

zainwestowano w spółki holdingowe – z wyłączeniem sektora bankowego (1128,5 mld USD),

finanse i ubezpieczenia (634,0 mld USD), przemysł wytwórczy (512,3 mld USD), handel

hurtowy (178,2 mld USD) i górnictwo (151,8 mld USD).

Wartość skumulowanych inwestycji zagranicznych w Stanach Zjednoczonych na koniec 2008

r. wyniosła 2.278,9 mld USD, co stanowiło 15,8% Produktu Krajowego Brutto USA. Z kwoty

tej 316,1 mld USD zostało zainwestowane w 2008 r. Największymi zagranicznymi

inwestorami w USA były firmy i instytucje pochodzące z Wielkiej Brytanii (454,1 mld USD

zainwestowanego kapitału), Japonii (259,6 mld USD), Niderlandów (259,4 mld USD),

Kanady (221,9 mld USD) i Niemiec (211,5 mld USD). Na tym tle wartość zainwestowanego

w USA polskiego kapitału jest minimalna i z tego powodu nie ujmują go amerykańskie

statystyki. W Stanach Zjednoczonych firmy zagraniczne największe inwestycje poczyniły w

sferze wytwórczej (795,3 mld USD), finansach i ubezpieczeniach z uwzględnieniem sektora

bankowego (368,0 mld USD), handlu hurtowym (312,6 mld USD) oraz w mediach (158,0

mld USD). W sferze produkcyjnej najwięcej zainwestowano w przemyśle: chemicznym

(217,8 mld USD), maszynowym 75,2 mld USD), środków transportu (64,5 mld USD),

elektronicznym i IT (63,2 mld USD) oraz metalowym (48,7 mld USD).

3.2. Tabela głównych wska ź ników makroekonomicznych gospodarki USA (31.07.2009)

Wyszczególnienie

2007

2008

PKB (wartość globalna)

13.807,5 mld USD 14.441,4 mld USD

PKB (wartość na 1 mieszkańca)

45,8 tys. USD

47,5 tys. USD

Tempo wzrostu PKB

2,1%

0,4%

Relacja deficytu finansów publicznych do PKB

1,2%

3,2%

Relacja całkowitego długu publicznego do PKB

66,8%

74,1%

Relacja deficytu na rachunku obrotów bieŜących

bilansu płatniczego do PKB

5,1%

4,9%

Stopa inflacji (indeks cen konsumpcyjnych CPI)

2,8%

3,8%

Stopa bezrobocia

4,6%

5,8%

Wartość obrotów towarowych handlu

zagranicznego

3.116,4 mld USD

3.393,3 mld USD

Wartość eksportu towarowego

1.162,7 mld USD

1.266,9 mld USD

Wartość importu towarowego

1.953,7 mld USD

2.126,4 mld USD

Wartość rocznego napływu zagranicznych

inwestycji bezpośrednich

237,5 mld USD

316,1 mld USD

Wartość rocznego odpływu zagranicznych

inwestycji bezpośrednich

313,8 mld USD

311,8 mld USD

Skumulowana wartość zagranicznych inwestycji

bezpośrednich w USA (inward)

2.093,0 mld USD

2.278,9 mld USD

Skumulowana wartość zagranicznych inwestycji

bezpośrednich USA za granicą (outward)

2.791,3 mld USD

3.162,0 mld USD

Ź ródło: U.S. Department of Commerce, U.S. International Trade Commission, U.S. Bureau of Labor Statistics,

U.S. Census Bureau

3.3. Główne sektory gospodarki

W Stanach Zjednoczonych sektor prywatny odpowiada za tworzenie 87,1% dochodu

narodowego, z czego 68,5% powstaje w sektorach związanych ze świadczeniem usług, a

jedynie 18,6% w szeroko pojętej sferze produkcyjnej (dane za 2008 r.). Pozostała część PKB

(12,9%) tworzona jest przez sektor publiczny (szczebla federalnego, stanowego bądź

lokalnego). Gospodarka amerykańska zdominowana jest przez sektor usług. Udział rolnictwa

jest minimalny (1,1%), tak samo jak i górnictwa (2,3%). Wiodącymi sektorami gospodarki

amerykańskiej (według ich wkładu w tworzenie PKB) były w 2008 r.:

Finanse (usługi finansowe, ubezpieczeniowe, pośrednictwo w handlu nieruchomościami) -

odpowiadały za tworzenie 20,0% PKB Stanów Zjednoczonych

Usługi biznesowe (prawne, informatyczne, administracyjne) - 12,6% PKB

Handel (hurtowy i detaliczny) – 11,9% PKB

Przemysł wytwórczy – 11,5% PKB

Edukacja, ochrona zdrowia i pomoc społeczna – 8,1% PKB

Media (przemysł wydawniczy, filmowy, fonograficzny) – 4,4% PKB

Struktura tworzenia dochodu narodowego jest w miarę ustabilizowana i w ostatnich 6 latach

(2002 – 2008) zaobserwowano niewielkie jej zmiany. ObniŜył się m.in. udział przemysłu

wytwórczego w tworzeniu PKB z 12,9% w 2002 r. do 11,5% w roku 2008. Wzrósł udział

górnictwa (z 1,0% do 2,3%) i rolnictwa (z 0,9% do 1,1%) w wyniku wzrostu cen surowców i

artykułów rolnych. Zmniejszył się udział sektora finansowego (z 20,5% do 20,0%), natomiast

wzrósł udział usług biznesowych (z 11,4% do 12,6%) w tworzeniu amerykańskiego dochodu

narodowego.

3.4. Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach porozumieniach o charakterze

ekonomicznym

Stany Zjednoczone są członkiem wielu międzynarodowych organizacji o charakterze

gospodarczych takich jak: Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD),

Światowa Organizacja Handlu (WTO), Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu

( NAFTA), Organizacja Państw Amerykańskich (OAS) czy Organizacja Współpracy

Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC).

3.4.1. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

Stany Zjednoczone są jednym z najbardziej aktywnych członków Organizacji Współpracy

Ekonomicznej i Rozwoju (OECD), odgrywając zasadniczą rolę w kształtowaniu jej struktury i

programu. Opowiadają się za rozszerzeniem OECD o nowych członków takich jak: Chile,

Estonię, Izrael, Rosję i Słowenię. Stany Zjednoczone opowiadają się równieŜ za

kontynuowaniem współpracy na forum OECD z krajami nieczłonkowskimi (outreach).

Szczególnie istotna jest współpraca z czołowymi krajami rozwijającymi się: Brazylią,

Chinami, Indiami, Indonezją i Republiką Południowej Afryki. Współpraca taka prowadzi do

przyjmowania przez te kraje wysokich standardów obowiązujących w OECD. Szczególną

wagę przywiązują do rozszerzenia stosowania przyjętych przez OECD zasad przeciwdziałania

korupcji i praniu brudnych pieniędzy na kraje nieczłonkowskie.

Stany Zjednoczone są największym płatnikiem OECD, pokrywając prawie 25%,

wynoszącego 303 mln EUR na 2009 r., budŜetu tej organizacji. Dlatego teŜ kwestie

budŜetowe i poprawa efektywności działania OECD są traktowane priorytetowo przez USA.

3.4.2. Ś wiatowa Organizacja Handlu (WTO)

Stany Zjednoczone opowiadają się za pomyślnym zakończeniem negocjacji w ramach Rundy

Doha WTO (DDA). Zdaniem Stanów Zjednoczonych spowoduje to wzrost strumienia handlu

światowego, stworzy nowe moŜliwości rozwoju gospodarczego i przyczyni się do

ograniczenia sfery ubóstwa w najbiedniejszych rejonach świata, a przez to doprowadzi do

poprawy globalnego bezpieczeństwa. Dla USA podstawową kwestią w rokowaniach jest

uzyskanie większego dostępu do rynku towarów przemysłowych (NAMA) w tych krajach,

które stosują wysoką ochronę celną (Indie, Brazylia, Chiny).

3.4.3. Północnoameryka ń ski układ wolnego handlu (NAFTA)

Umowa o wolnym handlu z Kanadą i Meksykiem jest najwaŜniejszą umową, jaką do chwili

obecnej Stany Zjednoczone zawarły z jakimkolwiek krajem czy grupą krajów. Umowa nie

tylko wyeliminowała bariery w handlu (w tym prawie wszystkie cła), ale równieŜ

doprowadziła do harmonizacji szeregu regulacji gospodarczych w zakresie np. prawa pracy

czy ochrony środowiska. Z dniem 1 stycznia 2008 r. nastąpiła eliminacja ostatnich

obowiązujących w handlu pomiędzy USA a Meksykiem stawek celnych m.in. na

eksportowaną ze Stanów Zjednoczonych do Meksyku kukurydzę i fasolę oraz sprzedawane w

USA meksykańskie szkło gospodarcze i cukier. Rok 2008 przyniósł dalszą liberalizację w

zakresie świadczenia usług transportowych pomiędzy krajami członkowskimi NAFTA,

kończąc 14-letni okres, w którym kraje te systematycznie eliminowały bariery w handlu. W

tym teŜ okresie wzrósł drastycznie handel produktami rolnymi między krajami

członkowskimi.

3.4.4. Organizacja Pa ń stw Ameryka ń skich (OAS)

Stany Zjednoczone czynią wysiłki zmierzające do zacieśnienia współpracy gospodarczej z

krajami Ameryki Łacińskiej, wykorzystując do tego celu m.in. forum Organizacji Państw

Amerykańskich, zrzeszające wszystkie kraje obu Ameryk (z wyjątkiem Kuby oraz

Hondurasu, który w czerwcu 2009 r. został zawieszony z powodu obalenia prezydenta,

Manuel’a Zelaya).

Mając na względzie fakt, iŜ szybkie powstanie Amerykańskiego Obszaru Wolnego Handlu

(Free Trade Area of the Americas - FTAA) nie jest moŜliwe, Stany Zjednoczone kontynuują

zawieranie dwustronnych umów o wolnym handlu z poszczególnymi krajami regionu.

Umowy takie podpisano z Kolumbią, Panamą i Peru, przy czym w przypadku tej ostatniej

weszła ona w Ŝycie w lutym 2009 r.

3.4.5. Organizacja Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC)

Dla Stanów Zjednoczonych kraje APEC są znaczącym partnerem handlowym. W 2008 r.

firmy amerykańskie sprzedały do krajów zrzeszonych w tej organizacji towary za kwotę

747,2 mld USD, co stanowiło 58% całości amerykańskiego eksportu. W ramach zacieśniania

kontaktów gospodarczych z krajami APEC Stany Zjednoczone m.in. podpisały umowy o

wolnym handlu z Koreą (30 czerwca 2007 r.) i Peru (14 grudnia 2007 r.) oraz zawarły umowę

ramową w sprawie handlu i inwestycji (TIFA) z Wietnamem (21 czerwca 2007 r.). W 2008 r.

USA rozpoczęły z Wietnamem negocjacje nad traktatem o wzajemnym wspieraniu i ochronie

inwestycji (BIT). We wrześniu 2008 r. USA wyraziły chęć rozpoczęcia rozmów w celu

przystąpienia do transpacyficznego partnerstwa ekonomicznego ( Trans-Pacific Strategic

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: