Fałszowanie i identyfikacja monet - cz. II.pdf - skarby - xxx.apx.xxx

Z PRAKTYKI

Fa³szowanie i identyfikacja monet – cz. II

Jak wspomniano w pierwszej czê-

œci niniejszego opracowania 1 , od mo-

mentu powstania monet wystêpowa-

³y próby ich fa³szowania i czerpania

z tego tytu³u korzyœci. Oczywiœcie

w pocz¹tkowym okresie, zarówno

produkcja monet, jak i ich fa³szowa-

nie by³y bardzo proste. Podobnie wy-

gl¹da³o ich badanie i identyfikacja.

W wielu przypadkach ograniczano

siê tylko do badañ organoleptycz-

nych – za pomoc¹ wzroku czy te¿

metody zwanej potocznie prób¹ zê-

ba. Nie trzeba nikogo przekonywaæ,

jak bardzo prymitywne to by³y bada-

nia. Wraz z rozwojem techniki zmie-

nia³ siê sposób produkcji pieni¹dza.

Stosowanie coraz nowoczeœniej-

szych technologii, nowych materia-

³ów i stopów pozwala³o na lepsze za-

bezpieczenie monet przed próbami

ich fa³szowania czy te¿ podrabiania.

Z drugiej strony postêp techniczny

spowodowa³, ¿e fa³szywy bilon by³

coraz lepiej wykonywany, ale równo-

czeœnie pojawi³y siê nowe narzêdzia

do badania monet w celu stwierdze-

nia ich autentycznoœci.

Zarówno sposoby fa³szowania, jak

i badania monet bêd¹cych w obiegu

w okresie PRL zosta³y przedstawione

przez eksperta mechanoskopii mgr.

in¿. Andrzeja Filewicza w Zeszycie

Metodycznym nr 32 2 . Dostosowane

by³y do mo¿liwoœci technicznych

i wytwórczych tamtego okresu. Do

najbardziej popularnych metod fa³-

szowania monet nale¿y zaliczyæ od-

lewanie i t³oczenie. Metody te stoso-

wane s¹ tak¿e w chwili obecnej, jed-

nak efekt znacznie siê ró¿ni od tego

uzyskiwanego w latach 70. i 80. ubie-

g³ego stulecia. Ka¿da metoda wyma-

ga³a stosowania odmiennej obróbki

wykañczaj¹cej w celu zbli¿enia wy-

gl¹du uzyskanej w procesie produkcji

falsyfikatu monety do orygina³u. Do-

tyczy³o to g³ównie wykonania moleto-

wania obrze¿y. W ww. opracowaniu

przedstawiono materia³y u¿ywane do

produkcji form odlewniczych i stem-

pli, omówiono równie¿ sposoby mole-

towania dla monet sporz¹dzanych

metod¹ odlewania lub t³oczenia,

a tak¿e zaprezentowano metodykê

badañ dostosowan¹ do ówczesnych

mo¿liwoœci technicznych laborato-

riów kryminalistycznych w Polsce.

Pierwsze próby fa³szowania no-

wych monet, które pojawi³y siê

w 1995 roku, równie¿ oparte by³y na

dwóch ww. metodach. Do odlewania

bilonu u¿ywano o³owiu, a do t³ocze-

nia aluminium. Nowe monety obiego-

we by³y dwukolorowe, dlatego te¿ ko-

lorowano je z³ot¹ farb¹ w aerozolu.

Do malowania u¿ywano szablonu. Bi-

lon wprowadzany by³ do obiegu

g³ównie na bazarach. W niniejszym

opracowaniu przedstawiono inn¹ me-

todê wykonywania falsyfikatów mo-

net, która by³a przedmiotem badañ

wykonanych w Laboratorium Krymi-

nalistycznym KWP w Bydgoszczy.

Jest ona wynikiem rozwoju nowocze-

rewers monety

– widoczne

galwaniczne nawarstwienia

Ryc. 1. Dostarczone do badañ monety

Fig. 1. Coins submitted for examination

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 256/07

Z PRAKTYKI

snych technologii i opiera siê na elek-

trodr¹¿eniu.

Pierwsza z opinii dotyczy³a okre-

œlenia autentycznoœci szeœciu monet

o nominale 5 z³otych, druga nato-

miast mia³a na celu udzielenie odpo-

wiedzi na nastêpuj¹ce pytania:

z szeœciu monet wyst¹pi³a nieregu-

larna, ró¿nej gruboœci (maks. ok.

6 mm) warstwa metalu koloru srebr-

nego (ryc. 1).

Charakterystyczn¹ cech¹ czterech

z szeœciu monet by³o wystêpowanie

w ich dolnej czêœci otworu o œrednicy

ok. 2 mm, usytuowanego w odleg³o-

œci oko³o 5 mm od obrze¿a w pobli¿u

dolnej krawêdzi prawego skrzyd³a or-

³a (ryc. 2).

W wyniku przeprowadzonych ba-

dañ stwierdzono, ¿e:

Czy nades³ane do badañ (w

czêœciach) urz¹dzenie jest,

wymiary charakterystyczne, tzn.

gruboœæ oraz œrednica zabez-

pieczonych monet, s¹ zgodne

z wymiarami oryginalnych mo-

net obiegowych;

usytuowanie znaku menniczego

jest zgodne ze wzorcem w po-

staci oryginalnych monet obie-

gowych;

rysunek znaku menniczego jest

wyraŸny i zgodny ze wzorcem

wystêpuj¹cym na oryginalnych

monetach obiegowych (ryc. 3);

Ryc. 2. Otwór w dolnej czêœci monety

Fig. 2. Hole in lower part of coin

rysunki wystêpuj¹ce na stronie

awersowej i rewersowej oraz

napisy na obwodzie przedmio-

towych monet s¹ zgodne z ry-

sunkami oraz napisami wystê-

w przypadku z³o¿enia w odpo-

wiedniej konfiguracji i ewentual-

nie w po³¹czeniu z innymi urz¹-

dzeniami, w stanie nadaj¹cym

siê do u¿ytku?

Czy za pomoc¹ ww. urz¹dzenia

istnia³a mo¿liwoœæ t³oczenia

monet, matryc?

Czy na zabezpieczonym frezie

tarczowym, na jego bocznej po-

wierzchni, wykonane zosta³y

matryce monety o nominale

5 z³, jaki by³ sposób ich wykona-

nia i czy nadaj¹ siê do u¿ytku?

Czego schematy naniesione s¹

na zabezpieczonej kartce tektu-

rowej?

W celu okreœlenia autentycznoœci

szeœciu zabezpieczonych monet

poddano je badaniom za pomoc¹

przyrz¹dów pomiarowych oraz mikro-

skopu stereoskopowego. Ka¿da mo-

neta pokryta by³a metalicznymi na-

warstwieniami barwy srebrnoszarej.

Na powierzchni rewersowej jednej

Ryc. 3. Porównanie znaku menniczego wystêpuj¹cego na monetach dowodowych i monecie obiegowej

Fig. 3. Comparison of patterns on questioned and genuine coins

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 256/07

dowodowe monety wykonane

zosta³y w dwóch kolorach: œrod-

kowa czêœæ jest koloru z³otego,

zewnêtrzna koloru srebrnego;

Z PRAKTYKI

puj¹cymi na oryginalnych mo-

netach obiegowych;

moletowanie wystêpuj¹ce na

obrze¿u wykonane zosta³o rów-

nomiernie i symetrycznie wzglê-

dem powierzchni, na czêœci mo-

net molet zosta³ fragmentarycz-

nie usuniêty;

wystêpuj¹ce na powierzchniach

obu stron dowodowych monet

œlady wgnieceñ, zarysowañ

i zniekszta³ceñ s¹ wynikiem na-

noszenia, a nastêpnie mecha-

nicznego usuwania warstwy

galwanicznej koloru srebrno-

szarego.

Powy¿sze ustalenia wskazywa³y

na mennicze wykonanie dostarczo-

nych do badañ monet. Ich oryginal-

noœæ potwierdzi³ Wydzia³ Ekspertyz

Departamentu Emisyjnego Narodo-

wego Banku Polskiego w Warszawie.

W wyniku przeprowadzonych badañ

nie uda³o siê ustaliæ, w jakim celu

w monetach obiegowych zosta³y wy-

konane otwory o œrednicy ok. 2 mm.

W drugim przypadku przedmiotem

badañ by³y ró¿nego rodzaju elemen-

ty elektroniczne, mechaniczne oraz

fragmenty wiêkszego zespo³u elek-

tromechanicznego.

Do badañ zabezpieczono:

a) kondensatory (ryc. 4),

Ryc. 5

Ryc. 6

d) zestaw elementów elektrotech-

nicznych i mechanicznych

zmontowanych w formie urz¹-

dzenia elektromechanicznego

(ryc. 7),

e) frez tarczowy (ryc. 8),

Ryc. 4

Ryc. 8

b) transformatory oraz metalow¹

puszkê wraz z filtrem olejowym

(ryc. 5),

c) fragment tekturki z narysowany-

mi schematami elektrycznymi

oraz p³ytkê z zamontowanymi

elementami elektrotechnicznymi

(ryc. 6),

f) zespolone kawa³ki metalu

(ryc. 9)

oraz wiele innych elementów elek-

tronicznych i mechanicznych mog¹-

cych pos³u¿yæ do wykonania matryc

i wykrojników.

Ryc. 7

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 256/07

Z PRAKTYKI

ce zabezpieczonych prêtów oraz

otworów w elementach metalowych

odpowiada³y œrednicy zewnêtrznej

monet o nominale 5 z³.

Przyk³adem dzia³ania elektrodr¹-

¿arki s¹ œlady próby wykonania stem-

pli z frezu tarczowego – odwzorowa-

nia wizerunku monet o nominale 5 z³

na jego powierzchni (ryc. 11).

Na rewersach dwóch monet

stwierdzono œlady po otworze, któ-

rych usytuowanie oraz œrednica od-

Ryc. 9

W niniejszym opracowaniu pomi-

niêto szczegó³y badañ zespo³ów ele-

mentów i czêœci zabezpieczonych do

sprawy podczas oglêdzin warsztatu.

W efekcie badañ, i na podstawie ana-

lizy zgromadzonego materia³u stwier-

dzono, ¿e wszystkie zabezpieczone

elementy s³u¿y³y do przygotowania

urz¹dzenia do produkcji fa³szywych

monet. Urz¹dzeniem tym by³a elek-

trodr¹¿arka (ryc. 10). Zabezpieczone

elementy elektroniczne i elektryczne

pos³u¿y³y do budowy uk³adu elektro-

nicznego steruj¹cego jej prac¹. Z ko-

lei elementy metalowe w postaci prê-

tów, kawa³ków metali z otworami,

ró¿nego rodzaju tulei i metalowych

uchwytów stanowi³y elementy pó³pro-

duktów matryc i wykrojników. Œredni-

Ryc. 11. Frez oraz zbli¿enia wzorów monet

Fig. 11. Milling cutter

silnik z mechanizmem redukuj¹cym

powiada³y otworom w monetach bê-

d¹cych przedmiotem pierwszej opinii.

W tym momencie sta³o siê jasne, ¿e

oryginalne monety z wczeœniej wyko-

nanymi otworami pos³u¿y³y jako

wzorce do wykonania ich lustrzanych

odwzorowañ na powierzchni frezu.

Analiza zgromadzonego materia³u

badawczego pozwoli³a na ustalenie,

¿e monety z otworami pos³u¿y³y jako

elektrody elektrodr¹¿arki. Z kolei od-

wzorowania monet na powierzchni

frezu, po ich wyciêciu, mia³y pos³u¿yæ

jako matryce monet o nominale 5 z³.

Po zasiêgniêciu opinii przedstawicie-

la Politechniki Warszawskiej specjali-

zuj¹cego siê w budowie elektrodr¹-

¿arek oraz po porównaniu uzyska-

nych monet z dostarczonymi wzorca-

mi stwierdzono, ¿e uwidocznione na

kolumna prowadz¹ca

uchwyt elektrody

podstawa

Ryc. 10. Elektrodr¹¿arka

Fig. 10. Electro-erosion machine

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 256/07

Z PRAKTYKI

powierzchni frezu wizerunki zosta³y

wykonane z bardzo wysok¹ dok³ad-

noœci¹, a ich powierzchnia odzna-

cza³a siê bardzo ma³¹ chropowato-

œci¹. Przedstawiciel uczelni by³ za-

skoczony, ¿e za pomoc¹ tak prostych

elementów elektrycznych i mecha-

nicznych skonstruowano urz¹dzenie

do elektrodr¹¿enia, które pozwala³o

na uzyskanie powierzchni nieodbie-

gaj¹cej jakoœci¹ od powierzchni wy-

konanych za pomoc¹ profesjonal-

nych elektrodr¹¿arek. Wizerunki

awersu i rewersu monety o nominale

5 z³ widniej¹ce na bocznej po-

wierzchni frezu stanowi¹ wykonane

ww. metod¹ próbki matryc monety.

Kolejnym elementem wykorzysty-

wanym do produkcji fa³szywych mo-

net by³ wykrojnik do surowych kr¹¿-

ków metalu (ryc. 12) zabezpieczony

jako zespolone kawa³ki metalu. Œred-

nica stempla i otworu w wykrojniku

by³a zbli¿ona do œrednicy monety

5-z³otowej.

Reasumuj¹c, mo¿na stwierdziæ,

¿e dostarczone do badañ elementy

stanowi³y oprzyrz¹dowanie oraz wy-

posa¿enie stanowiska do produkcji

monet o nominale 5 z³ metod¹ elek-

trodr¹¿enia. Zabezpieczone urz¹dze-

nie przedstawione na rycinie 10

ukazuje wykonan¹ metod¹ cha³upni-

cz¹ elektrodr¹¿arkê, która mia³a

s³u¿yæ do wykonywania stempli do

t³oczenia monet. W sk³ad kompletne-

go stanowiska do elektrodr¹¿enia

matryc monet wchodzi³y:

a) elektrodr¹¿arka,

b) elektrody – monety o nominale

5 z³ pokryte metalicznymi na-

warstwieniami naniesionymi

w postaci pow³oki galwanicznej

barwy srebrnoszarej,

c) uchwyt elektrody,

d) urz¹dzenie steruj¹ce z pompk¹

i przewodami doprowadzaj¹cy-

mi elektrolit poprzez filtr olejo-

wy,

e) wykrojniki kr¹¿ków – pó³fabry-

katów monet.

W nied³ugim czasie Polska przy-

st¹pi do strefy euro. Tak jak po deno-

minacji, nale¿y spodziewaæ siê wzro-

nowania nowych monet wprowadziæ

do ogólnego obiegu jak najwiêcej fal-

syfikatów. Zarówno rozwój techniki,

jak i technologii wytwarzania sprawi,

¿e monety te bêd¹ perfekcyjnie pod-

rabiane. Dlatego te¿ eksperci prowa-

dz¹cy badania mechanoskopijne bê-

d¹ musieli przyst¹piæ do dzia³añ ju¿

na etapie tworzenia projektów no-

wych monet i œciœle wspó³pracowaæ

z ekspertami Wydzia³u Ekspertyz De-

partamentu Emisyjnego Narodowego

Banku Polskiego w Warszawie.

stempel

wykrojnik

otwór do taœmy

Ryc. 12. Wykrojnik do kr¹¿ków

Fig. 12. Disc punching die

stu przestêpczoœci w zakresie fa³szo-

wania monet, tym razem euro. Nie-

znajomoœæ ich wygl¹du bêdzie g³ów-

nym atutem fa³szerzy. Bêd¹ oni sta-

rali siê w pierwszym okresie funkcjo-

Andrzej Augustyn

Henryk Oleksy

zdj.: A. Augustyn

PRZYPISY

Informacje dotycz¹ce prenumeraty

„Problemów Kryminalistyki”

oraz sk³adania zamówieñ na wydawnictwa CLK

mo¿na uzyskaæ pod numerem telefonu:

(0-22) 601-45-29

1 H. Oleksy: Identyfikacja monet

i sposoby ich fa³szowania – cz. I,

„Problemy Kryminalistyki” 2007, nr

255, s. 43;

2 A. Filewicz, Kryminalistyczne ba-

dania falsyfikatów monet „Zeszyt

Metodyczny” nr 32, Wydawnictwa

Zak³adu Kryminalistyki KGMO, War-

szawa 1985.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 256/07

Fałszowanie i identyfikacja monet - cz. II.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: