Metody i programy wspomagania rozwoju w okresie poniemowlęcym i przedszkolnym
Teoretyczne podstawy oddziaływań
Behawioryzm( orientacja behawioralna) F ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE:
ü ZACHOWANIE JEST WYUCZONE (nawyk)
ü ZACHOWANIE JEST WZMACNIANE(WZMOCNIENIAPOZYTYWNE (nagrody) I NEGATYWNE (kary))
ü WYUCZONE NEGATYWNE ZACHOWANIAPODDAJĄ SIĘPROCESOWI ODUCZANIA
BEHAWIORYZM
Behawioryzm zajmuje się tym, w jaki sposób ludzie nabywają lub uczą się nowych zachowań.
Twierdzą, że zachowanie pojawia się, ponieważ było wyuczone w przeszłości.
Podkreślają rolę wzmocnień, przyjemnych zdarzeń i rolę indywidualnej historii uczenia się, a także rolę obecnego środowiska społecznego i interpersonalnego jako czynników przyczyniających się do przystosowawczego, jak i nieprzystosowawczego (zaburzonego) zachowania.
Na ukształtowanie się wzorów zachowań bardzo duży wpływ ma istniejące środowisko
Zmiany czynników środowiskowych wpływających na zachowanie prowadzą do zmiany wzorów zachowania.
W zrozumieniu zaburzeń u dzieci mogą być pomocne trzy rodzaje uczenia się: uczenie klasyczne (warunkowanie klasyczne), warunkowanie sprawcze i uczenie się przez obserwację.
WARUNKOWANIE KLASYCZN
UCZENIE KLASYCZNE (WARUNKOWANIE KLASYCZNE)F Podstawowa forma uczenia się
Bodziec – Reakcja
Neutralny bodziec wywołuje bezwarunkową reakcję. Obejmuje ono warunkowe (wyuczone) jak i bezwarunkowe (mimowolne) bodźce i reakcje
WARUNKOWANIE SPRAWCZE
WARUNKOWANIE SPRAWCZEF Dotyczy ono konsekwencji zachowań,prawdopodobieństwa, że reakcja nasili się lub osłabnie pod wpływem wzmocnień (kar lub nagród)
Wzmocnienia pozytywne i negatywne
Jeśli reakcje prowadzą do zadawalających konsekwencji, zostają wzmocnione (nagroda) i zwiększa się prawdopodobieństwo ich występowania w przyszłości. Gdy prowadzą do niezadowalających konsekwencji, nie są wzmacniane (karanie), wtedy prawdopodobieństwo ich ponownego wystąpienia w przyszłości jest mniejsze.
Karanie może mieć pożądane skutki, ale również może być szkodliwe. Dziecko nadmiernie karane może stać się: nadmiernie wycofane, apatyczne, agresywne, może popaść w depresję.
Zachowania nieprzystosowawcze mogą być nabywane za pośrednictwem ich wzmacniających konsekwencji (np.: dziecko krzykiem i płaczem wymusza lizaka od rodziców, rodzice ulegają, dają lizaka, bo chcą uspokoić dziecko. Dziecko w ten sposób uczy się, że napady złości, krzyk i płacz przynoszą nagrody. W konsekwencji dziecko częściej przejawia napady złości).
Kształtowanie się zachowania ma ważne implikacje dla rozwoju dziecka oraz dla zrozumienia i leczenia zaburzeń okresu dzieciństwa. np.: złożone, zaburzone wzorce zachowania nie musiały być wzmacniane jako takie. Nieprzystosowawczy wzorzec mógł być kształtowany przez dłuższy czas, ponieważ wzmacniane były niewielkie elementy tego wzorca. Wzorzec agresji może ukształtować się przez nagradzanie kolejnych przybliżeń stosowania przemocy (przykład Matta, Kendall 2004, s. 25-26).
Innym rodzajem wzmocnienia jest wzmocnienie negatywne – polega na tym, że prawdopodobieństwo wystąpienia danego zachowania wzrasta dzięki wycofaniu negatywnego (nieprzyjemnego) bodźca lub sytuacji. (Np.: Uczysz się, jest głośno (gra TV), prosisz kolegę, aby wyłączył odbiornik, ten go wyłącza. Uprzejma prośba zostaje wzmocniona przez usunięcie nieprzyjemnego bodźca (rozpraszająca uwagę TV)). Wzrasta prawdopodobieństwo , że w przyszłości w celu usunięcia nieprzyjemnego bodźca będziesz zwracał się z podobnie grzeczną prośbą.
Dodatkowe związki między bodźcem a reakcją obejmują ucieczkę i unikanie.
Reakcja ucieczki – przerywa negatywną sytuację
Reakcja unikania – zapobiega wystąpieniu niewygodnej, negatywnej sytuacji.
UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJĘ (MODELOWANIE)
UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJĘ F CZŁOWIEK UCZY SIĘ, BO OBSERWUJE INNYCH I
MODELUJE ICH ZACHOWANIA
Uczenie się przez obserwację (modelowanie)
Jest procesem uczenia się zachowań przez obserwowanie innych.
Teoria społecznego uczenia się A. Bandury podkreśla wagę uczenia się przez obserwację. Głosi ona, że człowiek uczy się danego zachowania na skutek obserwacji zachowań innych osób.
Społeczny kontekst funkcjonowania jednostki ma duże znaczenie, ponieważ dostarcza wielu możliwości obserwowania i naśladowania zachowań.
PODEJŚCIE POZNAWCZE PSYCHOLOGIA POZNAWCZAF ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE:
ü ZACHOWANIE ZALEŻNE JEST OD FUNKCJONOWANIA POZNAWCZEGO CZŁOWIEKA
(OD TEGO JAK PRZYJMUJE, PRZECHOWUJE, INTRPRETUJE, TWORZY, PRZEKAZUJE INFORMACJE I NADAJE IM WARTOŚĆ)
ü PRZYCZYNAMI ZABURZEŃ W ZACHOWANIU SĄ: POZNAWCZE DEFICYTY I POZNAWCZE ZNIEKSZTAŁCENIA
PODEJŚCIE POZNAWCZE
W próbach zrozumienia powstawania zaburzeń w zachowaniu dzieci istotną wagę zaczęto przywiązywać do tego, w jaki sposób spostrzegają i rozpoznają one dane sytuacje, zdarzenia, oraz jak funkcjonuje ich uwaga i jak rozumują i oceniają dane zdarzenia.
Modele poznawcze podkreślają, że do emocjonalnego i behawioralnego dyskomfortu przyczynia się funkcjonowanie poznawcze.
Przykłady dysfunkcjonalnych procesów poznawczych to błędne postrzeganie sytuacji społecznych, tendencja do negatywnego myślenia bez wystarczających podstaw oraz nawykowe błędne oskarżanie siebie za niefortunne wypadki (przykład Jonathana, Kendall 2004, s. 29).
Zniekształcenia i deficyty
W procesach poznawczych u dzieci wyróżnia się poznawcze zniekształcenia i poznawcze deficyty.
Poznawcze deficyty – oznaczają brak myślenia. Np. Dziecko w swych reakcjach i stanach emocjonalnych nie wykorzystuje uważnego myślenia lub planowania.
Poznawcze zniekształcenia – oznaczają dysfunkcjonalność procesu myślenia, polegającą na błędnym spostrzeganiu lub błędnym interpretowaniu środowiska.
PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA
PODEJŚCIE HUMANISTYCZNE PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNAF ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE:
ü KAŻDA JEDNOSTKA MA POTENCJALNEZDOLNOŚCI ZDROWEGO I TWÓRCZEGO ROZWOJU
ü KŁADZIE ONA NACISK, NA UCZUCIA I WARTOŚCI, ZDOLNOŚĆ DO SAMOREALIZACJI
Metody i programy wspomagania rozwoju w młodszym wieku szkolnym
4
Dziodzio.wwrd