Pojęcia i systemy pedagogiczne sem. II.doc

2.03.2008r

POJĘCIA I SYSTEMY PEDAGOGICZNE:

-proces poznania naukowego.

NAUKA- wiedza ludzka o przyrodzie, człowieku i społeczeństwie, o zjawiskach, prawidłowościach rozwoju rzeczywistości, o sposobach badania i przekształcenia otaczającego świata, ujęta w system należycie uzasadnionych twierdzeń i hipotez. Jest ona tą dziedziną społecznej aktywności człowieka, która zmierza do obiektywnego poznania otaczającej nas rzeczywistości przyrodniczej i społecznej. Nauka w takim ujęciu jest procesem społecznym, w którego wyniku, powstają naukowe konstrukcje, czyli twierdzenia, hipotezy i teorie. Nauka jest społeczno- historycznym dorobkiem ludzkości i powstaje oraz rozwija się w związku z dążeniem d zaspokajania potrzeb praktyki społecznej, potrzeby, poznania, zrozumienia i opanowania obiektywnej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej oraz przekształcenia jej zgodnie z potrzebami człowieka.

PROCES POZNANIA NAUKOWEGO otaczającego świata odbywa się według określonego porządku:

- Punktem wyjścia takiego poznania jest celowe gromadzenie systematycznych i planowanych spostrzeżeń, czyli obserwowanie zjawisk i faktów oraz rejestracja wyników obserwacji.

KOLEJNE CZYNNOŚCI POZNANIA NAUKOWEGO:

- uogólnienie rezultatów obserwacji

- ustalenie wzajemnych związków i zależności między poszczególnymi faktami i zjawiskami

- wyjaśnienie ich w postaci hipotez

- weryfikacja hipotez i formułowanie twierdzeń o charakterze empirycznych praw nauki (odzwierciedlających obiektywne prawidłowości funkcjonujące w rzeczywistym świecie)

Wszystkie wyżej wymienione czynności poznawania naukowego SA ściśle z sobą powiązane i stanowią organiczną jedność

- sformułowanie hipotezy i twierdzenia, sprawdzone i należycie uzasadnione, zostają uporządkowane w logicznie powiązany system wiedzy o obiektywnej rzeczywistości

- nauka to nie tylko formułowanie hipotez i twierdzeń empirycznych lecz także ich filozoficzna teoretyczna interpretacja i uzasadnienia.

- w naukach logicznych twierdzenia bezpośrednio prawdziwe, niewymagające dowodu, określone jako twierdzenia pierwotne lub aksjomaty, stanowią ostateczne przesłanki wszelkich dowodów.

- wszystkie inne twierdzenia wprowadzane są z twierdzeń pierwotnych w drodze wnioskowania. Nauki te nazywamy formalnymi lub dedukcyjnymi (od słów łacińskiego deducio – wprowadzenie)

- w toku historycznego rozwoju poznawania naukowego powstała tendencja do wyodrębnienia określonych dziedzin, tj. zbiorów twierdzeń i hipotez logicznie ze sobą powiązanych i dotyczących jednego i tego samego przedmiotu poznania.

- w wyniku tej, tendencji we współczesnym systemie wiedzy, charakteryzującej się dużą różnorodnością, powstał podział na dyscypliny naukowe.

KLASYFIKACJA DYSCYPLIN NAUKOWYCH

- aby dokonać klasyfikacji tych dyscyplin na poszczególne grupy nauk, można wziąć pod uwagę na przykład ich przedmiot badań

- przyjmując za kryterium podziału nauk przedmiot badań możemy wyodrębnić dyscypliny, które zajmują się badaniem zjawisk przyrody, określając je mianem nauk przyrodniczych

- natomiast zespół dyscyplin zajmujących się badaniem życia społecznego- zjawisk i procesów społecznych- wyodrębniamy jako NAUKI SPOŁECZNE

- są to między innymi takie nauki, jak socjologia, ekonomia, demografia, psychologia, etnografia: w skład tego zespołu wchodzi również pedagogika

CELE NAUK SPOŁECZNYCH:

- celem więc nauk społecznych jest poznawanie rzeczywistości społecznej po to żeby móc przewidywać; przewidywanie zaś po to, ażeby kierować procesami społecznymi

- nauki społeczne badają każdą ze swojego punktu widzenia rzeczywistość społeczną

- i tak socjologia zajmuje się badaniem struktury społeczeństw i praw ich rozwoju, a w szczególności wykrywaniem związków i zależności między poszczególnymi zjawiskami społecznym i uogólnieniem wszelkich aspektów wiedzy o życiu społeczeństw

NAUKI SPOŁECZNE:

- ekonomia zaś bada prawa rządzące produkcją i podziałem dóbr materialnych

- człowiek, jego cechy psychiczne, zachodzące w nim procesy psychiczne i jego stosunek z otoczeniem stanowi w najogólniejszym zarysie, zakres studiów psychologii

- nauki społeczne pozostają we wzajemnych powiązaniach i zależnościach, w coraz większym stopniu współpracując z sobą i wzajemnie się uzupełniając

PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ:

- dzieje się tak dlatego, że poznanie człowieka stanowi ich wspólny przedmiot zainteresowań

- na przykład wychowanie jako proces społeczny, jest przedmiotem badań nie tylko pedagogiki ale również socjologii, psychologii, ekonomii i innych nauk.

- wśród kierunków badań socjologii wyróżniamy np. socjologię wychowania, a także socjologię rodziny

PRZEDMIOT BADAŃ:

- jedna z dziedzin badań ekonomii jest ekonomika oświaty, zajmująca się wykrywaniem związków i zależności między wychowaniem i kształceniem człowieka, a rozwojem gospodarczym społeczeństwa

- psychologia interesuje się rozwojem i funkcjonowaniem psychiki ucznia- wychowanka i bada procesy psychiczne zachodzące w toku nauczania i wychowania

- pedagogika bada zjawiska w kontekście procesów społecznych i przy uwzględnieniu jednostkowych procesów psychicznych. Uogólnia ona praktykę ukazując istotę wychowania  i jego rolę w kształtowaniu osobowości człowieka.

WZAJEMNE ZWIĄZKI:

- w procesie współdziałania poznawczego poszczególne nauki społeczne niejednokrotnie korzystają z teorii struktur pojęciowych i metod badawczych innych nauk także przyrodniczych.

- socjolog może, np.  opisać tak jak je zaobserwował, cele i wartości jakiegoś społeczeństwa, lecz aby dokonać ich oceny i powiedzieć jakie powinny one być, musi wkroczyć w dziedzinę filozofii.

- istnienie wzajemnych związków między różnymi dyscyplinami naukowymi i ich współdziałanie dotyczą nie tyle nauk społecznych lecz są charakterystyczne dla wszystkich współczesnych dyscyplin naukowych.

16.03.08r

WZAJEMNE ZWIĄZKI:

- w procesie współdziałania poznawczego poszczególne nauki społeczne niejednokrotnie korzystają z teorii, struktur pojęciowych i metod badawczych innych nauk także przyrodniczych

- socjolog może np. opisać tak jak ją zaobserwował cele i wartości jakiegoś społeczeństwa lecz aby dokonać ich oceny i powiedzieć jakie powinny one być, musi wkroczyć w dziedzinę filozofii.

- istnienie wzajemnych związków między różnymi dyscyplinami naukowymi i ich współdziałanie- nie dotyczą nie tylko nauk społecznych, lecz są charakterystyczne dla wszystkich współczesnych dyscyplin naukowych

PRZENIKANIE NAUK:

- wzajemne powiązania i zależności między różnymi dyscyplinami naukowymi są jedynie odbiciem wszechzwiązku zjawisk obiektywnej rzeczywistości

ZALEŻNOŚCI:

- nauka jako całokształt wiedzy ludzkiej nie rozwija się harmonijnie, a poszczególne jej gałęzie znajdują się na różnych stopniach poznania także badacze dzieląc między siebie zadania poznawcze muszą współdziałać jeśli chcą osiągnąć wyrównanie istniejących dyspozycji.

- współzależności zaś i wzajemne powiązania między poszczególnymi dyspozycjami naukowymi ciągle ulęgają zmianom przeto względna samodzielność danej dyscypliny nigdy nie bywa ostatecznie określona, a świadomość takiej samodzielności ulega również zmianom.

PEDAGOGIKA:

- rozwój pedagogiki jako dyscypliny naukowej jest także zależny od rozwoju nauk współpracujących takich jak biologia, socjologia, psychologia oraz niektóre nauki medyczne, jak pediatria, higiena, zdrowie publiczne

- pedagogika korzysta również dla rozwiązania swoich własnych problemów badawczych z metod badawczych innych nauk a z ich uogólnień- dla potrzeb teorii i praktyki wychowawczej. Nie oznacza to jednak że nie opracowała ona własnych metod.

PRAWIDŁOWOŚCI:

- reasumując nasze dotychczasowe rozważania musimy pamiętać, że istnieje jedna obiektywna rzeczywistość, której odbiciem jest nauka. Zmierza ona do poznania i objaśnienia faktów i zjawisk tej rzeczywistości oraz do wykrywania obiektywnych praw nimi rządzących

- odkrywając prawa rozwoju i przebiegu zjawisk świata obiektywnego nauka umożliwia przewidywanie wydarzeń i jest dla człowieka instrumentem praktycznego przeobrażania świata i podporządkowania go interesom ludzkości.

FUNKCJA SPOŁECZNA NAUKI:

- nagromadzony zasób wiedzy o obiektywnej rzeczywistości jest ciągle korygowany, pogłębiany i rozszerzany w procesie rozwoju poznania naukowego

- dzieje się tak dlatego, że w procesie rozwoju poznania człowieka, nie tylko odkrywa nową wiedzę, ale i ujawnia nowe braki w wiedzy dotychczasowej, napotyka nowe sprzeczności które z kolei stają się przedmiotem dalszych dociekań naukowych.

FUNKCJE NAUKI:

- FUNKCJA DIAGNOSTYCZNA: polegająca na gromadzeniu wiedzy o tym co było lub jest w obiektywnej rzeczywistości, czyli na stwierdzeniu jej obiektywnego stanu

- FUNKCJA PROGNOSTYCZNA: tj. określenie na podstawie poznanych prawidłowości przebiegu zjawisk przyszłych zmian i rozwoju obiektywnej rzeczywistości

- FUNKCJA INSTRUMENTALNO-TECHNICZNA: tj. dostarczanie wiedzy o tym, jak realizować zamierzone cele społeczne

- FUNKCJA HUMANISTYCZNA: która umożliwia zaspokajanie potrzeb intelektualnych człowieka w dziedzinie jego dążeń do pełnego poznania obiektywnej rzeczywistości oraz pozwala na kształtowanie się jego naukowego poglądu na świat.

ZNACZENIE NAUK SPOŁECZNYCH:

- szczególnie wzrasta obecnie znaczenie nauk społecznych, w skład których wchodzi pedagogika jako nauka badająca rzeczywistość ludzką.

- postęp techniczny i ekonomiczny powoduje pojawienie się określonych problemów społecznych, które mogą być rozwiązane za pomocą nauk społecznych.

PRZEDMIOT PEDAGOGIKI

- pedagogika jest nauka o wychowaniu człowieka. Jej polska nazwa została utworzona z wyrazu greckiego –paidagogos [ pais- chłopiec; agōgós- prowadzę]

- pierwotnie terminem „pedagogika” obejmowano wszystkie czynności związane z opieką nauczania i wychowaniem dzieci.

- stopniowo pedagogami zaczęto nazywać osoby zajmujące się problematyką wychowawczą

- twórcą nowożytnej pedagogiki był Jan Amos Komeński który pierwszy sformułował problemy badawcze dla pedagogiki

- zasady teoretyczne swej koncepcji przedstawił w dziele Pt. „ Wielka dydaktyka” (1657)

- pod koniec wieku XIX ukształtował się zasób wiedzy pedagogicznej dysponującej aparatem naukowej analizy zagadnień wychowania.

- tradycyjnie pedagogika była nauką o wychowaniu dzieci. Nieustanny jednak rozwój społeczeństwa ludzkiego spowodował że przedmiot badań pedagogiki uległ rozszerzeniu

- w szczególności w ostatnim stuleciu nastąpił szybki rozwój praktyki wychowawczej, ujawniając różnorodne problemy pedagogiczne

- powstały nowe kierunki działalności wychowawczej, a wraz z nimi utworzyły się nowe dziedziny pedagogiki: jak pedagogika przedszkolna, pedagogika zdrowia, pedagogika społeczna, pedagogika pracy, pedagogika pracy socjalnej, pedagogika społeczno- opiekuńcza, itp.

KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI:

- rodzice świadomie uczą dziecko języka oraz zachowania się w czynnościach życia codziennego

- z kolei dzieci uczą się nawzajem obserwując życie ludzi dorosłych i starają się ich naśladować

- już więc przed rozpoczęciem nauki w szkole dziecko podlega wpływom wychowawczym swojego najbliższego środowiska

DALSZA EDUKACJA

- po opuszczeniu szkoły człowiek w dalszym ciągu poddawany jest oddziaływaniu różnorodnych wpływów otaczającej go kultury, a liczba tych bodźców zwiększa się jeszcze, gdy osiąga on dojrzałość

- zaczyna się wtedy bowiem wpływ partnerów miejsca pracy, organizacji politycznych, trendów społecznych, itp.

- ponadto współczesne warunki życia człowieka nie zapewniają my odpowiedniego zasobu czasu wolnego który mógłby odpowiednio zagospodarować i zając się samowychowaniem.

WPŁYW SPOŁECZNY

- życie społeczne wykazało więc że ucząc się i wychowują nie tylko dzieci, ale i dorośli.

- przy czym należy także zaznaczyć, że nie można zdecydowanie określić gdzie leża granice oddziaływań wychowawczych na młodzież, a gdzie zaczyna swą działalność oświata dorosłych, nie istniej bowiem wyraźny podział związany z wiekiem, wyznaczający wyraźnie początek pierwszego lub drugiego rodzaju działalności

- wszelkie rozgraniczenia są w tym wypadku umowne i sztuczne. Również cele i metody pracy z młodzieżą dorastającą i z dorosłymi są podzielone i nie można ich ściśle oddzielić

W PARZE Z CODZIENNOŚCIĄ

- w warunkach współczesnego postępu naukowo- technicznego kształcenie jest procesem stałym, ciągłym i niezbędnym przez całe życie człowieka

- współczesna dynamika życia powoduje konieczność uzupełniania i aktualizowania zdobytej wiedzy stawiając coraz większe wymagania w zakresie wykształcenia, kultury o znajomości techniki

- w tych warunkach pedagogika nie może ograniczać swoich zainteresowań tylko do wychowania dzieci i młodzieży

PRZEDMIOT BADAŃ PEDAGOGIKI

- pedagogika bada zatem wszelkie zjawiska wychowawcze odnoszące się tak do dzieci jak i do młodzieży i dorosłych

- przedmiotem jej badań są nie tylko wpływy wychowawcze organizowane świadomie i celowo, lecz również niezamierzone i żywiołowe

- pedagogika nie może nie ustosunkować się do wychowawczych wpływów niezamierzonych, ponieważ nabierają one coraz większego znaczenia w procesie wychowania

5.04.08r

WPŁYWY NIEZAMIERZONE

- dlatego też nauczyciel , wychowawca musi brać pod uwagę istnienie wpływów niezamierzonych i przeprowadzać ich ocenę pod katem widzenia swoich celów wychowawczych.

- z kolei uczeń, wychowanek również będzie oceniał doświadczenia i przeżycia wynikające z oddziaływania tych bodźców w jego zdolność oceny będzie zależeć od jakości wychowania jakie już otrzymał.

ZAINTERESOWANIA PEDAGOGIKI

- Do zainteresowań pedagogiki należy także zagadnienie funkcjonowania systemu szkolnego i oświatowego z punktu widzenia rozwoju społeczno-ekonomicznego społeczeństwa.

- nie tylko wiec opisuje ona fakty, ale je objaśnia i poszukuje odpowiedzi napytania jak i dlaczego przebiegają takie czy inne procesy wychowawcze oraz jak powinny być one organizowane.

ZADANIA PEDAGOGIKI

- podstawowym zadaniem pedagogiki jest wyposażenie tych, którzy zajmują się organizacja procesów dydaktycznych lub wychowawczych w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów.

-tak więc wyjaśnianie mechanizmów kształtowania osobowości wychowanków a nie samo kształcenie jest przedmiotem tej nauki.

- gromadzenie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej i czytelny opis wyników tej obserwacji oraz stwierdzenie jak przebiegają procesy wychowawcze, wyrażone w formie zdań sprawozdawczych (opisowych)

- uogólnienie zebranych wyników obserwacji, wykrywanie związków i zależności między zjawiskami wychowawczymi

-dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcania w formie zdań wartościujących i normatywnych.

- ustalanie celów i zasad wychowawczych w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno- ekonomicznym społeczeństwa.

- wytyczanie metod realizacji celów wychowywania.

- sprawdzanie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej.

STRUKTURA WIEDZY

-utrwalona w piśmie wiedza naukowa ma swoją strukturę. Stanowią ją 4 kategorie zdań:

-opisowe

-wyjaśniające

-oceniające

-normatywne

-kształcenie wielostronne opiera się właśnie na zależności między metodami poznania, a wymienionymi strukturalnymi składnikami wiedzy.

OPIS

- opis jest wytworem nauk posługujących się takimi badaniami jak obserwacja i doświadczenie.

-umożliwia on odtwarzanie rzeczy, zjawisk, procesów i wydarzeń w ich stanie przeszłym, obecnym lub przyszłym.

- przekaz opisu jest możliwy dzięki językowi, który spełnia role pośrednika między światem rzeczy, a poznaniem ludzkim.

WYJAŚNIENIE

- wyjaśnienie pozostaje w bliskim związku z opisem

- jest wytłumaczeniem lub uzasadnieniem opisowego stanu rzeczy zjawiska, procesu albo wydarzenia.

- odpowiada na pytanie dlaczego tak jest?

OCENA

- to wartościowanie według przyjętych kryteriów działalności człowieka

- jest wyrażana w sądach

- nauka niejednoznacznie traktuje oceny (zdanie oceniające)

- problem dotyczy takich kwestii jak prawdziwość- fałszywość ocen, ich subiektywność-obiektywność

- wiąże się to z faktem, że mówiąc o ocenach mamy na myśli określone wartości, których te oceny dotyczą.

NORMA

- norma- zdania tego typu występują obok zdań opisowych, wyjaśniających i oceniających.

- zdania normatywne przyjmują postać typu „Jeżeli ma się stać to a to, ktoś powinien te a te warunki”

- wyróżnia się normy rzeczowe, dotyczące różnej działalności ludzkiej (językowe, stylistyczne, dramatyczne, techniczne itd.) i normy emocjonalne (etyczne i estetyczne)

4 DROGI POZNANIA

- opis- poznanie przez przyswajanie

- wyjaśnianie- poznanie przez odkrywanie

- ocena- przez przeżywanie

- norma- przez działanie

DROGI UCZENIA SIĘ

- INFORMACYJNA: uczeń może opanować gotowe wiadomości z wykorzystaniem dostępnych źródeł pomocy opracowań- uczy się przez przyswajanie (gromadzi informacje)

- PROBLEMNOWA: może samodzielnie odkrywać wiedzę, odwoływać się do własnych pomysłów, tworzyć- uczy się przez rozwiązywanie problemów.

- EMOCJONALNA: może budować swój własny system wartości, sądów, ocen przez przezywanie różnych zjawisk, procesów, zdarzeń itd.- uczy się przez przezywanie (emocje)

- OPERACYJNA: może działać praktycznie tworząc w ten sposób normy albo je weryfikując, bądź przyswajać gotowe. Rozwija wówczas swoje umiejętności, nawyki, przekształca otoczenie, dokonuje zmian w samym sobie- uczy się przez działanie (operacje)

6.04.08r

WYCHOWANIE

- to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie.

W zakres pojęcia wchodzi:

- WYCHOWANIE NATURALNE- pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje- rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia.

WYCHOWANIE INSTYTUCJONALNE- celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak- przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka.

SAMOWYCHOWANIE:

-oddziaływanie to ma wpływ na stosunek jednostki do otaczającego świata kształtowanie się systemu wartości, norm, celu życia

- jedne definicje kładą nacisk na celowe dokonywanie zmian w osobowości człowieka pod wpływem czynników zewnętrznych. Jednostka stanowi w nich przedmiot oddziaływań.

- inne definicje mówią o wychowaniu indywidualnym, czyli wspomaganiu rozwoju jednostki poprzez pobudzenie do udziału, ale pośrednio, wywołując nie na wychowanku lecz na warunki w których działa

PODSTAWOWE SKŁADNIKI WYCHOWANIA:

- wychowanie umysłowe

- wychowanie moralne

- wychowanie estetyczne

- wychowanie fizyczne

- wychowanie do życia w rodzinie

- wychowanie obronne

- wychowanie patriotyczne

- wychowanie zdrowotne

SAMOWYCHOWANIE

- samodzielna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat; własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości- stosowanie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów.

- rozwijanie motywacji pobudzającej dzieci i młodzież do pracy nad sobą jest działaniem, które zwielokrotnia wpływ wychowawczy rodziny i szkoły.

OSOBOWOŚĆ

- zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych, odróżniających dana jednostkę od innych, wpływający na organizację jej zachowania, a więc na stałość w nabywaniu i porządkowaniu doświadczeń, wiadomości i sprawności, w reagowaniu emocjonalnym w stosunkach z innymi ludźmi oraz na stałość w wyborze celów i wartości.

OSOBOWOŚĆ NAUCZYCIELA

- stopień zaangażowania nauczyciela w poznawanie, rozumienie i wartościowanie stosunków panujących w świecie, ze szczególnym uwzględnieniem procesów kształcenia i wychowania oraz w twórczym przekształcani tych stosunków

UCZENIE SIĘ

- proces w którego toku na podstawie doświadczenie, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte.

ZACHOWANIE

- ogół złożonych i celowych reakcji występujących pod wpływem bodźców otoczenia lub sygnałów wewnętrznych organizmu.

RODZAJE UCZENIA SIĘ

-uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, rozwijanie zdolności i przekonań.

- sposoby uczenia się: uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo, uczenie się przez odkrywanie, przez działanie.

-warunki uczenia się: wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności.

- rezultaty: przyrost wiedzy i sprawności, umiejętności, rozwój uzdolnień i postaw, transfer

19.04.2008r

UCZENIE SIĘ:

- rodzaje uczenia się: uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, rozwijanie zdolności i przekonań

SPOSOBY  UCZENIA SIĘ:

- uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo, uczenie się przez odkrywanie, przez działanie

WARUNKI UZCENIA SIĘ:

- wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności

NAUCZANIE:

- planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniem mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości, pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych.

- nauczanie jest działalnością intencjonalną

- tak szeroko rozumiane nauczanie umożliwia uczniom nie tylko zdobycie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwijanie zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się.

- tak więc nauczanie wiąże się z kształceniem i wychowaniem

KSZTAŁCENIE:

- ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju, sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych.

- w ostatnich latach coraz częściej przez kształcenie, rozumie się łączenie nauczania i uczenia się. Rezultatem kształcenia jest wykształcenie. Jest to proces organizowany głównie przez instytucje.

SAMOKSZTAŁCENIE:

- osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treści, warunki i środki ustala sam podmiot.

- proces samokształcenia rzadko występuje w postaci czystej, dość często natomiast bywa powiązany z pracą w szkole, z kształceniem korespondencyjnym czy eksternistycznym

KULTURA:

- ogół stworzonych przez ludzi wartości naukowych, społecznych, artystycznych i technicznych oraz procesy tworzenia tych wartości

- współcześnie zaczyna się pojmować kulturę szeroko, a więc zarówno jako efekty, jak i procesy tworzenia dóbr zarówno jako normy, wartości i wzory zachowań jak wytworzone przez ludzi, dzieła zarówno wartości naukowe i artystyczne jak społeczne i techniczno- cywilizacyjne

...