Metody pracy z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym
Szukając zaś przyczyny, często nasza wiedza
Bierze za nią fakt błahy, co w skutek poprzedza,
I gotowa nauczać, że sprawcą niepogód
Był piejący przed dzeszczem na podwórzu kogut.
Asnyk „Przyczynowość”
Termin „metoda” pochodzi od greckiego methodos i oznacza drogę, sposób dochodzenia do prawdy, świadomie i konsekwentnie stosowany zespół celowych czynności podejmowanych dla osiągnięcia wyznaczonego celu.[1]
Metoda może być tokiem nauczania lub środkiem nauczania.
Według Wincentego Okonia metodę nauczania będziemy rozumieć „systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością stosowania jej w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych.”[2]
Na początku należy zwrócić uwagę na to ,że każda lekcja jest procesem aktywnym, bez względu na to w jaki sposób jest ona prowadzona i w jakim stopniu uczestniczą w niej uczniowie. Wymaga ona wzajemnej komunikacji miedzy nauczycielem a uczniami i jest rodzajem interakcji nastawionym na realizacje poszczególnych celów kształcenia. Aktywność może być rozumiana na wiele sposobów, ponieważ zależy ona od skupienia, zaangażowania ucznia oraz metody jaką wybrał nauczyciel. Wiadomo, że najlepszymi metodami są te które wymagają od ucznia uczestnictwa i w których musi być przez cały czas skupiony. O wartości metod decyduje charakter czynności metod nauczyciela i uczniów oraz środków dydaktycznych, które wspierają lub zastępują niektóre czynności.
Najbardziej trwała jest ta wiedza, która opiera się na uporządkowanych strukturach i ma ona swoje odbicie w działaniu i myśleniu oraz kształtuje ona osobowość ucznia.
Jest wiele klasyfikacji metod. Józef Półturzycki[3] proponuje następującą-ze względu na źródła wiedzy. Jeżeli:
Ø źródłem informacji jest nauczyciel-to stosuje on metodę wykładu
Ø źródłem wiedzy jest aktywność ucznia-przejawiająca się w dyskusji, podczas ćwiczeń utrwalających, gier dydaktycznych czy innych
Ø stanowią te, które pomagają zdobyć wiedzę tkwiącą w przedmiotach lub zjawiskach-czyli uczenie się z podręczników, materiałów przedmiotowych, zdobywanie wiedzy z obserwacji, oglądania filmów, fotografii, rysunków i innych.
Do skutecznego korzystania z tego typu metod niezbędne są dobrze rozwinięte umiejętności obserwowania, wnioskowania i uogólniania.
Wincenty Okoń szerzej podzielił metody, a mianowicie: 1)metody asymilacji wiedzy (metody podające)- oparte głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym:
b)dyskusja - polega na wymianie zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, zdania odbijają własne poglądy uczestników lub do poglądów innych osób
c) wykład - polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazaniu wiadomości pewnej grupie osób
Typy wykładów: konwencjonalny (treść przekazywana bezpośrednio w gotowej do zapamiętania postaci), problemowy (problem naukowy lub praktyczny), konwersatoryjny (przeplatanie fragmentów mówionych z wypowiedziami słuchaczy lub zadaniami teoretycznymi czy praktycznymi)
d) opis -jest najprostszym sposobem zaznajamiania uczniów z nieznanymi im wydarzeniami historycznymi, urządzeniami technicznymi, opisami krajobrazu, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie przedmiotu lub rysunku
e)praca z książką - polega na opanowaniu sposobów posługiwania się z książką oraz wykorzystanie środków masowego przekazu ( czasopism, radia, telewizji, nagrań płytowych i kasetowych)
2)metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (metody problemowe)-oparte na twórczej aktywności poznawczej polegającej na rozwiązywaniu problemów
a) klasyczna metoda problemowa – polega ona na dominacji uczenia się nad uczniem; zmodyfikował ją B.Nawroczyński i wyróżnił on cztery istotne momenty:
Ø wytwarzanie sytuacji problemowej,
Ø formuowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania,
Ø weryfikacja pomysłów ich rozwiązania,
Ø porządkowane i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym bądź teoretycznym
b) metoda przypadków – polega na rozpatrzeniu przez grupę uczniów opisu jakiegoś przypadku
c) metoda sytuacyjna – polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuację
d) giełda pomysłów – polega ona na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania
e) mikronauczanie – polega na twórczym uczeniu się złożonych czynności praktycznych
f) gry dydaktyczne – ich wspólną cechę stanowi pierwiastek zabawy w każdej z nich
Typy gier: inscenizacyjne, symulacyjne(na niby), logiczne.
3) metody waloryzacyjne (zwane eksponującymi)-o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej
a) metody impresyjne - wywołują przeżycia emocjonalne, wewnętrzne np. współczucie, radość
b) metody ekspresyjne - zależy nam aby dzieci uzewnętrzniły, wyraziły na zewnątrz swoje uczucia
4) metody praktyczne - cechujące się przewagą aktywności praktyczno-technicznej zmieniającej otoczenie lub stwarzającej jego nowe formy:
a) metody ćwiczebne –– polegają na usprawnieniu uczniów do udziału w realnych zadaniach wytwórczych
b) metody realizacji zadań wytwórczych – polegają na bezpośredniej realizacji zadań wytwórczych
Wybór metody jaką chcemy pracować na lekcji nie jest łatwy. Musi on zależeć od: celów, treści i zadań oraz od wieku uczniów. Kryterium doboru metody ma charakter ukierunkowujący(wskazujący najwłaściwsze drogi)ale nie absolutnie pewny bo doboru musi dokonać prowadzący zajęcia. Posługiwanie się jedną metodą nie zapewni dobrych wyników w pracy dydaktycznej. Pamiętajmy, aby nie nadużywać jednej metody. Zastosowanie niektórych metod może wydawać się zbyt trudne, ale można je stosować w uproszczonej postaci, ponieważ uatrakcyjni to proces wychowania i kształcenia. Nie należy bać się nowych metod, trzeba udoskonalać te metody i korzystać z nowych. Nauczyciel musi być osobą kreatywną i nie powinien bać się nowych rzeczy, które mogą urozmaicić jego warsztat pracy.
Dla ucznia ciekawy i miły sposób prowadzenia zajęć jest czymś bardzo ważnym, ponieważ zapamiętuje on dużo wiecej z lekcji i mniej czasu musi poświęcić w domu na naukę. Najważniejsze jest to, aby uczeń brał czynny udział: są to zatem wszelkie techniki pracy sprawiające, że cała klasa pracuje wspólnie, grupowo lub każdy indywidualnie, a celem jest maksymalne uczestnictwo w rozwiązywanym zadaniu.
Kolejnym podziałem może być wg. Czesława Kupisiewicza[4]:
1)metody oparte na obserwacji(oglądowe):
Ø metoda pokazu:
- metoda ta wiąże się z zasadą poglądowości,
- obserwacja służy poznaniu nowego zjawiska , przedmiotu,
- uczeń powinien rejestrować zmiany i funkcje zjawiska,
- przy pokazie ważne jest tło na jakim demonstrujemy przedmiot , oświetlenie,
- zaczyna się od obserwacji spontanicznej , przechodzi do kierowanej
Ø metoda pomiaru,
2)metody oparte na słowie(werbalne):
Ø pogadanka:
- jedna z podstawowych metod słownych,
- może być stosowana w różnych ogniwach procesu nauczania wychowania,
- w klasach I-III najczęściej jest stosowana pogadanka wstępna,
- powinno wdrażać uczniów do słuchania ze zrozumieniem,
Ø opowiadanie:
- treść musi nawiązywać do posiadanego przed dzieci doświadczenia,
- powinno być sformuowane jasno, zwięźle i plastycznie
Ø dyskusja:
- wyrażanie myśli, opinii, problemów,
- uczenie krytycyzmu,
- uzupełnianie własnej wiedzy przez uczniów,
- rozwiązywanie problemów przez klasę grupę,
Ø praca z książką:
- uczenie się z podręczników,
- czytanie statyczne (głośne, chóralne),
- ćwiczenia w głośnym czytaniu,
- czytanie ciche ze zrozumieniem,
- korzystanie z biblioteki, ze słownika,
...
kasiaczek99222