MK-C221099-02
1. Jaki(emu)m element(owi)om przypisuje się funkcje?
Analizie funkcjonalnej może być poddany całkowity zbiór danych socjologicznych. Z wieloma z nich już to uczyniono. Zasadniczo wymaga się tu, aby przedmiot analizy stanowił element standaryzowany (to znaczy uwzorowiony i powtarzalny), taki jak role społeczne, wzory instytucjonalne, procesy społeczne, wzory kultury, uczucia uwzorowane kulturowo, normy sp0ołeczne, organizacja grupowa, struktura społeczna, środki służące kontroli społecznej itd.
2. Koncepcje dyspozycji subiektywnych (motywów, celów)
W pewnym punkcie analizy funkcjonalnej niezmiennie się zakłada lub otwarcie się posługuje koncepcją motywacji jednostek uczestniczących w systemie społecznym. Owe koncepcje są często niesłusznie mieszane z pokrewnymi, ale odrębnymi koncepcjami obiektywnych konsekwencji, postaw, przekonań i zachowań.
3. Koncepcje konsekwencji obiektywnych (funkcji, dysfunkcji):
Występują powszechnie dwa rodzaje nieporozumień dotyczących wielu jednocześnie istniejących koncepcji „funkcji”:
a) Skłonność do ograniczania obserwacji socjologicznych do pozytywnego wkładu wnoszonego przez zjawisko socjologiczne do systemu kulturowego czy społecznego w którym występuje;
b) Skłonność do łączenia subiektywnej kategorii motywu z obiektywną kategorią funkcji;
Ad a. - Funkcje – to dające się obserwować skutki, które przyczyniają się do modyfikacji i adaptacji danego systemu.
Dysfunkcje – to takie obserwowalne rezultaty, które ową adaptację czy modyfikację pomniejszają
Istnieje też możliwość, że empirycznie wystąpią skutki pozafunkcjonalne, które dla rozważanego systemu są nieistotne.
Ad b. – Funkcje jawne – to konsekwencje obiektywne, które się przyczyniają do modyfikacji, bądź adaptacji systemu, a które są zamierzone i uznane przez jego uczestników.
Funkcje ukryte – to te, które ani są uświadomione, ani zamierzone.
4. Koncepcje jednostki, której dana funkcje służy:
Nawiązując do trudności wynikających z ograniczenia analizy tylko do funkcji spełnianych „wobec społeczeństwa”, jako że zjawiska mogą być funkcjonalne dla pewnych grup i dysfunkcjonalne dla innych, konieczne jest rozważenie kategorii jednostek, dla których dane zjawisko ma określone konsekwencje – ludzie o różnych statusach, podgrupy, szerszy system społeczny i systemy kultury (terminologicznie wyznacza to pojęcie funkcji – psychologicznej, grupowej, społecznej, kulturowej itd.).
5. Koncepcje wymogów funkcjonalnych:
W każdej analizie funkcjonalnej tkwi jakaś ukryta lub wyrażona koncepcja funkcjonalnych wymogów badanego systemu. Wiąże się to z problemem ustalenia typów wymogów funkcjonalnych (szczegółowych lub uniwersalnych), procedur oceny założeń co do tych wymogów itd.
6. Koncepcje mechanizmów, poprzez które funkcje są spełniane:
Analiza funkcjonalna w socjologii, podobnie jak w innych dziedzinach psychologii i fizjologii wymaga konkretnego i szczegółowego opisu mechanizmów przyczyniających się do tego, by mogła być spełniana określona funkcja. Odwołuje się tu do mechanizmów nie psychologicznych, ale społecznych – tzn. rozdzielności ról, odrębności wymogów instytucjonalnych, hierarchicznego uporządkowania wartości, społecznego podziału pracy, działań rytualnych, ceremonialnych itd.
7. Koncepcje alternatyw funkcjonalnych (funkcjonalnych równoważników lub substytutów):
Skoro tylko odrzucimy nieuzasadnione założenie o niezbędności funkcjonalnej pewnych struktur społecznych, będzie potrzebna nam koncepcja alternatyw, równoważników czy substytutów funkcjonalnych. Nakazuje to zwrócić uwagę na skalę możliwych odmian zjawisk, które w badanym przypadku mogą spełniać wymogi funkcjonalne. Utożsamianie tego, co istnieje z tym, co jest nieuniknione ulega tu rozbiciu.
8. Koncepcje kontekstu strukturalnego (lub ograniczeń strukturalnych):
Skala odmian elementów, które mogą spełniać określone funkcje w strukturze społecznej nie jest nieograniczona. Wzajemna zależność tych elementów struktury społecznej ogranicza możliwości występowania skutecznych zmian albo działania alternatyw funkcjonalnych. Błąd wynikający z niedostrzegania wagi wzajemnych zależności i towarzyszących im ograniczeń strukturalnych prowadzi do myślenia utopijnego, w którym milcząco się przyjmuje, że pewne elementy systemu społecznego mogą być wyeliminowane bez wpływu na resztę systemu.
9. Koncepcje dynamiki i zmiany:
Funkcjonaliści mają skłonność do skupiania się na statyce struktury społecznej, zaniedbując problematykę zmian strukturalnych. Pojęcie dysfunkcji, w którym się przyjmuje koncepcję napięć i deformacji na poziomie strukturalnym, zapewnia analityczne podejście do badań nad dynamiką i zmianą. W jaki sposób nagromadzenie napięć i deformacji powoduje dążenie do zmian w takich kierunkach, które łatwo mogą doprowadzić do ich redukcji?
agacia_