Afazja-zaburzenie mowy, powstałe w wyniku uszkodzenia ośrodka mowy w dominującej półkuli mózgu i upośledzające proces mówienia lub rozumienia mowy.

Wyróżniamy:

czuciowa- po uszkodzeniu tylnej części zakrętu skroniowego górnego i środkowego w półkuli dominującej (lewej u praworęcznych) czyli ośrodku czuciowym mowy Wernickiego. Chory z afazją czuciową potrafi mówić i słyszy, ale nie rozumie, co się do niego mówi, ginie zdolność rozumienia mowy, brak kontroli słuchowej.

ruchowa – po uszkodzeniu ośrodka ruchowego mowy Brocka (tylna część zakrętu czołowego dolnego lewej półkuli u ludzi praworęcznych, a prawej półkuli u ludzi leworęcznych), chory nie może wykonywać skoordynowanych ruchów, koniecznych do mówienia; potrafi jednak poruszać językiem wargami, podniebieniem i fałdami głosowymi, jak również rozumie to, co się do niego mówi.

Poza afazją czuciową i ruchową istnieją inne typy afazji powstające wskutek ognisk chorobowych, których lokalizacja bywa różnorodna.

Agnozja-chorobliwa niemożność rozpoznania rzeczy ze świata zewnętrznego lub bodźców wewnętrznych

AKOMODACJA-ogniskowanie obrazu przez zmianę kształtu soczewki

Akson-Włókno odchodzące od neuronu, przewodzące impulsy z ciała i przenoszące je do

innych neuronów

ALALIA -utrata zdolności mówienia. Niektórzy autorzy używają tego terminu tylko w odniesieniu do zaburzeń czynnościowych, zachowując termin afazja dla zaburzeń o podłożu organicznym. Inni nadają mu szersze znaczenie włączając różne zespoły pochodzenia psychicznego, anatomicznego i/lub organicznego.

Alalia polega na tym, że uszkodzenie struktur korowych występuje jeszcze przed rozwojem mowy i uniemożliwia jej normalny rozwój. Dziecko w ogóle nie mówi, posługuje się tylko gestami i krzykami, zrozumiałymi tylko dla najbliższego otoczenia Rodzaje alalii:

-         alalia ekspresywna

-         alalia percepcyjna.

AMNEZJA-stan, w którym pojawia się luka pamięciowa, a chory nie może sobie przypomnieć pewnego przedziału czasu ze swojego życia.

AMNEZJA GLOBALNA-Głębsze upośledzenia pamięci wstecznej, obejmujące wieloletnie okresy życia. Są one typowe dla zespołu Korsakowa i choroby Alzheimera, lecz mogą też powstawać w wyniku zapaleń mózgu, niedokrwienia, uszkodzeń pourazowych i nowotworów. Szczególnie głębokie ubytki pamięci, polegające na współistnieniu niepamięci następczej i wstecznej, nazywane są amnezją globalną. Obserwacje zaburzeń pamięci u chorych z tym rodzajem amnezji pozwoliły ustalić, że konsolidacja śladu pamięciowego nie występuje jednorazowo na początku uczenia się, lecz jest procesem długotrwałym, niekiedy wieloletnim.

AMNEZJA NASTĘPCZA-Upośledzenie pamięci, polegające na braku umiejętności uczenia się nowych czynności, niepamiętaniu zdarzeń, które miały miejsce po zachorowaniu

AMNEZJA WSTECZNA-Upośledzenie pamięci polegające na niepamiętaniu wydarzeń oraz czynności z przeszłości (wydarzeń przed chorobą).

AMPLITUDA DŹWIĘKU-intensywność dźwięku, stopień zmienności natężenia ~ decybele; miara siły fali dźwiękowej, co na wykresie reprezentuje odległość na osi pionowej. Określana jest w jednostkach ciśnienia lub energii dźwięków.

ANALITYCZNE VS HOLISTYCZNE OPRACOWANIE INFORMACJI - analitycznie opracowuje informacje półkula lewa, zaś holistycznie półkula prawa

ANALIZATOR-struktury i drogi nerwowe wyspecjalizowane w  analizie bodźców o danej modalności, np. słuchowych, wzrokowych, węchowych.

Apraksje-- nieporęczność, upośledzenie lub niezdolność wykonywania czynności celowych (chory nie potrafi prawidłowo posługiwać się przedmiotami, np. zapalić zapałki, zapiąć guzika), mimo sprawnego obwodowego aparatu nerwowo-mięśniowego. Jest wynikiem uszkodzenia kory mózgowej w okolicy ciemieniowej.

1.      konstrukcyjne ; zaburzenia budowania konstrukcyjnego ( prawa półkula)

2.      ubierania się ; spodnie bierzemy za koszule ( prawa półkula)

AUDIOMETRIA- badanie przeprowadzane za pomocą specjalnego aparatu elektroakustycznego, wytwarzającego tony czyste o wybranych wysokościach i dowolnym natężeniu. Badanie czynnościowe narządu słuchu polegające na określeniu słyszenia progowego tonów czystych w zakresie częstotliwości od 125Hz do 10kHz.

Dokonuje się go w oparciu o informacje uzyskane od badanego podczas podawania sygnałów dźwiękowych o różnym natężeniu w poszczególnych częstotliwościach. Fala dźwiękowa dociera do ucha badanego drogą powietrzną lub kostną poprzez nagłowne słuchawki powietrzne lub kostne. W wyniku badania uzyskuje się informacje, które pozwalają określić rodzaj niedosłuchu i stopień uszkodzenia słuchu.

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY

Jedna z głównych części układu nerwowego składająca się z kolei z dwóch części:

§        współczulnej (sympatycznej) i

§        przywspółczulnej (para sympatycznej).

Układ ten nazywany jest autonomicznym, gdyż liczne z funkcji przez niego kontrolowanych są niezależne od woli.

§         Część współczulna tworzy zwarty autonomicznie system. Jej komórki nerwowe rozpoczynają się w częściach piersiowej i lędźwiowej rdzenia kręgowego i łączą się synaptycznie z komórkami nerwowymi zwojów współczulnych (tworzących łańcuch zwany pniem współczulnym). Włókna nerwowe współczulne wstępują lub zstępują wzdłuż pnia współczulnego opuszczając go w różnych miejscach, tworząc synapsy w obrębie pnia lub w innych zwojach albo też w narządzie docelowym. Rozpatrywana jako całość, część współczulna układu autonomicznego spełnia funkcje „wzbudzania”.

§         Część przywspółczulna składa się z dwóch oddzielnych części. Niektóre włókna nerwowe pochodzą z jąder nerwów czaszkowych powyżej części współczulnej, a inne z położonej poniżej części krzyżowej rdzenia kręgowego. Część przywspółczulna związana jest z trawieniem oraz z podtrzymywaniem czynności zachowujących i ochraniających funkcjonowanie organizmu, dominuje ona w okresach spokoju i odpoczynku.

Działanie obu części autonomicznego układu nerwowego jest zasadniczo antagonistyczne; część współczulna działa, gdy konieczne jest pobudzenie procesów katabolicznych (wymagających wydatku energii), przywspółczulna zaś, gdy potrzebne procesy anaboliczne (związane z gromadzeniem energii). Obie części są interaktywne i współdziałają na wiele sposobów, np. przy silnych emocjach, gdy może wystąpić niekontrolowane oddanie moczu i kału lub też, u mężczyzn, w trakcie aktu płciowego, gdy po wzwodzie (przywspółczulnym) następuje ejakulacja (współczulna).

AUTYZM -myślenie autystyczne, myślenie w oderwaniu od rzeczywistości, brak łączności ze środowiskiem zewnętrznym, zamknięcie się w sobie. Brak konfrontacji własnych konstrukcji myślowych z rzeczywistością, niekiedy występowanie przeciwstawnych myśli i dążeń. Występuje głównie w chorobach psychicznych, głównie w schizofrenii

BADANIE SEKCYJNE POST MORTEM-martwi pacjenci z różnymi zaburzeniami zachowania (widzenia, słyszenia, orientacji w terenie), byli poddawani post mortem badaniom nerotomicznym w celu znalezienia miejsca ewentualnego uszkodzenia mózgu

BŁONA PODSTAWNA -Cienka błona w ślimaku w uchu we., przechodząca przez środek przewodu ślimakowego, na której umiejscowiony jest narząd Cortiego. Jej szerokość sztywność i masa jest różna na całej jej długości (jest najwęższa u podstawy ślimaka, najszersza zaś w okolicy szczytu). Różne części błony podstawnej rezonują w różnych częstotliwościach. Te drgania rezonansowe umożliwiają słyszenie dźwięków o różnej tonacji; wąska część w pobliżu strzemiączka odkształca się najsilniej w reakcji na tony wysokie, a szeroka część na drugim końcu ślimaka najsilniej reaguje na tony niskie. Odkształcenia błony (tzw. fala wędrująca) biegną od podstawy ślimaka w kierunku jego szczytu.

BRUZDY:

              à bruzda środkowa: Rolanda
na powierzchni górno-bocznej, oddziela płat czołowy od ciemieniowego

              à bruzda boczna: Sylwiusza
powierzchnia górno-boczna, oddziela płat czołowy od skroniowego

                            à zakręt przedśrodkowy
                   przed bruzdą Rolanda

à zakręt zaśrodkowy
za bruzdą Rolanda

CHOROBA ALZHEIMERA -jedna z najczęstszych przyczyn otępienia związanego z wiekiem. Otępienie powoduje znaczące zahamowanie funkcji intelektualnych i wpływa na upośledzenie podstawowych funkcji życiowych. Choroba ta jest przede wszystkim patologią układu nerwowego, chociaż obserwuje się w niej także zaburzenia układu pokarmowego. Nagłe i znaczne pogorszenie pojawia się często po przeżytym stresie. Chorobę Alzheimera charakteryzuje stopniowe narastanie objawów otępienia, tj. zespołu psychopatologicznego, w którym zaburzone są wyższe funkcje korowe, takie jak pamięć krótkoterminowa, ale także długoterminowa pamięć semantyczna (szczególnie werbalna). Przypominanie dotyczące pamięci dawnej jest stosunkowo dobrze zachowane aż do późnych stadiów choroby. Uszkodzeniu funkcji poznawczych i uwagi towarzyszy zwykle zmniejszenie motywacji. W ostatecznym etapie choroby chorzy nie są w stanie wypełnić samodzielnie podstawowych czynności fizjologicznych i wymagają stałej opieki.

CHOROBA PARKINSONA-

·        Charakteryzuje się zaburzeniami ruchowymi które pojawiają się w różnych częściach ciała; Objawy choroby Parkinsona pojawiają się i narastają powoli i stopniowo w ciągu kilku lat; takimi objawami są:

·        sztywność mięśniowa (zwiększenie napięcia mięśniowego)

·        spowolnienie ruchowe (bradykinezja)

·        drżenie spoczynkowe (u niektórych chorych)

·        trudności w rozpoczynaniu wykonywania ruchów dowolnych

·        Poza tym choroba uwidacznia się przez: specyficzny rodzaj drżenia palców i kciuka, trudności w inicjacji ruchów dowolnych, pochylenie tułowia do przodu, zaburzenia chodu: małe, szurające kroczki i brak balansowania kończyn górnych, zaburzenia równowagi,  niewyraźna, cicha mowa trudności, brak mimiki twarzy

Przyczyną choroby jest uszkodzenie  neuronów w istocie czarnej, które produkują większość dopaminy (neuroprzekaźnik odgrywający dużą rolę w powstawaniu zaburzeń psychicznych takich jak schizofrenia, odpowiedzialny za koordynację czynności ruchowych) obecnej w mózgu

Ciało migdałowate-leży między biegunem skroniowym półkuli mózgu a rogiem dolnym komory bocznej. Jest skupiskiem istoty szarej. W ciele migdałowatym rozróżnia się

§         część korowo-przyśrodkowa składa się z

·         jądra przyśrodkowego,

·         j. środkowego i

·         j. Korowego

§         część podstawno-boczna zawiera

·         jądra podstawne

·         jądro boczne.

Ciało modzelowate - jest najsilniej rozbudowanym spoidłem mózgowia. Jest skupiskiem istoty białej. Jego część pośrodkowa tworzy dno szczeliny podłużnej mózgu, a części boczne wnikają do półkul mózgu jako promienistości ciała modzelowatego. modzelowatego przekroju pośrodkowym c. modzelowate ma kształt łukowato zagiętej belki

Ciało rzęskowe, część błony naczyniowej znajdująca się w przedniej części oka, poza tęczówką i z boku od soczewki. Od wyrostków ciała rzęskowego odchodzi obwódka rzęskowa (więzadełka Zinna), na której zawieszona jest soczewka.

Skurcze i rozkurcze mięśnia ciała rzęskowego powodują zmiany kształtu i refrakcji soczewki (akomodacja). Ciało rzęskowe, bogato unaczynione i unerwione, jest miejscem wytwarzania cieczy wodnistej, płynu niezbędnego dla odżywiania tkanek oka, głównie soczewki.

CZAS REAKCJI I TRANSMISJA INFORMACJI – mężczyźni są szybsi od kobiet

czas obiektywny- jednostajny (chronometryczny)

czas subiektywny- (psychologiczny); układy biologiczne mają swój własny czas indywidualny, który biegnie asynchronicznie do czasu absolutnego.

czasomierz (zegar wewnętrzny)- kontroluje rytmy dobowe i funkcjonuje w cyklu ok. 25-godzinnym.

CZĘSTOTLIWOŚĆ DŹWIĘKU-określa liczbę drgań, czyli cykli, w danej jednostce czasu. Wyraża się zazwyczaj w cyklach na sekundę, czyi w hercach (Hz, Hertz)

Czopki -służą do widzenia przy intensywnym oświetleniu i są czułe na barwy. W ich błonach kom. syntetyzowane i magazynowane są barwniki wzrokowe - rodopsyny.     

Czucie głębokie-powstaje na skutek pobudzenia receptorów w nagłym ruchu, receptory w mięśniach , ścięgnach, torebkach stawowych.

§         Czucie mięśniowe ; receptory w mięśniach i ścięgnach

§         Czucie kinestyczne ( kinestezja) – odczuwanie ułożenia części ciała ich ruchów ciężaru, oporu, siły

Czucie powierzchniowe ( skórne)-receptowy znajdujące się w skórze właściwej, naskórku i mieszkach włosowych.

-          czucie dotyku, ciepła, zimna, bólu

-          czucie eksteroceptywne

receptorami dotyku są mechanoreceptory

Czucie somatyczne-zdolność odbioru i przetwarzania info pochodzących z powierzchni i wnętrza ciała. Dzieli się na:

§        czucie powierzchniowe

a)     dotyku

b)     termiczne

§        -czucie głębokie

-czucie trzewne

Dendryt -Odgałęzienia neuronów i przekazujące je do komórek organizmu

Depolaryzacja  -przemieszczenie się ładunków elektrycznych w obszarze błony na skutek działania bodźca

diagnoza zaburzeń mowy-przyczyny zaburzeń są złożone. Obok pewnej niedojrzałości układu nerwowego lub drobnych jego uszkodzeń, istotny jest wpływ czynników środowiskowych- napięć emocjonalnych, postaw rodzicielskich. Mogą mieć one również inne, nie związane z rozwojem przyczyny, od których trzeba je starannie odróżnić.

Dołek środkowy - w części środkowej siatkówki znajduje się obszar o żółtawym zabarwieniu zwany plamką żółtą, a w jego obrębie dołek środkowy – miejsce najostrzejszego widzenia.(tu jest najwięcej pręcików)

Drażnienie

§         Elektryczne – za pomocą elektrod przytwierdzonych do czaszki cementem dentystycznym; uszkadza tkankę mózgową; dzięki niemu zlokalizowano m.in. ośrodki kierujące popędami, stanami emocjonalnymi i stanami czuwania i snu; obecnie zastępowana drażnieniem chemicznym

§         Chemiczne – wstrzykiwanie do tkanki mózgowej lub komórek mózgu substancji modyfikujących aktywność neuronów (związki aktywujące lub blokujące receptory przekaźników)

§         Osmotyczne – polega na wprowadzeniu do mózgu hipertonicznego roztworu chlorku sodu; rzadko stosowane

§         Termiczne – używa się miniaturowych urządzeń (termody); stosuje się w badaniach nad czynnością ośrodków regulujących ciepłotę ciała

Droga słuchu -fale słuchowe po przejściu przez małżowinę i przewód słuchowy docierają do błony bębenkowej i wprawiają ją w drganie. Błona ta przekazuje drgania na kosteczki. Strzemiączko przekazuje następnie odebrane bodźce, które powoduje przemieszczenie limfy wypełniającej błędnik. W kom receptorowych narządu  ślimakowego fale dźwiękowe zostają przekształcone w impulsy elektryczne, które są  przekazywane nerwem słuchowym do ośrodka słuchu w płatach skroniowych kory mózgowej. W korze mózgowej powstaje wrażenie odebranego dźwięku.

Droga wzrokowa – Najważniejsze elementy układu wzrokowego to:

1.      gałka oczna 

2.      nerw wzrokowy

3.      kora wzrokowa w płacie potylicznym

Gałka oczna i część nerwu wzrokowego wychodząca z niej, znajdują się w oczodole. D...