KRĘGOSŁUP
Obrażenia kręgosłupa mogą być wynikiem bezpośredniego lub pośredniego działania siły zewnętrznej, w przypadku urazów komunikacyjnych, upadków z wysokości czy skoków "na główkę" do wody. Wiele obrażeń następuje wskutek pośredniego działania siły (zgniecenie, zgięcie lub nadmierne zgięcie, rzadziej wyprost lub nadmierny przeprost) i często towarzyszy im uszkodzenie rdzenia kręgowego z zaburzeniem jego funkcji.
Złamanie kręgosłupa dzielimy na
- stabilne
- niestabilne
Do złamań stabilnych zaliczamy takie które mimo przerwania ciągłości tkanki kostnej nie naruszają zwartości kanału kręgowego i nie powodują przesunięcia kręgów ani urazu rdzenia, np. złamania wyrostków poprzecznych, kolczystych, złamania kompresyjne trzonów kręgów bez dodatkowych uszkodzeń (łuków, wyrostków stawowych i więzadeł) oraz izolowane złamania wyprostne trzonów. Stabilne jest również przerwanie więzadła podłużnego przedniego, także z oderwaniem fragmentu kostnego z trzonu, jeżeli łuki i wyrostki stawowe są nie uszkodzone.
Złamania niestabilne to
l) wszystkie złamania na skutek urazu bezpośredniego, z uszkodzeniem łuków i wyrostków stawowych i zwykle więzadła podłużnego, czasem międzykolcowego a nawet żółtego; cechuje je duża skłonność do przemieszczeń wtórnych;
2) złamania kompresyjne trzonów pod wpływem mechanizmu zgięciowego z uszkodzeniem wyrostków stawowych albo łuków albo z przerwaniem więzadła żółtego i więzadła międzykolcowego;
3) złamanie wyprostne z uszkodzeniem wyrostków stawowych albo łuków;
4) złamania ze zwichnięciem wyrostków stawowych. Złamania tej grupy są albo powikłane uciskiem bądź uszkodzeniem rdzenia albo grożą przemieszczeniem kręgów i wtórnym uszkodzeniem rdzenia.
Złamania trzonów występują najczęściej w odcinku szyjnym i lędźwiowym. Zależnie od mechanizmu urazu dzielimy te złamania na zgięciowe i wyprostne. Najczęstsze są złamania zgięciowe - wyniku gwałtownego zgięcia dochodzi do zgniecenia trzonu, który przybiera kształt trapezu lub klina, czasem z odłamaniem brzeżnego klinowatego fragmentu kostnego. Uraz zgniata również krążek międzykręgowy, czasem przerywa obrąbek włóknisty i powoduje wypadnięcie jądra miażdżystego, zwężenie kanału kręgowego i ucisk rdzenia w odcinku piersiowym i szyjnym, a ogona końskiego w lędźwiowym. Charakterystycznymi objawami złamań kompresyjnych są np. upadek z wysokości na pośladki lub na głowę, miejscowe i udzielone bolesności, nasilające się w czasie zginania - kątowe zgięcie linii wyrostków kolczystych ku tyłowi.
Złamania kręgów wyprostne zdarzają się rzadziej, zwykle wskutek upadku lub przegięcia do tyłu, a w odcinku szyjnym po urazie czołowej okolicy głowy. Poza bolesnością nasilającą się w czasie ruchu wyprostu może nie być innych objawów uszkodzenia. Duży uraz może uszkodzić wyrostki stawowe wtedy złamanie bywa niestabilne a nawet połączone z uszkodzeniem rdzenia.
Złamanie górnych kręgów szyjnych jest najczęściej wynikiem urazu pośredniego np. głowy. W zależności od kierunku działania urazu (osiowy, przedni, tylny) wystąpi również komponent mechanizmu zgięciowego, wyprostnego lub innego. Rzadziej do złamań dochodzi po urazie bezpośrednim karku.
Złamanie kręgu szczytowego polega najczęściej na pęknięciu i częściowym przemieszczeniu na boki łuków lub części bocznych (typ Jeffersona). Najważniejszym z objawów jest ból nasilający się przy próbach ruchów obrotowych, bolesność miejscowa na ucisk i udzielona na nacisk głowy. Do porażeń zwykle nie dochodzi. Natomiast uszkodzenie przebiegającej w sąsiedztwie tętnicy kręgowej może doprowadzić do nagłego zejścia śmierte1nego.
Podobne objawy występują po złamaniu II kręgu szyjnego, gdzie może ponadto dojść do złamania zęba kręgu obrotowego lub przerwania więzadła poprzecznego. Oderwanie łuków z przemieszczeniem do przodu trzonu kręgu obrotowego określane jest jako złamanie Hangmana. Bardzo często tego rodzaju uszkodzenia stwierdza się w gośćcu pierwotnie przewlekłym i ZZSK ze względu na osłabienie lub uszkodzenie tkanek przez ziarninę gośćcową.
Porażenia pojawiające się po złamaniu lub zwichnięciu kręgosłupa mogą być następstwem wstrząśnienia, ucisku bądź częściowego lub całkowitego przerwania rdzenia. Uraz może także stać się przyczyną wylewu krwi do rdzenia lub przerwy w dopływie krwi, co również prowadzi do porażenia. W krótkim czasie po urazie rzadko można ocenić stopień, rozległość uszkodzeń i odwracalność objawów porażennych. Momentem diagnostycznym i dobrym prognostycznie są objawy świadczące o częściowym pozostaniu czynności rdzenia, np. zachowanie chociażby minimalnych ruchów czynnych, odruchów ścięgnowych czy okostnowych, częściowe zachowanie czucia głębokiego lub powierzchownego, wzmożonych odruchów lub wzmożonego napięcia mięśniowego.
Poprzeczne uszkodzenie rdzenia pociąga za sobą porażenie wiotkie i zniesienie wszystkich rodzajów czucia od poziomu uszkodzenia na obwód. W złamaniach powyżej I kręgu lędźwiowego, a także w poważniejszych uszkodzeniach ogona końskiego, dołącza się porażenie zwieraczy. Brak czucia i troficznego wpływu nerwów przy nieodpowiednim pielęgnowaniu bywa przyczyną pojawienia się odleżyn, a dopuszczenie do zalegania moczu w pęcherzu i niezbyt jałowe postępowanie w czasie cewnikowania może doprowadzać do zakażeń moczowych i groźnych stanów septycznych.
Uszkodzenie rdzenia w odcinku szyjnym pociąga za sobą porażenie mięśni oddechowych, z wyjątkiem przepony, co może być przyczyną niedodmy, zalegania wydzieliny w oskrzelach i wtórnego zapalenia płuc. Porażony narażony jest więc na działanie wielu szkodliwych czynników mogących bezpośrednio lub wtórnie zagrażać życiu.
Leczenie. W przypadkach niewielkich uszkodzeń (skręcenia, złamania wyrostków poprzecznych i kolczystych) wystarcza jedynie pozostanie w łóżku przez okres wyraźnej bolesności, później prowadzi się doleczanie fizykoterapią ambulatoryjnie.
Stabilne złamania kompresyjne trzonów najlepiej nastawiać bezpośrednio po rozpoznaniu metodą Böhlera na dwu stolach. Całkowite odtworzenie wysokości trzonu i krążka międzykręgowego utrwala się gorsetem gipsowym i chory bezpośrednio po unieruchomieniu powinien zacząć chodzić. Unieruchomienie gipsowe można zmienić na gorset ortopedyczny. np. typu Jewetta, po 3-6 miesiącach (w zależności od rodzaju uszkodzenia).
Złamania wyprostne, przerwanie więzadła przedniego, a także złamania łuków i wyrostków stawowych, bez przemieszczenia i objawów neurologicznych unieruchamia się w gorsecie gipsowym zakładanym w pozycji pośredniej, najlepiej na wyciągu za pętlę Glissona.
P/w do jednoczasowego nastawienia, a także do powolnych sposobów nastawienia, są złamania niestabilne, zwłaszcza połączone ze złamaniem łuków i wyrostków stawowych. Najczęściej konieczne jest wtedy nastawienie operacyjne i wewnętrzne zespolenie odłamów.
Złamania górnych kręgów szyjnych leczy się unieruchomieniem w opatrunku gipsowym typu Minerwy (obejmującym całą głowę). Natomiast złamania niestabilne, nasilające się nadwichnięcia i zwichnięcia wymagają operacyjnego ustabilizowania i usztywnienia potyliczno-szyjnego.
W przypadkach zablokowania czynności rdzenia cofanie się porażeń może trwać do kilku miesięcy. Po częściowym uszkodzeniu rdzenia okres ten przedłuża się do 2 lat i mogą utrzymywać się niedowłady spastyczne lub wiotkie.
Należy stawać dużo ćw. rozciągających i masaż, żeby nie powstawały przykurcz i nie doprowadzić do powstawania odleżyn
1
carollaa