TRAUMATOLOGIA – NAUKA O URAZACH
Wyróżnia się dwa typy uszkodzeń spowodowanych działaniem czynnika zew.:
- miejscowe
- ogólne
Czynniki wywołujące uszkodzenia
- fizyczne
- chemiczne
- mieszane
Wyróżnia się urazy:
- zamknięte
- stłuczenia
- zwichnięcia
- podwichnięcia
- złamania
- otwarte
STŁUCZENIE
Uszkodzenie skóry, tkanki podskórnej, stawów okołotkankowych
Objawy:
- ból
- bolesność uciskowa
- obrzęk
- wybroczyny
- zasinienie
- krwiak
- ograniczenie ruchomości
Badanie i leczenie
RTG, okłady z alacetu, środki p/bólowe, p/zapalne, nagrzewanie laserem
USZKODZENIA MIĘŚNI
Naciągnięcie, oderwanie (może wystąpić także oderwanie z elementem kostnym), naderwanie, przerwanie
- ograniczenie, zniesienie ruchomości
RANA
Przerwanie ciągłości skóry
Cechy: brzeg, głębokość i dno rany
Objawy: ból w miejscu rany, krwawienie, rozejście się brzegów rany
Podział: cięte, kłute, tłuczone, szarpane, postrzałowe, kąsane
Rana postrzałowa – wlot i wylot
Gojenie ran: 1. rychłozrost – poprzez zbliżenie brzegów rany – szycie
2. przez ziarninowanie – wypełnienie rany tkanką łączną, tzw. ziarniną na którą nadpełza naskórek
W obu przypadkach powstaje blizna
Powikłania: zakażenie rany, choroby przyranne (np. tężec)
ZŁAMANIE
Przerwanie kości na całej jej szerokości, może być złamanie jednej kości lub kilku (wielomiejscowe)
Złamania dzielimy na
- otwarte i zamknięte
- z wydłużeniem i skróceniem
- poprzeczne, podłużne, skośne, spiralne
- zgięciowe i wyprostne
- nasady, przynasady, trzonu, głowy
- z uszkodzeniem naczyń i narządów wew. i bez uszkodzenia
- powikłane (zespół Sudecka i Walkmana) i nie powikłane
Złamanie zielonej gałązki - złamanie podokostnowe - złamanie częściowe kości charakterystyczne dla wieku dziecięcego, w którym albo nie dochodzi do przerwania relatywnie grubej w tym wieku okostnej (złamanie podokostnowe, częste u najmłodszych dzieci) albo dochodzi do niego tylko z jednej strony (typowe "złamanie zielonej gałązki"). Nazwa zaczerpnięta została ze sposobu niecałkowitego przerwania kości przypominającego dosłownie złamanie młodej, giętkiej gałązki krzewu. Znamienny dla tego typu urazów jest brak przemieszczenia odłamów albo jego niewielki stopień, a to z powodu "szynującej" roli silnej okostnej. W obrazie rentgenowskim charakterystyczny jest brak szczeliny złamania (albo jest ona słabo widoczna), okostna jest odwarstwiona przez krwiak.
W złamaniu podokostnowym wystarczającym leczeniem jest opatrunek gipsowy, repozycja zazwyczaj nie jest konieczna.
Złamania mogą występować w wyniku osteoporozy
Złamanie może mieć skutek pośredni i bezpośredni
Przy złamaniach czaszki często dochodzi do padaczki
Najgorsze są złamania przezstawowe, ponieważ dochodzi do uszkodzenia anatomicznej budowy stawu.
Gojenie się złamania dzielimy na 5 okresów
- okres krwiaka à trwa kilka dni
- okres organizacji krwiaka à trwa 10 dni – krwiak się wchłania, dochodzi do odwapnienia
- okres powstawania tkanki przedkostnej à trwa 15 dni
- okres tworzenia tkanki kostnej à 5-10 tygodni
- okres przebudowy à dojrzewanie kostniny
Objawy złamania
- ból – nacisk przy ruchu
- zaburzenia osi kończyny
- skrócenie kończyny
- patologiczna ruchomość
- tarcie odłamków
Leczenie
- unieruchomienie
- RTG – dwie projekcje
- zdjęcie kontrolne po nastawieniu i po unieruchomieniu
- przy złamaniu barku wykonuje się ultrasonografię
- przy uszkodzeniach czaszki – tomografia komputerowa
- przy uszkodzeniu kolana – artroskopia
- angiografia – kontrast do tkanek
- badanie izotopowe
Pierwsza pomoc
- zatamowanie krwawienia
- unieruchomienie, np. przy pomocy deski.
- udrożnienie dróg oddechowych
- sprawdzenie tętna, ciśnienia
- transport chorego do szpitala
Opaskę uciskową zakładamy TYLKO na udo i ramię
Zakładanie gipsu
Gips zakładamy zawsze na dwa sąsiadujące stawy w pozycji fizjologicznej, nie może być ucisku.
Kończynę górną gipsuje się niepełnie, często zakłada się szyny, natomiast kończynę dolną gipsuje się pełnie.
W przypadku złamania k. łódeczkowatej stosuje się pełne unieruchomienie całej dłoni. Goi się 12 miesięcy.
Wskazania do leczenia operacyjnego przy złamaniach
- złamania niestabilne
- złamanie z przemieszczeniami
- złamania otwarte – bezwzględne
- złamania śródstawowe
- złamania z uszkodzeniem naczyń, nerwów, narządów wew.
- złamania wielomiejscowe
- złamania powodujące uszkodzenie wielonarządowe
Operacje powinno się przeprowadzać w pierwszych 3 dniach.
Zespolenia
- zewnętrzne – aparat Ilizarowa - zewnętrzny stabilizator odłamów kostnych Aparat składa się z kilku pierścieni, czasem również półpierścieni, połączonych ze sobą teleskopowymi prętami. Pierścienie mocowane są do szkieletu za pomocą drutów Kirschnera. Urządzenie to umożliwia ustawienie i stabilizację odłamów we wszystkich trzech płaszczyznach. Poza tym teleskopowe połączenie pierścieni umożliwia rozsunięcie odłamów i wydłużenie kości dzięki odkrytemu przez Ilizarowa zjawisku osteogenezy dystrakcyjnej.
- wewnętrzne
- blaszka - powinna być elektrycznie obojętna i dobrze dociśnięta
- pętla druciana
- śruby
- groty
- gwoździe
- szwy kostne
- szwajcarska AO
Złamanie otwarte
Jest mechanizmem bezpośrednim. Może dojść do zakażenia, martwicy skóry, zakażeń spowodowanych raną otwartą. Należy oczyścić tkanki martwe, usunąć drobne odłamki kości, zespolić, założyć dren przepływowy, który połączony się z balonikiem, który „zbiera” nadmiar powietrza wewnątrz rany.
Powikłania
- pierwotne – uszkodzenie nerwów, tkanek, narządów wew., czaszki, miednicy, klatki piersiowej
- wtórne:
- wczesne – dochodzi do przemieszczeń
- późne – opóźniony zrost, zrost z wadliwym ustawieniem, przykurcze, martwice, zaniki, powstają stawy rzekome (spowodowane słabym ukrwieniem, najczęściej występują na dolnej części uda, leczenie operacyjne), zespół Volkmanna (u dzieci), zespół Sudecka, zgorzel gazowy, odleżyny, skostnienia.
Zespół Volkmanna – postępujące zwyrodnienie i martwica nerwów i mięśni powstała na skutek pourazowego niedokrwienia kończyny. Występuje najczęściej w złamaniach nadkłykciowych kości ramiennej, przedramienia oraz zwichnięciach i złamaniach stawu łokciowego. Może wystąpić również na skutek obrzęku kończyny w opatrunku gipsowym, powodującego ucisk i zaciśnięcie naczyń tętniczych oraz w zespole kompartmentu. Nieodwracalne zmiany pojawiają się w mięśniach i nerwach po 4 do 12 godzin niedokrwienia. Głównymi objawami są: ból, zasinienie kończyny, brak tętna na tętnicach, usztywnieniu palców, szponowate ustawienie ręki.
Są stawy biologiczne czynne i nieczynne
Złuszczenie nasad kości – oddzielenie się drobnych fragmentów kości
Przyczyny
- neurogenne
- mechaniczne
Przykurcze
- zgięciowe
- wyprostne
- odwiedzeniowe
- przywiedzeniowe
Ręka szponiasta
Zespół Sudecka
Występuje po zdjęciu gipsy, kiedy gips był za ciasny lub była nieprawidłowa pozycja unieruchomienia kończyny. Dotyczy nadgarstka i palców rąk oraz okolic stawu skokowego i stóp
Objawy
- bóle kończyn
- sztywnienie stawów
- zaburzenia naczynioruchowe
I okres à 3-8 tygodni – bóle kończyn, przekrwienia i obrzęk
II okres à 6 tygodni – 4 miesiące - dystrofia – skóra cienka, wilgotna, zaniki mięśniowe, skurcz naczyń krwionośnych
III okres à 6-12 miesięcy - zaniki, bóle przy wykonywaniu ruchów i obciążeń, skóra czerwona i błyszcząca, przykurcze i zaniki stawów z wadliwym ułożeniem
Leczenie – w zależności od okresu, ale bardzo ważna jest fizjoterapia i rehabilitacja, ponieważ nie leczony zespół Sudecka prowadzi do kalectwa
SKRĘCENIE
Uszkodzenie torebki stawowej z krwiakiem bez złamania. Najczęściej dochodzi do skręcenia w obrębie stawu skokowego.
I0 – rozciągnięcie torebki stawowej – bucik gipsowy 3-4 tygodnie
II0 – naderwanie torebki stawowej – bucik gipsowy 3-4 tygodnie
III0 – rozdarcie torebki stawowej
IV0 – całkowite uszkodzenie torebki stawowej
ZWICHNIĘCIE
Przemieszczanie powierzchni stawowych względem siebie. Zwichnięciem nazywamy uszkodzenie stawu z całkowitą oraz trwałą lub chwilową utratą kontaktu przez jego powierzchnie.
PODWICHNIĘCIE, NADWICHNIĘCIE
Określamy uszkodzenie stawu z częściową oraz trwałą lub chwilową utratą łączności przez jego powierzchnie. Mogą one powstawać zarówno z mechanizmów bezpośrednich, jak i pośrednich. Zwichnięciom i podwichnięciom towarzyszą uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł i chrząstki stawowej, których rozległość zależy od wielkości i rodzaju urazu oraz przemieszczenia końców stawowych.
Rodzaje
a. Proste lub powikłane.
b. Wrodzone, urazowe lub patologiczne.
c. Zamknięte lub otwarte.
- ból (samoistny, uciskowy, przy ruchach biernych i czynnych).
- obrzęk.
- wzmożone ucieplenie skóry nad stawem.
- zniekształcenie obrysów stawu.
- krwiak w stawie (wymaga usunięcia).
- zniesienie ruchów czynnych i biernych w stawie.
- przymusowe ustawienie kończyny.
- sprężysty opór przy próbie pokonywania zwichnięcia.
- powikłania podobne jak przy złamaniach.
- nastawienie
- operacja
carollaa