15. Jaki może być tryb zmiany konstytucji – konstytucja elastyczna i sztywna.
- może być ona zmieniana w tym samym trybie postępowania co ustawy zwykłe. W konsekwencji każda ustawa dotycząca materii konstytucyjnej zmienia ustawę zasadniczą (Wielka Brytania).
- To taki tryb zmiany , który jest trudniejszy od trybu uchwalenia ustawy zasadniczej.
Pojęcie zmiany konstytucji nie jest jednoznaczne. Może odnosić się do:
- uchwalenia nowej konstytucji
- rewizji (zmiana zasad obowiązującej konstytucji)
- nowelizacji (zmiany niektórych postanowień konstytucji bez naruszania istoty ustroju).
16. Jaki jest tryb zmiany obecnej konstytucji RP.
Tryb zmiany ustawy zasadniczej uregulowano w rozdziale XII, zawierającym tylko jeden artykuł. Podmiotem inicjatywy ustawodawczej są: grupy co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów (92), Senat lub prezydent.
Wprowadzono wymóg wprowadzenia ustawy o zmianie konstytucji przez Sejm i Senat w jednakowym brzmieniu. Postanowiono, że pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie konstytucji może odbyć się wcześniej niż 30 dni od złożenia projektu do laski marszałkowskiej. Uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji wymaga uzyskania w sejmie większości co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Senat uchwala tę ustawę bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Upływ czasu pomiędzy pierwszym czytaniem a uchwaleniem ustawy wynosi co najmniej 60 dni.
Jeżeli zmiana konstytucji dotyczy rozdziału I „Rzeczypospolita”, rozdziału II „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela” oraz rozdziału XII „Zmiana konstytucji” podmioty mające inicjatywę ustawodawczą mogą żądać przeprowadzenia referendum w terminie 45 dni po uchwaleniu ustawy przez Senat. W ciągu 60 dni od złożenia tego wniosku marszałek sejmu zarządza przeprowadzenie referendum. Warunkiem dokonania zmiany w konstytucji jest opowiedzenie się za tą zmianą większością głosujących.
Uchwaloną ustawę o zmianie konstytucji dokonaną w trybie art. 235, marszałek sejmu przedstawia do podpisania prezydentowi. Podpisanie ustawy następuje w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia. Następnie prezydent zarządza ogłoszenie ustawy o zmianie konstytucji w Dzienniku Ustaw.
17. Systematyka konstytucji – ogólna i szczegółowa.
Systematyka konstytucji, czyli zdaniem A. Burdy „wewnętrzny układ jej treści, odpowiednie uporządkowanie jej postanowień (podział na wyodrębnione części, układ poszczególnych artykułów w tych częściach) według z góry przyjętych założeniach klasyfikacji”, odgrywa istotną rolę w pojmowaniu i interpretowaniu postanowień konstytucji. W każdej konstytucji wyróżnić można:
- systematykę ogólną (podział na działy, części, rozdziały). Dominującym kryterium jest tutaj kryterium ideologiczno-polityczne (aksjologiczne), czyli wartości i zasady przyjęte przez twórców konstytucji przy określaniu funkcji państwa, relacji między jednostką a zbiorowością czy organizacji aparatu państwowego.
- Systematyka szczegółowa (układ treści poszczególnych rozdziałów). Decyduje tutaj kryterium logicznego układu treści (organizacja, kompetencje, tryb funkcjonowania) co nie wyklucza posługiwania się także kryterium ideologicznym, np. wysuwanie jednych praw przed drugie.
18. Definicja ustawy.
Ustawa jest to akt normatywny, ustanawiający normy generalne i abstrakcyjne, uchwalony przez parlament w szczególnym trybie.
Ustawa konstytucyjna – to akt o mocy prawnej równej konstytucji, dotycząca jej materii, uchwalona w trybie właściwym dla uchwalenia konstytucji.
19. Definicja rozporządzenia
Rozporządzenie – to akt organów władzy wykonawczej uznany w art. 87 za źródło powszechnie obowiązującego prawa. Wydawane są przez naczelne organy administracji państwowej:
- prezydenta RP
- Radę Ministrów
- Prezesa Rady Ministrów
- Ministrów kierujących działami administracji rządowej
- Przewodniczących określonych w ustawie komitetów powołanych w skład Rady Ministrów
- Krajową Radę Radiofonii i Telewizji
Rozporządzenie wydawane jest na podstawie ustawy.
20. Katalog naczelnych zasad ustrojowych na gruncie konstytucji RP.
- zasada demokratycznego państwa prawa (art.2)
- zasada państwa unitarnego (art.3)
- zasada zwierzchnictwa narodu (art. 4 ust. 1)
- zasada reprezentacji politycznej (art. 4 ust. 2)
- zasada zrównoważonego rozwoju (art. 5)
- zasada legalizmu (art. 7)
- zasada nadrzędności konstytucji (art. 8)
- zasada trójpodziału władzy (art. 10)
- zasada pluralizmu politycznego (art. 11)
- zasada wolności zrzeszania się (art. 12)
- zasada wolności środków społecznego przekazu (art. 14)
- zasada samorządności (art. 16 i 17)
- zasada wolności gospodarczej i ochrony wolności (art. 20 i 22)
- zasada neutralności politycznej sił zbrojnych (art. 26)
- podstawy stosunków między państwem a kościołem i związkami wyznaniowymi
- zasada suwerenności narodu
- zasada niezawisłości sędziowskiej
21.Scharakteryzuj zasadę suwerenności narodu
Zasada suwerenności narodu zakłada, że wszelka władza swój początek bierze od narodu. Jej źródłem jest ogół wolnych i równych obywateli (są wolni i równi wszystkim innym ze swej natury). Posiadają niezbywalne, przynależne im z godności człowieka prawa i wolności, które są im dane, przynależne człowiekowi jako jednostce. Człowiek tworzy naród, a suwerenność jest przy narodzie.
Konstytucja RP głosi, że „władza zwierzchnia w RP należy do narodu. Naród sprawuje swoją władzę przez przedstawicieli lub bezpośrednio” (art. 4).
Suwerenny naród ma trzy atrybuty:
1. sam może sprawować władzę (referendum, plebiscyt)
2. naród może wyznaczyć do sprawowania władzy swoich przedstawicieli
3. naród ma stałe prawo wypowiadania się w przedmiocie rządzenia (zgromadzenia, wolność prasy, wolność słowa, krytyka, wolność TV).
22. Scharakteryzuj zasadę przedstawicielstwa.
Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji) jest wyrażona w konstytucji przy określeniu sposobu wykonywania władzy zwierzchniej narodu: „ naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli” (art. 4 ust. 2).
Jest to podstawowa zasada ustroju. System przedstawicielski jest to sposób realizacji władzy, w którym naród nie sprawuje swojej władzy bezpośrednio, lecz sprawuje ja za pośrednictwem wybranych przez siebie przedstawicieli.
23. Definicja mandatu przedstawicielskiego, rodzaje mandatów.
Mandat przedstawicielski jest to całokształt więzi prawno – politycznej jaki powstaje pomiędzy przedstawicielem a społecznością.
Funkcjonują dwa sposoby rozumowania mandatu:
a) jest to pełnomocnictwo udzielone deputowanemu przez wyborców na skutek aktu wyborczego
b) jest to całokształt praw i obowiązków przedstawicieli nabytych w wyniku wyborów.
Wyróżniamy mandaty:
- imperatywny (czyli związany, deputowany – wyborcy)
- mandat wolny, przedstawicielski mandat ogólnonarodowy zakłada, że z chwilą aktu wyborczego staje się reprezentantem całego narodu.
Mandat wolny jest:
- generalny – poseł wyraża wolę całego narodu, nie zaś wolę wyborców z okręgu wyborczego czy innej grupy obywateli
- niezależny – poseł nie ma żadnych obowiązków prawnych wobec konkretnych wyborców w postaci sprawozdań lub uzgodnienia z nimi postępowania w parlamencie
- nieodwołalny – wyborcy nie mogą cofnąć posłowi udzielonego mu pełnomocnictwa
24. Definicja i rodzaje referendum
Referendum – jest to instytucja demokracji bezpośredniej polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie. Referenda dzielą się na:
a) ogólnokrajowe i lokalne ( z uwagi na zasięg terytorialny głosowania)
b) rozstrzygające i konsultacyjne ( z uwagi na moc wiążącą wynik referendum)
c) obligatoryjne i fakultatywne ( z uwagi na wymóg prawny prowadzenia referendum)
d) konstytucyjne i ustawodawcze (z uwagi na materię głosowania).
25. Inicjatywa ludowa na gruncie konstytucji RP.
Inicjatywa w zakresie ustawodawczej przysługuje min. 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do sejmu (art. 118). Czynności związane z rozpowszechnianiem, kampanią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów popierających projekt, wykonuje komitet inicjatywy ustawodawczej, utworzony przez grupę co najmniej 15 obywateli polskich, posiadających bierne prawo wyborcze do Sejmu. Wnioskodawcy przedkładając projekt ustawy sejmowi, muszą przedstawić skutki finansowe jej wykonania. Tryb postępowania w zakresie inicjatywy ludowej określa ustawa.
26. Zasada prawa wyborczego do Sejmu i Senatu.
Do sejmu mamy pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze:
- powszechne
- równe
- bezpośrednie
- w tajnym głosowaniu
- proporcjonalne
Wybory do senatu odbywają się w zakresie:
- powszechności
- tajności głosowania
- bezpośredniości
- większościowym
- równości
Powszechne wybory są główną ideą przedstawicielstwa narodowego. Ogół wolnych i równych obywateli powyżej określonego wieku, posiada czynne prawo wyborcze. Obywatele głosują bezpośrednio na tego, kto będzie ich reprezentantem. Na podstawie przepisu art. 98 ust. 2 wybory do sejmu i senatu zarządza prezydent nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając termin wyborów na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb. Zarządzenie prezydenta podaje się do publicznej wiadomości, ogłasza w Dzienniku Ustaw najpóźniej w 5 dni od dnia zarządzenia wyborów.
27. Scharakteryzuj zasadę pluralizmu politycznego.
Pluralizm polityczny zakłada swobodę zrzeszania się w partiach politycznych, powstawania, działania i równości partii politycznych. Jest wolność i wielość partii politycznych.
Art. 11 konstytucji mówi:
„Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa”.
28. Definicja partii politycznej. Systemy partyjne.
Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
Wyróżniamy systemy:
- system jednopartyjny
- system dwupartyjny
- system wielopartyjny
Pluralizm polityczny determinuje system jednopartyjny.
29. Podstawy prawne, sposoby tworzenia, funkcjonowania i kontroli partii politycznych w Polsce.
W zakresie tworzenia się partii wyróżnia się trzy sposoby:
a) administracyjny – założenie partii uzależnione jest od decyzji organu administracyjnego
b) rejestracyjny – partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu organowi państwowemu, z reguły sądowi, wymaganych przez prawo dokumentów. System ten uznaje pełną swobodę tworzenia partii
c) ewidencyjny – partie powstają w sposób swobodny lecz uzyskują zdolność prawną dopiero po zgłoszeniu swego powstania do organu państwowego prowadzącego ewidencję partii
Ustawa o partiach politycznych z dnia 27 czerwca 1997 roku wprowadza procedurę rejestrowania partii prze Sąd Wojewódzki w Warszawie. Sądowi należy przedstawić zgłoszenie, które obejmuje:
- nazwę
- skrót nazwy
- określenie siedziby partii
- nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów upoważnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz i do zaciągania zobowiązań majątkowych
- statut partii
- wykaz co najmniej 1000 obywateli polskich popierających zgłoszenie, pełnoletnich, mających zdolność do czynności prawnych.
Ustawa umacnia nadzór organów państwa nad partiami politycznymi. Nie może powstać partia, która nie zostanie wpisana do rejestru ( nie ma osobowości prawnej).
Ustawa z 1 sierpnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyjnym określa procedury orzekania w sprawach zgodności z konstytucją celów lub działalności partii.
30. Scharakteryzuj zasadę trójpodziału władzy.
a) wyróżnia się w państwie trzy wyodrębnione władze: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą
b) każdej z nich odpowiadają wyodrębnione organy państwowe
c) każda z nich ma być wykonywana przez oddzielny organ państwowy, nie dopuszczalne jest łączenie między nimi stanowisk
d) mechanizm stosunków między władzami ma zapewnić wzajemne oddziaływanie i hamowanie
31. Scharakteryzuj zasadę systemu parlamentarno-gabinetowego.
System parlamentarno-gabinetowy rządu polega na tym, że zneutralizowana politycznie głowa państwa powołuje rząd, a rząd ten nie jest odpowiedzialny przed głową państwa lecz przed parlamentem. Zneutralizowana głowa państwa nie odpowiada politycznie ( nie można go odwołać, nie ma dymisji politycznych). On panuje, a nie rządzi. Każdy akt rządzący głowy państwa wymaga kontrasygnaty. Następuje przeniesienie odpowiedzialności głowy państwa na rząd. Jedyną formą odpowiedzialności prezydenta jest odpowiedzialność konstytucyjna.
32. Scharakteryzuj zasadę demokratycznego państwa prawa.
Art. 2 konstytucji brzmi: „RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”
Zasadnicze elementy rozumienia demokratycznego państwa prawa:
1. gwarantowanie przez państwo praw i wolności obywatelskich
2. prymat prawa stanowionego nad innymi porządkami normatywnymi – wyraża całkowitą autonomiczność systemu prawnego jako niezależność od innych systemów normatywnych nie będącym prawem stanowionym przez państwo
3. prymat konstytucji i ustaw w systemie źródeł prawa – najważniejsze materie objęte regulacją prawa państwa prawnego, rozstrzygane są przez przedstawicieli narodu
4. instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw podmiotowych obywateli – postanowienia prawa będą urzeczywistnione, że prawo obowiązywać będzie realnie.
33. Definicja praw człowieka, praw obywatelskich, wolności osobistych.
Prawa człowieka to kwalifikowana postać praw i wolności jednostki, służących obronie jej interesów przypisanych każdej osobie ludzkiej, niezależnie od przynależności państwowej i od jakichkolwiek cech różnicujących.
Źródłem tak rozumianych praw obywatelskich nie jest państwo i tworzony przez nie określony system prawny lecz prawo naturalne, zgodnie z którym podstawa większości praw jednostki jest przyrodzona godność istoty ludzkiej, a dzięki niej prawa człowieka mają charakter ponadpaństwowy (pierwotny), niezbywalny, nienaruszalny.
Prawa obywatelskie to termin określający zespół praw przyznanych jednostce przez porządek prawny określonego państwa w oparciu o kryterium przynależności państwowej (obywatelstwo).
Wolności osobiste są najściślej związane z osoba fizyczną, przysługujące jej w stosunku do organów państwowych.
34. Prawa i wolności człowieka i obywatela na gruncie konstytucji RP. Grupy praw, wolności i obowiązków.
Rozdział II konstytucji obok zasad ogólnych (art. 30-37) ujmuje łącznie następującą kolejność wartości i praw:
- osobiste – art. 38-56
- ekonomiczne, socjalne, polityczne – art. 57-63
- kulturalne, społeczne – art. 64-76
- podstawowe obowiązki – art. 82-86
Nowa ustawa zasadnicza wyróżnia obok praw obywateli, prawa człowieka traktując je jako pierwotne w stosunku do państwa. Chodzi o prawa przysługujące każdemu, bez względu na przynależność państwową. Fundamentalne znaczenie dla koncepcji źródeł wolności i praw ma treść postanowienia umieszczonego na czele „Zasad ogólnych”: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”. Konstytucja z 1997 roku zawiera obszerny katalog, w znacznej mierze szczegółowo uszeregowanych wolności i praw osobistych. Na czoło wysunięto zapewnienie każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Regulacja konstytucyjna zapewnia każdemu nietykalność osobistą i wolność osobistą, których pozbawienie lub ograniczenie może nastąpić wyłącznie w drodze ustawy.
35. Ogólna systematyka ustroju państwa polskiego w latach 1918-1989. Wymień pełne i małe polskie konstytucje.
1. 1918 – polityczne zmiany ustrojowe
2. 1919 – Mała konstytucja – powierzała sprawowanie funkcji naczelnika państwa Piłsudskiemu. W 8 zdaniach regulowała cały ustrój państwa. Na jej podstawie funkcjonował rząd tymczasowy
3. 1919-1921 transformacja ustrojowa
4. 1921 – konstytucja marcowa
5. 1926 – konstytucja kwietniowa
6. 1944 polityczne zmiany ustroju
7. 1947 – mała konstytucja, która przywracała jak gdyby konstytucję marcową oraz dodawała nowe elementy państwa socjalistycznego jak Rada Państwa
8. 1952 – konstytucja socjalistyczna
9. 1989 – polityczne zmiany ustroju
10. 1992 –...
chomiczek2109