Rozdział XXI PODMIOTY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO
PODMIOTY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO
Sąd administracyjny.
¨ Prawo do sądu to prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez uzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 45 Konstytucji);
¨ Prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy to prawo w szczególności do niezależnego, bezstronnego i niezawisłego sądu. Realizacja tych zasad obejmuje ukształtowanie właściwości sądu, jego składu, gwarancji jego bezstronności.
Ø Prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy to prawo do kolegialnego rozpoznania sprawy (skład sądu) przez przyjęcie reguły trzyosobowego składu rozpoznającego i rozstrzygającego sprawę. Od zasady kolegialności dopuszczalne są wyjątki.
¨ Zgodnie z art. 184 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 2 ustawy — Prawo o ustroju sądów administracyjnych: „Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne".
Wojewódzkie sądy administracyjne.
¨ Wojewódzkie sądy administracyjne tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.
¨ W skład wojewódzkiego sądu administracyjnego wchodzą: prezes sądu, wiceprezes lub wiceprezesi sądu oraz sędziowie (art. 18 § 1 ustawy — Prawo o ustroju sądów administracyjnych).
Właściwość rzeczowa i miejscowa wojewódzkich sądów administracyjnych.
¨ Właściwość rzeczową i miejscową wojewódzkich sądów administracyjnych reguluje art. 13 ustawy
Art. 13. § 1. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego. – właściwość rzeczowa
§ 2. Do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona. – właściwość miejscowa
§ 3. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze rozporządzenia, może przekazać wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu rozpoznawanie spraw określonego rodzaju należących do właściwości innego wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli wymagają tego względy celowości.
¨ Wojewódzki sąd administracyjny właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Naczelny Sąd Administracyjny.
W skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wchodzą: Prezes Naczelnego Sądu, wiceprezesi oraz sędziowie
Właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zgodnie z art. 15 § 1 ustawy
Art. 15. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny:
1) rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy;
2) podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
3) podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;
4) rozstrzyga sporymiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej;
5) rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw.
Skład sądu.
¨ Wojewódzki sąd administracyjny orzeka w składzie trzech sędziów
Ø Od tej reguły ustawa dopuszcza wyjątki, a mianowicie sąd na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie jednego sędziego (art. 16 § 2), postępowanie uproszczone jest prowadzone przez jednego sędziego, również postępowanie mediacyjne prowadzone jest przez jednego sędziego.
¨ Naczelny Sąd Administracyjny orzeka w składzie trzech sędziów.
Ø Na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie jednego sędziego.
Ø Skład Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie podejmowania uchwał reguluje art. 264 § 1 ustawy —: „Uchwały przewidziane w art. 15 § 1 pkt 2 i 3 Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje w składzie siedmiu sędziów, całej izby lub w pełnym składzie".
Wyłączenie sędziego.
Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej jednostka ma prawo do bezstronnego sądu. Istotną gwarancję w tym zakresie stanowi instytucja wyłączenia sędziego. Przyczyny wyłączenia sędziego można usystematyzować na przyczyny wyłączenia z mocy ustawy i przyczyny wyłączenia na wniosek.
1. Przyczyny wyłączenia z mocy ustawy reguluje art. 18 § 1 i 3 ustawy — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
Art. 18. § 1. Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach:
1) w których jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki;
2) swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3) osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron;
5) w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą;
6) w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;
7) w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej.
§ 2. Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie postępowania, nie może orzekać co do tej skargi.
Naruszenie instytucji wyłączenia sędziego z mocy ustawy powoduje nieważność postępowania. Jest to jedna z podstaw żądania wznowienia postępowania z powodu nieważności.
2. Wyłączenie sędziego na wniosek. Zgodnie z art. 19 ustawy:
Art. 19. Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 18, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.
¨ Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy.
¨ We wniosku należy uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia. Jeżeli strona zgłasza wniosek na rozprawie, powinna oprócz uprawdopodobnienia przyczyny wyłączenia uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała dopiero później (po wyznaczeniu składu orzekającego) lub później stała jej się znana.
¨ W razie zgłoszenia wniosku o wyłączenie sędziego w złej wierze sąd administracyjny, oddalając wniosek o wyłączenie, może skazać zgłaszającego wniosek na grzywnę do wysokości przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów.
¨ Sędzia, który stwierdzi, że zachodzą podstawy jego wyłączenia, jest obowiązany zawiadomić o tym sąd i wstrzymać się od udziału w sprawie.
¨ O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd administracyjny, w którym sprawa się toczy. Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym po złożeniu wyjaśnień przez sędziego, którego wniosek dotyczy. W razie gdy sąd administracyjny nie może podjąć postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów, Naczelny Sąd Administracyjny wyznacza inny sąd do rozpoznania wniosku.
Wyłączenie innych osób biorących udział w postępowaniu. Przepisy o wyłączeniu sędziego stosuje się odpowiednio do wyłączenia protokolanta, referendarza sądowego, asesora sądowego oraz prokuratora.
Strony postępowania sądowoadministracyjnego.
Podmioty na prawach strony,
uczestnicy postępowania
¨ Postępowanie sądowoadministracyjne jest postępowaniem kontradyktoryjnym, a zatem występują w nim dwie strony: skarżący —jest nim podmiot legitymowany do złożenia skargi do sądu administracyjnego, a także strona przeciwna, którą jest organ wykonujący administrację publiczną, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi.
Ø Według art. 32 ustawy — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi: „W postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej stronami są skarżący oraz organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi".
Ø Sytuację prawną tych podmiotów kształtuje zasada równouprawnienia, która polega „przede wszystkim na tym, że każda strona procesowa ma zapewnione w procesie jednakowe środki ochrony i jednakowe możliwości ich użycia przez podejmowanie odpowiednich czynności procesowych. Powód nie może mieć większych uprawnień niż pozwany i na odwrót, aczkolwiek ich sytuacja procesowa jest odmienna (tzw. zasada równości środków procesowych).
¨ Stronami postępowania sądowoadministracyjnego jest skarżący oraz organ. Ustawa nie zawiera definicji organu, a stanowi, iż jest to organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi.
¨ W postępowaniu sądowoadministracyjnym oprócz stron z mocy prawa uczestniczą na prawach strony osoby, które brały udział w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosły skargi, jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy ich interesu prawnego. Podmioty te mogą uczestniczyć po stronie skarżącego, jak i organu administracji publicznej.
Ø Udział na prawach strony w postępowaniu sądowym można określić pojęciem z procesu cywilnego „współuczestnictwo materialne", którego elementem charakterystycznym jest to, że przedmiot sporu dotyczy praw i obowiązków wspólnych dla współuczestników, a zatem gdy zaskarżone działanie lub bezczynność organu administracji publicznej kształtuje lub w inny sposób wpływa na prawa lub obowiązki osoby, która nie złożyła skargi do sądu.
¨ W postępowaniu sądowoadministracyjnym udział w charakterze uczestnika może zgłosić również osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego. O dopuszczeniu do udziału rozstrzyga sąd w formie postanowienia. Na postanowienie oodmowie dopuszczenia do udziału w sprawie przysługuje zażalenie.
Ø Udział osoby, której interesu prawnego dotyczy postępowani...
prawozaoczne