Włodzisław Duch pap.pdf

OD MÓZGU DO UMYSŁU

Włodzisław Duch

Katedra Informatyki Stosowanej UMK, Toruń

School of Computer Engineering, Nanyang Technological University, Singapore

Po raz pierwszy w historii wiemy dostatecznie dużo by pokusić się o stworzenie teorii łączącej

stany mózgu z subiektywnie odczuwanymi wrażeniami i stanami umysłowymi, a więc połączyć

badania nad mózgiem i psychologię. Są to dwa zupełnie odrębne światy: z jednej strony komórki

nerwowe (neurony) i przesyłane przez nie impulsy elektryczne, badane przez neurofizjologów, oraz

cząsteczki chemiczne wpływające na sposób powstawania i przekazywania tych impulsów

pomiędzy neuronami, badane przez neurochemie, a z drugiej strony znane z własnego

doświadczenia stany emocjonalne, myśli, percepcja, wyobraźnia i pamięć, czyli stany poznawcze.

Neurony pobudzane są impulsami przychodzącymi od innych neuronów; w uproszczeniu można

powiedzieć, że zliczają impulsy. Co to ma wspólnego z moim światem wewnętrznym, pełnym

dźwięków, kolorów, smaków, zapachów i emocji?

Do niedawna modele funkcji mózgu ograniczone były do funkcji percepcyjnych oraz modeli

pamięci skojarzeniowych. Powstały bardzo dokładne symulatory zachowania pojedynczych

neuronów i niewielkich grup połączonych ze sobą neuronów. Sztuczne sieci neuronowe pokazały,

jak nawet proste modele mogą wyjaśnić procesy uczenia się i różnych rodzajów pamięci.

Działania mózgu nie da się jednak sprowadzić do prostej sieci neuronowej, trzeba uwzględnić jego

specyficzną architekturę, modularną budowę kory mózgu, liczne struktury wyspecjalizowane w

przetwarzaniu informacji określonego typu. Tak pozornie proste czynności jak chwytanie

przedmiotów wymagają korelacji pomiędzy informacją płynącą z kory wzrokowej i aktywności

kory ruchowej, która nadaje dłoni odpowiedni układ. Za koordynację tych informacji

odpowiedzialna jest wyodrębniona część kory mózgu należąca do części ciemieniowej.

Lokalne uszkodzenie tego obszaru kory, jakie może nastąpić np. z powodu wylewu krwi do mózgu,

powoduje niezdolność do chwytania przedmiotów. Takie uszkodzenia nauczyły nas wiele o

specjalizacji różnych obszarów mózgu. Dopóki wszystko dobrze działa możemy żywić złudzenie,

że tajemnicze „ja” kieruje swoją wolą zachowanie organizmu. Kiedy jednak różne mechanizmy

działania mózgu się załamują prawda wychodzi na jaw – „ja” jest jedną z wielu rzeczy, które

tworzy mózg.

Wyższe czynności psychiczne, takie jak myślenie, rozwiązywanie problemów, rozumienie języka

naturalnego, kreatywność, intuicja, nabywanie umiejętności, wymagające początkowo świadomego

zaangażowania, wykonywane po nauczeniu w pełni automatycznie, bez udziału świadomości,

wydawały się do niedawna całkiem tajemnicze. Chociaż nadal nie mamy szczegółowych modeli

komputerowych tego typu czynności mamy przynajmniej wyobrażenie, jakie mogą wyglądać

stojące za nimi procesy neurofizjologiczne, jak je powiązać ze stanami umysłu, jakie wykonywać

eksperymenty by uściślić naszą wiedzę, oraz jak wykorzystać płynące stąd inspiracje do stworzenia

komputerowych systemów. Dyskusja wykracza więc daleko poza mgliste rozważania typu „czym

jest świadomość”, dominujące w popularnej prasie, zmierzając w kierunku pełnej

neurokognitywnej teorii umysłu. Nazwa „neurokognitywna” podkreśla fakt, że czynności

poznawcze (kognitywne) i działanie mózgu (a więc neuronów) to dwie strony tego samego medalu.

Przy okazji powstaje nowa dziedzina, którą należy nazwać informatyką neurokognitywną,

zajmująca się wykorzystaniem inspiracji płynących ze zrozumienia działania mózgu do tworzenia

programów komputerowych, zdolnych do przetwarzania informacji w podobny sposób.

Słowo „umysł” odnosi się do wielu różnych zjawisk i psycholodzy poznawczy nie przejmują się

brakiem ogólnej definicji, badając różne manifestacje działania umysłu. W klasycznym ujęciu

kognitywnym (kognitywistyka jest nauka o poznawaniu, a więc o umysłach), rozwijanym przez

psychologów i specjalistów od sztucznej inteligencji od połowy lat 1970, [1] umysł uznawany jest

za system kontrolny określający zachowanie się organizmu przy oddziaływaniach ze złożonym,

zmiennym w czasie środowiskiem. Umysł realizowany za pomocą wielu współdziałających ze sobą

podsystemów działa w oparciu o zgromadzoną wiedzę, którą można wyrazić za pomocą symboli

jakiegoś języka. Takie podejście symboliczne oderwane jest od neurobiologii. Chociaż może być

ono przydatne, należy uzasadnić, w jaki sposób modele symboliczne wiążą się z procesami

zachodzącymi w mózgu, jak w nich uwzględnić stany emocjonalne oraz jak z przetwarzania

symboli mogłyby powstać wrażenia, stanowiące podstawę naszego świata wewnętrznego.

Własności i odczucia, których jesteśmy świadomi są wewnętrznymi stanami umysłu, które mogą

powstać na skutek zewnętrznych, albo też czysto wewnętrznych wzajemnych pobudzeń struktur

neuronowych mózgu. Starożytny indyjski tekst „Surangama Sutra” przetłumaczony w 705 roku na

język chiński zawiera zdumiewająco współczesne stwierdzenia, np. „każde zjawisko, które

poznajemy, jest jedynie manifestacją umysłu, który jest substratem wszystkiego”, oraz „umysł

działa jakby na cieniach rzeczy”. Chociaż mamy nieodparte wrażenie, że wszystko co słyszmy i

widzimy jest częścią zewnętrznego świata naprawdę możemy mówić jedynie o niektórych stanach

swojego mózgu, wywołanych przez bodźce zewnętrzne lub stany wewnętrzne, ale nie o samej

rzeczywistości. Widać to szczególnie wyraźnie w przypadkach złudzeń optycznych, lub halucynacji

pod wpływem zatrucia czy choroby. Ponieważ złudzenia bierzemy ciągle za rzeczywistość trudno

jest nam sobie wyobrazić, jak stany mózgu wiążą się ze stanami umysłu. Potrzebna jest do tego

bardziej wnikliwa obserwacja stanów umysłu, powstawania świadomych odczuć, wrażeń

zmysłowych i myśli.

Filozofia w 20 wieku podjęła próbę takiej dogłębnej analizy zjawisk umysłowych w ramach nurtu

zwanego fenomenologią, jednakże zamiast oprzeć się na dogłębnej introspekcji odrzucając wszelkie

z góry powzięte koncepcje dość szybko ugrzęzła w spekulacjach. Specjalistami od analizy stanów

umysłowych są mnisi buddyjscy, a ich wiedza jest od lat przedmiotem zainteresowania ekspertów

od badań nad mózgiem, szukających powiązania pomiędzy dającymi się obiektywnie mierzyć

stanami neurofizjologicznymi i subiektywnymi stanami wewnętrznymi.

Eksperci od badań nad mózgiem zrzeszeni w „Towarzystwie Neuronauk” (Society for

Neuroscience), największym towarzystwie naukowym na świecie (liczy ono ponad 37 tysięcy

członków) zaprosili na swój kongres w listopadzie 2005 roku duchowego przywódcę

Tybetańczyków, Dalaj Lamę, który od dawna angażuje się w dyskusje z naukowcami na temat

natury umysłu. Nakreślił on możliwe obszary współpracy, które obejmują dwie dziedziny, w

których mnisi tybetańscy szkolą się przez lata: kontrolę uwagi i opanowanie i transformację emocji.

Świat wewnętrzny to świat relacji pomiędzy stanami, które może przyjmować mózg. Konfiguracje

atomów tworzą nieskończona różnorodność obiektów fizycznych, mając silniejszą lub słabszą

tendencję do formowania nieskończenie różnorodnych struktur zmieniających się w różnym tempie.

Żadna z nich nie ma absolutnej tożsamości, wszystkie w końcu ulegają całkowitej przemianie w

inne struktury będące konfiguracją podobnych atomów. Świat umysłu istnieje w podobny sposób,

jako konfiguracje pobudzeń mózgu, który jest dla nich substratem.

Stany często powtarzające się, konfiguracje utrzymujące się nieco dłużej niż ułamki sekund, są

pamiętane i później rozpoznawane jako percepty (czyli to, co postrzegane zmysłowo), myśli,

wspomnienia, emocje, intencje; można je ogólnie nazwać „obiektami umysłu”. Obszary kory

skroniowej związane z mową kojarzą z obiektami umysłu specyficzne pobudzenia, nadając im

nazwy. Dzięki temu możemy do pewnego stopnia sygnalizować innym ludziom nasze stany

wewnętrzne za pomocą mowy, wywołując w ich mózgach podobne stany do tych, które sami

przeżywamy. Myśli są cichą mową, wewnętrznymi ciągami takich pobudzeń, które krążą w mózgu

nie pobudzając obszarów kory czołowej (tzw. obszaru Broca), odpowiedzialnych za uruchomianie

aparatu głosowego. Niektóre osoby czytając poruszają ustami, czasami szepcząc a czasami

bezgłośnie, ale większość z nas potrafi czytać nie pobudzając ośrodków ruchowych sterujących

ustami.

Oddziaływania pomiędzy neuronami różnych typów tworzą podstawy do formowania się różnych

lokalnych struktur pobudzeń fragmentów mózgu, a następnie tworzenia się większych struktur

pobudzeń całego mózgu. Relacje pomiędzy stanami umysłu, chociaż ograniczone przez fizyczne

struktury mózgu, są nieskończenie różnorodne, tworząc emergentny, częściowo autonomiczny świat

wewnętrzny. Piana na morskiej fali może formować się dzięki oddziaływaniom cząsteczek wody,

ale za bezpośrednią przyczynę uznamy raczej wiatr i ukształtowanie dna morskiego. Reakcje na

dźwięki dobiegające do czyjegoś ucha możliwe są dzięki oddziaływaniom neuronów, ale za ich

przyczynę skłonni jesteśmy uznać rozpoznanie znajomego głosu, wcześniejsze kontakty i

indywidualną historię danej osoby. Zjawiska fizyczne niezbędne są więc do powstania zjawisk

umysłowych, ale ich w istotnym sensie nie wyjaśniają, nie można więc w pełni zredukować świata

umysłu do oddziaływań atomów. Podobnie nie można w pełni zredukować świata kultury,

emergentnych zjawisk wynikających z oddziaływań wielu umysłów, do indywidualnego umysłu.

„Umysł jako funkcja mózgu” to na razie jedyne płodne podejście do zrozumienia funkcji

umysłowych, będące podstawą bardzo szybko rozwijających się gałęzi neuronauk, w tym

komputerowych modeli procesów psychicznych oraz ich zaburzeń. Kora mózgu, mająca 2-4 mm

grubości, składa się z 6 warstw neuronów, można w niej też wyróżnić pionowe kolumny złożone z

około 100.000 neuronów, z ogromną ilością mikroobwodów. Sygnały dochodzące do kory

przetwarzającej dane zmysłowe prowadzą do powstawania powtarzalnych stanów pobudzeń tych

mikroobwodów, odpowiedzialnych za wykrywanie regularności, np. dźwięków określonego typu,

kolorów czy kontrastowych krawędzi o określonym nachyleniu. Kombinacja tych elementarnych

doznań w dolnej i tylnej części kory skroniowej odpowiedzialna jest za rozpoznawanie obiektów za

pomocą słuchu i wzroku. Neuropsychologia opisała szczegółowo różne typu zaburzeń mowy

(afazje), związane ze zlokalizowanymi uszkodzeniami tych obszarów. Niektóre z nich są bardzo

specyficzne, np. osoby cierpiące na afazję akustyczną, czyli zaburzenie rozpoznawania dźwięków

niewerbalnych, odgłosów zwierząt lub sygnałów akustycznych, nie potrafią wskazać obrazka

kojarzącego się ze szczekaniem psa czy miauczeniem kota. Większość syndromów

neuropsychologicznych ma obecnie swoje modele komputerowe, pokazujące jakiego rodzaju

zaburzeń można się spodziewać na skutek nieprawidłowego przetwarzania informacji przez

wyspecjalizowane struktury mózgu.

Nasze mózgi mają funkcjonalne sieci neuronów specjalizujące się w wykonywaniu działań

określonego typu, np. kategoryzacji naturalnych dźwięków czy rozpoznawaniu twarzy. Obszary

kory specjalizujące się w języku są silnie połączone z korą zmysłową z jednej strony oraz z

obszarami kory czołowej, związanymi z podejmowaniem działań z drugiej strony.

Rozpoznawanie obiektów na podstawie informacji zmysłowej wiąże się z określaniem kategorii

stanów przyjmowanych przez różne obszary kory. Rzeczywiste obiekty, takie jak zwierzęta czy

przedmioty, nie są nigdy widziane (ani słyszane) w identyczny sposób. Informacja o rozpoznanym

obiekcie musi być dostępna wszystkim podsieciom mózgu, gdyż niektóre mogą z nią skojarzyć

istotne działania. Taka informacja, pojawiająca się w pamięci roboczej, ma określoną kategorię,

może więc być „komentowania” werbalnie, staje się więc informacją świadomą.

Zagadnienia związane z świadomością są nadal kontrowersyjne i trudno jest podać zadowalająca

definicję pojęcia „świadomość”. Niezależnie od definicji jest obecnie sprawą jasną, że świadomość

jest wynikiem specyficznej organizacji przetwarzania informacji przez mózg. Zaburzenia tego

przepływu informacji powodują zanik świadomości specyficznych wrażeń lub choroby

świadomości, tak jak się to dzieje w przypadku różnych chorób psychicznych. Wynika z tego, że

również w sztucznych systemach, przetwarzających informację w podobny do mózgu sposób,

powinna pojawić się świadomość. W takich systemach, podobnie jak w naszych mózgach,

obiektom umysłu odpowiadać będą różne stany fizyczne wzajemnych pobudzeń obszarów kory

mózgu (a raczej jej odpowiednika). Relacje pomiędzy tymi obiektami umysłu tworzyć będą

wewnętrzną rzeczywistość, a strumień świadomości powstanie przez skojarzenia z innymi stanami i

pamiętanymi sytuacjami. Każdy sztuczny system tego rodzaju, zdolny do komentowania swoich

stanów wewnętrznych, będzie więc twierdzić, że odczuwa wrażenia. Owe „komentarze” oparte są

na skojarzeniach i zdolności do nadawania symbolicznych nazw stanom różnej kategorii, a ich

wyniki mogą przejawiać się w zmianie zachowania lub wpływać na pojawienie się kolejnych

stanów wewnętrznych. Zrobienie świadomych systemów sztucznych nie będzie jednak rzeczą

łatwą, bo organizacja przetwarzania informacji w mózgu nie przypomina wcale komputera.

Panuje przekonanie, że szachiście dobre plany gry po prostu przychodzą do głowy intuicyjnie, a

komputer musi pracowicie rozważyć wszystkie możliwości by wybrać najlepszą. Jest to oczywiście

całkowicie błędne przekonanie. Intuicja bierze się z doświadczenia, tysięcy rozgrywanych partii,

ogromnej pamięci i zdolności do abstrakcji istotnych układów figur na szachownicy.

Programy szachowe szukają dobrych planów działania używając podobnych reguł co eksperci

szachowi[1]. Mózg szachisty zdolny jest do wykonywania znacznie większej liczby operacji niż

komputer szachowy, i to tysięcy razy więcej. Dlaczego nie jesteśmy świadomi procesów

prowadzących do pojawienia się pomysłów w naszej głowie? Cząstkowe wyniki pracy mózgu są

zbyt mało przydatne do podejmowania decyzji, poza tym jest ich zbyt wiele. Nie ma więc ani

powodu, ani możliwości, by były rozpoznawane przez obszary mózgu zdolne do kategoryzacji

stanów mózgu, a więc by mogły pojawić się w umyśle.

Co więc się dzieje w mózgu w czasie intensywnego myślenia czy innej działalności twórczej? Z

grubsza wygląda to prawdopodobnie następująco[8]. Mózg ma ogromną liczbę

wyspecjalizowanych podobszarów, potrafiących dokonać transformacji informacji zmysłowej,

selekcji istotnej informacji, skojarzeń z zapamiętanymi sytuacjami i abstrakcyjnych operacji. By

zrobić krok prowadzący do znalezienia rozwiązania należy znaleźć transformację, która da coś

ciekawego. Pierwsze zadanie – skojarzenie – wymaga szukania wśród milionów znanych faktów

tych, które dadzą się w danych warunkach zastosować, drugie – określenie, co to znaczy

„ciekawego” – wymaga odfiltrowania z możliwych skojarzeń tych najbardziej interesujących.

Podstawowym elementem tego procesu jest powtarzająca się triada: postawienie problemu –

szukanie rozwiązań – przedstawienie częściowego wyniku, zmieniające postawiony problem.

1. W pierwszym kroku informacja o problemie do rozwiązania musi być udostępniona wszystkim

wyspecjalizowanym obszarom mózgu, które mogą coś wnieść do jego rozwiązania. Wymaga to

wprowadzenia informacji, skupienia się nad zrozumieniem problemu tak, by informacja stała się

powszechnie dostępna w całym mózgu.

2. W drugim kroku informacja udostępniona wszystkim obszarom mózgu wywołuje reakcję tych

grup neuronów, które mogą skojarzyć, przetworzyć, lub coś do niej dodać.

3. Liczba możliwych transformacji danego problemu jest często bardzo duża, konieczna jest więc

wstępna selekcja. Pomiędzy obszarami mózgu, które uległy aktywizacji pod wpływem

prezentowanej informacji, istnieje konkurencja o dostęp do pamięci roboczej. Oceny emocjonalne

jak i poznawcze wybierają spośród wszystkich konkurujących ze sobą pobudzeń mózgu te, które

najlepiej pasują do wprowadzonej informacji, które zmieniają ją zbliżając do rozwiązania (sytuacji

docelowej), lub tworząc nowy, interesujący podproblem.

W efekcie w pamięci roboczej pojawia się częściowe lub końcowe rozwiązanie, lub kilka

pomysłów, które mogą doprowadzić do rozwiązania lub przynajmniej do prostszych problemów;

rozwiązanie oznacza podjęcie akcji lub zdolność do podjęcia takiej akcji. Proces ten powtarza się

bez przerwy, prowadząc krok po kroku do rozwiązania. Najważniejszym etapem rozwiązywania

postawionego zadania jest więc wprowadzenie informacji do mózgu, do czego potrzebna jest

odpowiednia koncentracja na wykonywanym zadaniu, wyłączenie innych procesów zachodzących

w mózgu. Jednakże bez wcześniejszego przygotowania, bez elementarnych skojarzeń,

doświadczenia w grze, nauki tabliczki mnożenia, podstawowych przekształceń algebraicznych, czy

poznania schematów postępowania przez rozwiązywania licznych zadań, nie da się efektywnie

zrobić drugiego kroku, gdyż żadne obszary mózgu nie utworzą ciekawych skojarzeń z dostępną

informacją o zadaniu do rozwiązania. Trzeci krok wymaga znowu skupienia, by nie utracić

wyłaniającego się rozwiązania w chaosie wrażeń czy myśli. Niestety obecny system edukacyjny

pomija naukę koncentracji, która jest najważniejszym elementem całego tego procesu.

Do myślenia i rozwiązywania problemów niepotrzebny jest więc żaden wysiłek, ważne jest przede

wszystkim wstępne przygotowanie i odpowiednie skupienie! Można jednak podejrzewać, że

przedstawiony tu proces przedstawia poprawnie jedynie rozwiązywanie typowych zadań, dla

których wystarczy myślenie schematyczne. Myślenie twórcze musi przecież wykraczać poza

wyuczone schematy. Zagadnienia związane z intuicją czy olśnieniami typu „Aha!” w których nagle

dokonuje się przełom w poszukaniu (nieraz bardzo długotrwałym) rozwiązania były przedmiotem

zainteresowania psychologów od dawna, jednakże ich „teorie wglądu” były oderwane od

zrozumienia procesów zachodzących w mózgach[8]. Procesy te udało się częściowo zbadać dopiero

niedawno[9]. Procesy odpowiedzialne za rozwiązywanie problemów są podobne do tych

związanych z rozumieniem języka. W obu przypadkach konieczne jest wnioskowanie, dopełnianie

informacji, które nie są zawarte w jawny sposób w wypowiedzi a tylko wynikają z ogólnej wiedzy

czy kontekstu rozmowy, podświadomą integrację tych informacji w spójną całość stanowiąca

podstawę dla odpowiedzi, jak i pojawienie się w strumieniu stanów pamięci roboczej odpowiedzi

na poziomie świadomym. Procesy myślowe związane z wglądem prawdopodobnie pobudzają

początkowo te obszary mózgu, które w niewielkim stopniu przydatne są do znalezienia rozwiązania

danego problemu, co hamuje działanie obszarów, które są konieczne do jego znalezienia. W

psychologii nazywa się to efektem torowania – myślenie zmierza niejako w błędnym kierunku aż

dochodzi do impasu, konieczne jest świeże spojrzenie lub odłożenie problemu na później. W

efekcie słabsze skojarzenia zaczynają powoli formować koalicję integrującą elementy, które były

dotychczas hamowane; aktywność tych elementów wzajemnie się wzmacnia aż rezultat ich

działalności wygrywa konkurencję o dostęp do pamięci roboczej i przełamując impas pojawia się w

umyśle. Dostrzeżenie alternatywy dla toku rozumowania, który doprowadził do impasu, wywołuje

reakcję typu Aha!

Dlaczego nauka umiejętności (np. jazdy samochodem) wymaga początkowo świadomej uwagi, a po

pewnym czasie dobrze wyuczone czynności wykonywane są całkowicie nieświadomie? Jak to, co

świadome, przechodzi w nieświadome? Uczenie się złożonych czynności wymagających percepcji

wzrokowej i reakcji ruchowych jest trudne; wyniki działania muszą być dostępne tak, by można

było porównać zamierzony skutek (przewidywania modelu wewnętrznego) i skutek osiągnięty.

Świadomość nie jest wcale czynnikiem kontrolującym proces uczenia, chociaż tak się nam wydaje:

od początku uczą się tylko wyodrębnione obszary mózgu specjalizujące się w analizie percepcji,

podejmowaniu decyzji, kontroli ruchu, obszary które w końcowej fazie treningu będą działać

całkiem automatycznie. Pojawianie się wyników działań w pamięci roboczej pozwala „zdać sobie z

nich sprawę”, umożliwiając kategoryzację stanów mózgu, a więc to co uznajemy za ich świadomą

ocenę. Dopóki często potrzebna jest korekta podejmowanych akcji informacja o wynikach działania

obszarów podlegających uczeniu się musi być globalnie dostępna w mózgu, dlatego wygrywa

konkurencję z innymi procesami i pojawia się w pamięci roboczej. Procesy w pamięci roboczej są

uświadamiane gdy pojawia się sprzężenie pomiędzy nimi a obszarami, które mogą komentować (w

sensie werbalnym – słów lub myśli, lub w sensie podejmowania działań) stany pamięci roboczej,

jak i zapamiętać przeżywany epizod. Rozbieżności pomiędzy zamierzonym a osiągniętym

rezultatem odczuwane są jako nieprzyjemności, a właściwe działanie uruchamia mechanizm

nagrody; taki związek stanów poznawczych pamięci roboczej z emocjami wynika z biologicznej

natury procesów uczenia się. Neurony uczą się szybko mając do dyspozycji odpowiednio dużo

neurotransmiterów, a te dostarczane są przez grupy neuronów leżące w głębi mózgu, w układzie

związanym z emocjami (układzie limbicznym). Reakcje emocjonalne pozwalają więc na zmianę

fizycznej struktury połączeń w mózgu, umożliwiając naukę. Końcowe etapy uczenia umiejętności

są jedynie doskonaleniem map postrzeganie-działanie (map sensomotorycznych) realizowanych za

pomocą nauczonych sekwencji transformacji od percepcji do działania. Nie wymaga to istotnych

zmian, więc nie ma potrzeby obciążania pamięci roboczej, doskonalenie umiejętności może więc

zachodzić całkowicie poza świadomością.

Przedstawione powyżej rozważania są z natury rzeczy dyskusyjne, gdyż nie wiemy jeszcze zbyt

wielu rzeczy o sposobie funkcjonowania mózgów by formułować szczegółowe modele procesów

odpowiedzialnych za działanie umysłów, a w szczególności za działanie twórcze. Jest całkiem

prawdopodobne, że pomiędzy działaniami rutynowymi, takimi jak rozumienie wypowiedzi,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: