Metoda glottodydaktyczna Bronisława Rocławskiego..pdf

Literka.pl - Metoda glottodydaktyczna Bronisława Rocławskiego.

Metoda glottodydaktyczna Bronisława Rocławskiego.

Data dodania: 2004-10-10 15:00:00

Glottodydaktyka daje ogromną szansę indywidualnego podejścia do dziecka. Każde

dziecko może kroczyć od kamienia do kamienia własną ścieżką, odczuwając ciepłą rękę

nauczyciela. Może czuć się bezpieczne, a jednocześnie szczęśliwe z pokonywania

trudności, z odkrywania tajemnic świata, z nabywania nowych umiejętności, które

wzbogacają sposób życia. Nauka czytania i nauka pisania stanowią dziś jeszcze

dla wielu dzieci znaczną przeszkodę na drodze ich szkolnej kariery. Główną przyczyną

niepowodzeń w tym zakresie jest brak określonej wiedzy u osób zajmujących się

edukacją językową dzieci. Również stosunkowo późne rozpoczynanie przygotowania

dzieci do nauki czytania i pisania, niewłaściwe metody, zawierające liczne błędy pomoce

dydaktyczne mają niekorzystny wpływ na edukację językową dzieci.

W stosunkowo krótkim czasie dziecko musi poznać wiele nowych zagadnień, wykształcić

wiele nowych umiejętności. Przejście od zabawy, która stanowi istotę zachowania się

dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, do nauki szkolnej odbywa się zbyt

gwałtownie.

Szkolna i pozaszkolna kariera dziecka w najwyższym stopniu zależy od wyników w nauce

czytania i pisania, a wybór metody należy uzależnić przede wszystkim od jej

skuteczności, biorąc pod uwagę indywidualne potrzeby i możliwości dzieci.

W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych koncepcji nauki czytania, umownie

nazywanych„ metodami”, do których należy również metoda glottodydaktyczna

Bronisława Rocławskiego.

Profesor Bronisław Rocławski, językoznawca, logopeda, jest twórcą programu nauki

czytania i pisania w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym, a sukces w nauce

czytania i pisania– zdaniem B.Rocławskiego -zależy od autentycznego zainteresowania

samego dziecka otaczającym go światem, właściwej zachęty ze strony nauczyciela oraz

dostosowaniu zadań do indywidualnych możliwości dzieci.

Podstawą dobrej edukacji jest poznanie każdego z wychowanków.

Za najważniejsze narzędzie poznania dziecka uznać należy wszechstronną, opartą na

głębokiej wiedzy i doświadczeniu obserwację. Takie możliwości poznania dziecka mają

rodzice i nauczyciele. Obserwacja rodziców może być znakomitym uzupełnieniem

obserwacji dzieci przez nauczycieli. Poznawanie dziecka powinno więc być wspólnym

dziełem rodziców i nauczycieli, tak jak wspólnym dziełem powinno być wychowanie i

nauczanie. Stroną aktywną zawsze musi być nauczyciel, który gromadzi również

informacje o środowisku, w jakim dziecko się wychowuje.

W czasie pierwszych miesięcy pobytu dziecka w przedszkolu należy dokładnie

rozpoznać:

a)stan sprawności komunikowania się ( szczególnie stan percepcji i realizacji jednostek

językowych),

b)stan percepcji wzrokowej,

c)stan wierności i zakresu pamiętania jednostek językowych odbieranych słuchem i

wzrokiem,

d)stan syntezy i analizy słuchowej i wzrokowej,

e)stan sprawności manualnej,

f)stan rozwoju społeczno-emocjonalnego,

g)stan rozbudzenia poznawczego,

h)stan zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego.

W czasie codziennych kontaktów z dzieckiem zbieramy informacje o jego sposobie

komunikowania się z otoczeniem. Obserwujemy, czy nawiązuje kontakty, czy w

kontaktowaniu się przeważa gest, czy chętnie komunikuje się z innymi, czy jest tylko

odbiorcą informacji, czy również samo tworzy i przekazuje informacje otoczeniu. Należy

ustalić również stan słownictwa biernego i czynnego. Zwracamy uwagę na postać

ortofoniczną wyrazów. Odnotowujemy brak realizacji określonych fonemów, ustalamy

przyczyny tego stanu rzeczy. Sprawdzamy również stan słuchu fonemowego i

fonetycznego.

Jakość poznania przez dziecko świata zależna jest od stanu wzroku, którego badanie

przeprowadzić winni specjaliści. Rozszerzamy natomiast badanie na elementy graficzne,

które występują w czytaniu i pisaniu.

Każde badanie wymaga określonej wiedzy o dziecku, o jego świecie oraz drodze

poznania świata. W poznaniu świata ogromną rolę odgrywa pamięć, którą powinniśmy

rozwijać. Dotyczy to zarówno jednostek językowych odbieranych słuchem jak i wzrokiem.

Dziecko ćwiczy od urodzenia zdolność zapamiętywania sensownych wyrazów i obrazów,

które związane są ściśle z poznawaniem świata. W nauce czytania i pisania odwołujemy

się do dźwięków mowy, które same nic nie znaczą– są to sylaby, logotomy, fonemy.

Sprawdzamy umiejętność pamiętania przez dziecko ciągu głosek i identyfikacji litery,

której obraz wprowadzony został do pamięci.

Czytanie i pisanie w pismach alfabetycznych opiera się na dobrze ukształtowanej

syntezie i analizie złożonych jednostek języka. Najtrudniej przekazać dziecku informacje

o najmniejszych jednostkach dźwiękowych, czyli fonemach, które można utożsamiać z

potocznym rozumieniem głosek. Głoska w izolacji brzmi nieco inaczej niż w wyrazie czy

sylabie. Badania z zakresu syntezy i analizy słuchowej i wzrokowej wymagają od

nauczyciela dobrego przygotowania merytorycznego i metodycznego.

Sprawne pisanie pismem ręcznym wymaga sporych umiejętności manualnych. Potrzebne

są tu ruchy precyzyjne ręki, a szczególnie trzech palców prowadzących narzędzie do

pisania. Niezbędna jest dobra koordynacja wzrokowo-ruchowa. Ustalenie stanu

sprawności manualnej jest więc konieczne do podjęcia ćwiczeń rozwijających analizator

kinestetyczno-ruchowy. Sprawdzamy również sposób trzymania narzędzia do pisania

oraz badamy siłę ścisku narzędzia i nacisku na narzędzie.

Edukacja w warunkach przedszkolnych i szkolnych przebiega w grupach. Zadaniem

nauczyciela jest poznać stan rozwoju społecznego i emocjonalnego dziecka, aby ustrzec

je przed konfliktami, jakie rodzić mogą warunki, w których dziecko realizuje własny

program rozwoju fizycznego i intelektualnego. Zaburzenia sfery emocjonalnej maja

ogromny wpływ na proces socjalizacji dziecka, który dokonuje się we wczesnym okresie

jego życia.

Dzieci w wieku przedszkolnym wykazują znaczne różnice w stopniu rozbudzenia

poznawczego. Dla nauki czytania i pisania jego brak ma zawsze negatywne skutki.

Wczesne ustalenie stanu rozbudzenia poznawczego pozwala lepiej dobierać zabawy,

tworzyć klimat dla poznawania świata poprzez czytanie i pisanie o nim tekstów.

Niezwykle ważne jest więc poznanie świata dziecka i jego dalsze, wspólne odkrywanie.

W myśl założeń B. Rocławskiego nauka czytania powinna rozpoczynać się wówczas, gdy

zostanie ustalony poziom sprawności komunikowania się dziecka określony na podstawie

poziomu rozwoju percepcji, zasobu słownikowego, znajomości jednostek językowych

odbieranych za pomocą wzroku i słuchu oraz poziomu słuchu fonematycznego, a także

pamięci. Dopiero poznanie dziecka, jego faktycznych możliwości pozwala na rozpoczęcie

właściwych ćwiczeń doskonalących jego kompetencje językowe, które umożliwiają naukę

czytania i pisania

Doskonalenie sprawności narządów artykulacyjnych

Dbałość o stan języka dziecka jest podstawowym obowiązkiem środowiska, w którym

ono się wychowuje.Najlepiej dbamy o poprawny rozwój języka dziecka, dając jako wzór

własną, poprawną wymowę, ukazując piękno języka. Według B. Rocławskiego

kształcenie językowe jest procesem złożonym, długotrwałym i trudnym. Dlatego tak

istotne jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie ćwiczeń i zabaw z dzieckiem. Odpowiedni

dobór ćwiczeń i zabaw powinien być uzależniony od poziomu rozwoju fizycznego i

psychicznego dziecka oraz od jego sprawności artykulacyjnej i słuchowej Zwracamy

dzieciom uwagę na narządy mowy, na ich pracę w czasie mówienia. Dzieci w zabawie

mogą odkrywać pracę wiązadeł głosowych, pracę warg i języka. Dla wzbogacenia tej

informacji wprowadzamy plansze ortofoniczne ukazujące układ artykulatorów w czasie

wymawiania samogłosek oraz spółgłosek. Szczególnie cenne będą ćwiczenia emisyjne,

które powinny być prowadzone codziennie. Pozycją chętnie wykorzystywaną do ćwiczeń

z dziećmi jest książeczka

M. Rocławskiej„ Zabawy usprawniające buzię i język dziecka”

Ćwiczenie sprawności analizatora słuchowego

O sukcesie w czytaniu i pisaniu rozstrzygać będzie stan przygotowania z zakresu syntezy

i analizy fonemowej.

Opanowanie analizy głoskowej jest podstawą nauki pisania, zaś synteza jest podstawą

nauki czytania. Synteza sylabowa towarzyszy dziecku od urodzenia, nie stanowi więc dla

niego większego problemu. Dzieciom, którym nie sprawia ona żadnej trudności,

podajemy dłuższe wyrazy oraz wprowadzamy syntezę z utrudnieniami. Po każdej

podanej przez nas sylabie dziecko musi klasnąć lub wykonać jakąś inną czynność, która

będzie absorbować umysł dziecka. Dbać należy o poprawną postać ortofoniczną

nadawanych sylab wymawianych przez dzieci w czasie analizy.

Synteza i analiza sylabowa to pierwszy krok na drodze do rozłożenia wyrazów na

najmniejsze jednostki. Poprzez rozłożenie wyrazów na sylaby ukazujemy ich linearną

postać. Syntezy: morfemowa, logotomowa i logotomowo-fonemowa znacznie zbliżają

dzieci do syntezy fonemowej, która stanowi jeden z głównych celów zabaw

przygotowujących do czytania.

Analizy fonemowej w początkowym okresie uczymy na śladach syntezy. Teraz dzieci

wystąpią w roli podających głoski do złożenia w sylaby. Proponujemy zabawy, w których

dzieci będą miały ustalić z jakich głosek składają się sylaby lub krótkie wyrazy.

Do syntezy i analizy fonemowej wprowadzamy wyrazy, które trudniej składa się z

fonemów lub trudniej rozkłada się na fonemy. Takimi wyrazami są wyrazy długie i mało

znane dzieciom. Dobre opanowanie syntezy ułatwi analizę.

Dużą uwagę zwracamy na prawidłowe wybrzmiewanie głosek. Podajemy wzory wymowy

w izolacji, zwracając uwagę na poprawną wymowę spółgłosek. Analizie i syntezie

fonemowej towarzyszy bierne poznawanie liter.

Wprowadzenie liter- wykorzystanie klockow LOGO oraz rozsypanek obrazkowych

Dotychczasowe zabawy miały na celu zbliżyć dzieci do obu światów: świata głosek i liter.

Litery stają się znakami bliskimi dzieciom poprzez stały kontakt z nimi w zabawach.

Słysząc głoskę dziecko musi zapamiętać ją jako zjawisko głosowe, literę natomiast jako

mało związany z rzeczywistością obrazek graficzny. Litera jest znakiem graficznym

fonemu. Jest wiele różnych fonemów. Dzieci wymawiają głoski i z nauczycielem szukają

ich graficznych symboli. Poszukiwania zaczynamy od samogłosek ( i, y, e, a, o, u, ą, ę, ).

Potem wiążemy odpowiednie litery z fonemami półotwartymi ( j, r, l, ł, m, n, ń ),

następnie z fonemami trącymi ( f, w, s, z, ś, ź, sz, ż, ch ), a na końcu z przytartymi ( j, r, l,

ł, n, ń ) i wybuchowymi ( p, b, t, d, k, g ).

Litery wprowadzamy według następującego schematu:

1.litery podstawowe małe pisane różniące się kształtem oznaczające samogłoski,

2.litery podstawowe małe pisane podobne oznaczające samogłoski,

3.litery podstawowe małe pisane oznaczające spółgłoski,

4.litery podstawowe wielkie pisane,

5.bloki literowe:

-l, t, ł, T

-d, b, p

-w, m, n

-W, M, N

6.litery niepodstawowe

Porównywanie liter powinno prowadzić do poznania ich cech dystynktywnych.

Pogłębiamy wiedzę dzieci o literach, zwracając uwagę na różnice i podobieństwa oraz

ułożenie w przestrzeni. Uświadomienie dzieciom związku między literami a fonemami

umożliwi wykorzystanie do zabaw klocków LOGO i rozsypanek obrazkowych.

Klocki LOGO

Służą do nauki wymowy, czytania, pisania, ortografii i matematyki. Ułatwiają

nauczycielom oraz rodzicom organizowanie dzieciom różnorodnych zabaw, których

celem jest doskonalenie mowy, a potem przygotowanie do czytania i pisania oraz

kształcenia świadomości i wrażliwości ortograficznej.

Dzieciom trzy-, cztero-letnim klocki LOGO ( duże drewniane ) służyć będą przede

wszystkim do zabaw konstrukcyjnych. Informujemy dzieci już wówczas, że na klockach

są litery. Zwracamy uwagę na zielony szlaczek („podstawkę”,„nóżkę”), które powinny

być zawsze na dole, gdy klocek stoi i od strony układającego, gdy klocek leży. Taki

sposób układania klocków zapewni poprawne spostrzeganie liter. Stosujemy też

różnorodne zabawy służące rozpoznawaniu liter. Dzieci mogą budować płotek z wielkich

liter drukowanych lub z wielkich liter pisanych, małych liter drukowanych lub małych liter

pisanych, z liter zawierających kółeczko, kropeczkę, laseczkę. W czasie zabaw uczymy

też dzieci układania klocków od lewej do prawej.

W zabawach stopniowo możemy rozszerzać pole obserwacji na dwa a nawet więcej

klocków. Stopień trudności zabaw powinien być odpowiedni do wieku rozwoju

intelektualnego dziecka. Do zabaw zachęcamy dzieci, nigdy jednak nie zmuszamy. W

zabawach posługujemy się normalnym słownictwem. Mówimy więc o literach, a nie o

znaczkach, mówimy o literze o, a, i, m, s. Nie używamy nazw liter: em, es, zet, jot, itp.

Do spółgłosek nie dodajemy samogłoski y, nie mówimy my, sy, py. Dzieciom starszym

pięcio-, sześcioletnim proponujemy zabawy małymi klockami LOGO, z których równie

chętnie budowane są przeróżne kompozycje.

Klocki LOGO służą też znakomicie uświadomieniu istnienia czterech wariantów jednej

litery ( mała i wielka pisana, mała i wielka drukowana ). Pokazujemy dzieciom, że każdy

z tych wariantów odnosi się do tego samego fonemu ( głoski ).

Rozsypanki obrazkowe

Mogłyby być nazwane także składankami lub układankami obrazkowymi. Rozsypanie

powinno poprzedzić składanie. Obrazki można podzielić na tyle części z ilu sylab,

morfemów, logotomów czy fonemów składają się wyrazy. Dziecko kontaktuje się

najpierw z obrazkami, które nie są pocięte. Powinno je dobrze poznać, umieć nazywać

to, co one przedstawiają. Pocięte na tyle części, z ilu sylab składa się wyraz

przedstawiony na obrazku, staną się rozsypankami obrazkowymi sylabowymi. Pocięte na

tyle części, z ilu głosek składa się wyraz przedstawiony na obrazku, staną się

rozsypankami obrazkowymi głoskowymi.

Do zabaw z zakresu syntezy morfemowej wyrazów potniemy obrazek na tyle części, z ilu

morfemów składa się wyraz ( np. dziad-ek, guz-ik ).Rozsypanki zawierają 60 obrazków w

większości jedno-, dwu-i trzysylabowych.

Rozwijanie sprawności ruchowej ręki

Dziecko, które biernie przyswoiło sobie litery i nauczyło się dzielić wyrazy na fonemy, na

pewno wyrazi chęć pisania. Należy dziecko nauczyć poprawnego trzymania pędzla,

ołówka czy kredki. Nie wolno dopuścić do utrwalenia się niewłaściwego sposobu

trzymania przyborów, dbamy też o właściwą postawę w czasie np. rysowania. Stała

troska o to, aby dziecko właściwie trzymało przybory do rysowania czy pisania, z biegiem

czasu doprowadza do zmniejszenia napięcia mięśni. Ruchy ręki stają się płynne. Do

celów zmniejszenia napięci mięśniowego można wykorzystać zadania opracowane przez

H. Tymichovą w pracy„ Ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową ręki”.

Kreślenie liter wymaga znacznego usprawnienia ręki. Do tych zadań przygotowujemy

dzieci, ucząc je kreślenia liter po śladach. Możemy mówić wprost, że kreślimy litery.

Dbamy od początku o właściwy kierunek kreślenia liter. Posługujemy się strzałkami

wskazującymi punkt wejścia do kreślenia i kierunek kreślenia danej litery. Grupujemy

litery według podobieństwa drogi kreślenia. W tym samym czasie pokazujemy dzieciom

wszystkie litery, których początkowa faza pisania jest taka sama.

Dzieci, które uwolniły mięśnie od napięć powodowanych początkowymi trudnościami i

osiągnęły pewną płynność w kreśleniu i łączeniu liter mogą pisać litery, sylaby, wyrazy i

zdania. Liniaturę wprowadzić możemy dopiero wtedy, gdy dziecko upora się już z

kierunkiem kreślenia i kreśli litery z pewną swobodą.

Czytanie techniką„ślizgania się”

Do techniki czytania B. Rocławski zalicza trzy sposoby: czytanie płynne, ślizganie się po

sylabach i ślizganie się po głoskach ( literach ). Ślizganie się jest pomostem do czytania

płynnego. Wszystkie inne sposoby spotykane dziś w praktyce szkolnej należy traktować

jako pseudotechniki i trzeba im się stanowczo przeciwstawiać, gdyż utrudniają one

dojście do techniki zwanej czytaniem płynnym. Szczególnie krytycznie należy odnieść się

do pseudotechniki zwanej głoskowaniem lub literowaniem.

W ślizganiu się dajemy szansę czytającemu na pokonanie trudności związanych ze

znajomością liter i syntezą fonemową ( głoskową ). Te złożone problemy wymagają

sporego wysiłku i dlatego należy rozłożyć je w czasie.

Do techniki «ślizgania się», dzieci są przygotowywane ćwiczeniami, w których wydłużane

są głoski w wyrazach. Ważne jest, aby dzieci przystępowały do czytania z chwilą

pojawienia się w zasięgu wzroku wyrazu. Czas ślizgania się nie powinien być dwu-,

trzykrotnie dłuższy od czasu, w jakim dziecko wymawia wyrazy w swobodnych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: