J�zef Blizi�ski Dzika R�yczka Komedia w jednym akcie OSOBY PAN RADOMIR PANI RADOMIROWA KAROLINA, ich wnuczka R�ZIA, jak wy�ej PANNA IZYDORA, ciotka Karoliny i R�zi STEFAN TOLICKI HRABIA BRUNON �CIBORZYCKI DOROTA, mamka R�zi KOCIUBA, jej m�� Rzecz dzieje si� w r. 1880 na wsi, w Kongres�wce, u pa�stwa Radomir�w. Pok�j w domu wiejskim skromnie umeblowany; drzwi w g��bi i po obu bokach; z prawej strony od widz�w okno; na lewo dwa fotele i stolik; na prawo kanapka, krzes�a itd.; z tej�e strony w g��bi stolik, na kt�rym fajka, tyto� i zapa�ki. SCENA I KOCIUBA; po chwili DOROTA. KOCIUBA ( wchodzi od prawej strony, nios�c tac� z fili�ankami do czarnej kawy, potem staje spogl�daj�c na lewo) Dobry�!... B�d� siedzie� do wieczora przy stole, a tu kawa ju� dawno gotowa... Co im si� dzi� sta�o? ( ustawia fili�anki na stoliku, potem idzie ku drzwiom po lewej stronie) DOROTA ( wychodz�c stamt�d, �ywo) S�yszysz, stary, ciesz si�! Dobra nowina! KOCIUBA Co za nowina? DOROTA Z pewno�ci� musia� si� ju� nareszcie o�wiadczy�; nosi�am teraz starszej pani tabakierk� ze �wie�� tabak�, to �adne ani spojrza�o; przysi�g�abym, �e mnie nie widzieli... nic, tylko �ciskaj� si�, ca�uj� i p�acz�. Oczywi�cie, ju� przecie raz koniec. KOCIUBA I! Bo tobie si� zawsze co� przywidzi. DOROTA Ho, ho! Nie darmo �ni�o mi si� onegdaj, �e jad�am flaki i targowa�am ciel�. KOCIUBA ( na stronie) G�upia baba. DOROTA A wiadome rzeczy, �e co si� �ni dziesi�tego, to si� musi sprawdzi� najdalej do trzeciego dnia... tak stoi w senniku. KOCIUBA No, dobrze, ale c� to znaczy, jak si� �ni� flaki i ciel�? DOROTA Ciel�, wielka rado��. KOCIUBA O! DOROTA A flaki podr� na �lub. KOCIUBA E! ( na stronie) G�upia baba. DOROTA A do tego jeszcze dzi� nad ranem przy�ni�a mi si� panna Karolina z w�sami, a to ju� na pewno m��. KOCIUBA I, co mi to za osobliwo�� pan Tolicki. DOROTA Prosz�! A c�e� ty chcia� lepszego?... Ch�opiec jak malowanie, patrzy w ni� jak w �wi�ty obrazek i pieni�dzy ma pe�ne kieszenie. Nasza Karolcia b�dzie sobie pani� ca�� g�b�. KOCIUBA O jej! I u nas by�o kiedy� pa�stwo ca�� g�b�, a je�eli teraz cienko, to ka�dy wie, dlaczego... DOROTA Zawsze ja powiadam, �e ukl�kn�� i Panu Bogu podzi�kowa�... Ot, szkoda tylko, �e ojciec i matka nie doczekali onej pociechy. KOCIUBA Ba! �eby to oni byli �yli, nie byliby�my w takiej poniewierce, inaczej by�my �piewali... hej! hej! M�j Bo�e... Jakbym na nich patrza�... Ci�gle ich mam przed oczami, chocia� to ju� temu kilkana�cie lat. ( po chwili) Zdaje mi si�, �e to jako� dzi� czy jutro b�dzie rocznica tego s�dnego dnia, jak... DOROTA Cicho! Cicho! Jezus Maria... niech ci� r�ka Boska broni, �eby� si� z tym odezwa� przy starszym pa�stwu... Pro� Boga, �eby zapomnieli. KOCIUBA Nie zapomn� oni i tak, p�ki �y� b�d�. DOROTA Oj, �e nie zapomn�, to nie zapomn�, zapewne � ale Pan B�g si� opiekuje sierotami... Starsza znalaz�a ju� swojego, to teraz przyjdzie kolej na moj� R�yczk�... pan Tolicki jest w przyja�ni z hrabi� ze �ciborzyc, czy nawet jego krewny, to z pewno�ci� nam go tu �ci�gnie. KOCIUBA Oj, ty g�upia! My�lisz �e z tej m�ki by�by chleb?... Akurat! DOROTA A to czemu nie? Niech ino zobaczy raz nasz� jag�dk�, to b�dziesz widzia�, jak si� zadurzy... jeszcze gorzej ni� pan Stefan w pannie Karolinie. KOCIUBA Olaboga! Niby to dla niego nowalia �adna dziewczyna... miewa on ich takich samych mendlami po folwarkach. DOROTA Co?! Takich samych jak nasze z�otko? A ty, poganinie, jak si� Boga nie boisz, �eby przyr�wnywa�. KOCIUBA Ja tylko m�wi�, �e on takich rzeczy wcale nie ciekawy... �eby tak by�o, toby ju� dawno by� przyjecha�... ( zobaczywszy R�zi�) ale cicho! Panienka idzie. SCENA II POPRZEDZAJ�CY, R�ZIA. R�ZIA ( wbiegaj�c z lewej strony w podskokach i klaszcz�c w r�ce) Mameczko, koniec, koniec; jak babci� kocham, o�wiadczy� si�! ( bierze j� w obj�cia i wykr�ca) DOROTA ( do m�a) A co, nie m�wi�am? KOCIUBA ( do R�zi, kt�ra wykr�ci�a si� z nim tak samo) Panienko! A to do czego! R�ZIA Tak jestem kontenta... przecie raz ju� ustan� te ci�g�e szlochy, kt�re mi spa� nie dawa�y po nocach, chocia� niby kry�a si� z nimi przede mn�... ale ja widzia�am i s�ysza�am. DOROTA Bo to wszystko przez plotki tych najukocha�szych przyjaci�ek... �e nie poszcz�ci�o si� jednej i drugiej z�owi� dla siebie pana Tolickiego, to nie mog�y darowa� Karolci, �e im go zabiera sprzed nosa i przewraca�y jej w g�owie, wygaduj�c na niego niestworzone rzeczy... Co si� tu dziwi�, �e si� biedactwo gryz�o. R�ZIA E! Grymasy chyba. Przecie od razu by�o widoczn� rzecz�, �e si� rozkocha� na �mier�... Ot, i teraz, przy o�wiadczynach, kiedy wszyscy rozczulali si�, moja kochana siostrzyczka zrobi�a min� tak� jak�� nijak�, jak gdyby chcia�a powiedzie�: � C� mi tam z tego! � Ciekawam bardzo, po co te komedie, skoro go kocha, bo wiem o tym bardzo dobrze... Chybaby si� ba�a, �eby tego nie spostrzeg�... ale c� by to szkodzi�o? Nie ma czego si� wstydzi�. ( trzpiotowato) Jak babci� kocham, zdaje mi si�, �e gdyby mnie taki �adny i przyzwoity ch�opiec o�wiadczy� si�, nie uwa�a�abym na nic, tylko skoczy�abym mu na szyj� i wy�ciska�a bez ceremonii. KOCIUBA A to kto widzia�!... Panience... tfy! R�ZIA Jest! Stary mantyka... Tylko nie powt�rzcie� tego, co powiedzia�am, na mi�o�� Bosk�, szczeg�lniej przed cioci�... bo ju� i tak mam zawsze co s�ucha�. DOROTA ( do m�a) Co ty tam wtr�casz, kiedy si� nie rozumiesz na takich rzeczach... Przecie narzeczony, to ju� jak m��... KOCIUBA Ale zawsze... DOROTA ( do ucha R�zi) Dostaniesz i ty swojego, jag�dko... nie b�j si�... B�dziecie mogli si� �ciska�, ile wam si� podoba. R�ZIA E! Kiedy to tam b�dzie! DOROTA ( jak wy�ej �ciskaj�c j�) Tylko patrze�! Powiadam ci, �e ju� jakby� by�a hrabin�. R�ZIA ( zatykaj�c jej usta) Mameczko! DOROTA Tak, tak, wszystko teraz b�dzie dobrze, kiedy ten zostanie twoim szwagrem... wszak�e on �yje z hrabi� za pan brat. R�ZIA Wi�c c� z tego? DOROTA Jak to? nie rozumiesz? Przywiezie ci go tu... a czego wi�cej potrzeba... reszta sama si� zrobi. R�ZIA Nie wiem, jakim sposobem. DOROTA Jakim sposobem?... Masz ty takiego wabia w tych swoich �lepkach, �e cho�by nie chcia�... R�ZIA Jak w tej bajce o uroczych oczach, kt�r� mi opowiada�a�?... O! Zapewne... A dlaczeg� wtenczas, wiesz, w ko�ciele, ani spojrza� na mnie, chocia� ja oczu z niego nie spuszcza�am... Nie wie nawet, jak wygl�dam... Patrza� ca�kiem w inn� stron�, szkaradnik... �eby si� by� cho� raz obejrza�... Mameczko, �ebym ja mia�a takie oczy, jak ty powiadasz... DOROTA Masz, masz, i nie b�j si�, nie przepad�o... Zejdziecie si� wy jeszcze, a wtenczas zobaczysz... ( R�zia, us�yszawszy wchodz�cych, zatyka jej usta) SCENA III POPRZEDZAJ�CY, RADOMIROWA, STEFAN, prowadz�cy j� pod r�k�, wchodz� z lewej strony; za nimi RADOMIR, kulej�cy nieco; podpieraj� go z jednej strony: IZYDORA, z drugiej KAROLINA. IZYDORA ( prowadz�c Radomira ku fotelowi; do Kociuby) Janie, kawa. KOCIUBA Zaraz, zaraz. RADOMIR Czekaj no ciotka... ( wo�aj�c) Kociuba! KOCIUBA ( zatrzymuj�c si�) S�ucham. RADOMIR ( siadaj�c w fotelu przy stoliku) Kawa kaw�, ale swoj� drog� dajcie... panie dobrodzieju... wina. KOCIUBA ( patrz�c na Izydor�) Wina? IZYDORA ( pr�dko, na stronie, do Kociuby, daj�c mu klucz) Jest tam jeszcze jedna butelka w drugiej piwnicy, schowana we framu�ce za s�oikami, rozumiesz? KOCIUBA Przynie�� j�? IZYDORA No, naturalnie... Czy nie s�ysza�e�, co starszy pan powiedzia�? KOCIUBA To ju� ostatnia. IZYDORA Ach, jaki�e� nudny... Id�! DOROTA A ja p�jd� tymczasem po kaw�. ( wychodzi z m�em na prawo) RADOMIR Musimy przecie, panie dobrodzieju, uczci� ten wypadek, wypi� zdrowie narzeczonej pary. RADOMIROWA ( kt�r� Stefan posadzi� w drugim fotelu) �eby� sobie tylko nie zaszkodzi�, kochanku. RADOMIR Jejmo�� chce mnie gwa�tem wzi�� w kuratel�. ( rozpieraj�c si� w fotelu) M�j nieboszczyk dziad, brygadier Radomir, mia� lat wtenczas, panie dobrodzieju, jak mnie m�j ojciec odwozi� do wojska... bo byli�my obydwa czynni, tylko �e ojciec jako ju� wtenczas dymisjonowany kapitan, by� przeznaczony na komendanta placu... w tym... jak�e si� nazywa... bodaj�e ci�... R�ZIA ( kt�ra ukl�k�a przy nim, s�uchaj�c) W Radomiu. RADOMIR Aha! W Radomiu... A ja poszed�em do pi�tego pu�ku, co by� �wie�o wysztyftowany... wi�c, czekajcie�, ja mia�em, panie dobrodzieju, wtenczas dwadzie�cia dwa, a dziadek by� o sze��dziesi�t lat ode mnie starszy, to mia� przesz�o osiemdziesi�t... a ja teraz mam... ( do Izydory) Ciotko, ile to ja mam lat? IZYDORA ( nalewaj�c kaw�, kt�r� przynios�a Dorota) Jegomo�� zacznie dopiero siedemdziesi�ty trzeci. RADOMIR No, to widzicie... on mia� osiemdziesi�t dwa, a by�by przez kamienic� przeskoczy�... ( pije kaw�) R�ZIA Co te� dziadzio m�wi... RADOMIR Jak ci� kocham... to tacy ludzie dawniej byli, panie dobrodzieju. R�ZIA A to �adnie mnie dziadzio kocha. RADOMIR No? Jak to?... A!... Widzicie j�... B�dzie mnie �apa� za s��wka... �e ja�nie pani, to my�li, �e ju� jej wszystko wolno. R�ZIA Dziadzio zawsze �artuje sobie ze mnie. RADOMIR No, wszak�e masz by� hrabin�; Dorota powiada, �e ci� to nie minie. IZYDORA ( strofuj�c) Jegomo��! Jegomo��... RADOMIR ( �artobliwie) Moja ciotko, wiemy wszyscy, �e ka�dy jej sen, to proroctwo, a przecie� jej si� to �ni�o... Ale do czeg� ja to prowadzi�em... R�ZIA Dziadunio zacz�� opowiada�, jak go ojciec odwi�z� z Warszawy do pu�ku. RADOMIR A! tak... mia�em wtenczas dwadzie�cia dwa lat... Ojciec sam ze mn� pojecha�, bo chcia� mnie umie�ci�, panie dobrodzieju, w szwadronie swojego przyjaciela... Jak�e on si� to nazywa�... ( prztyka palcami) A to dobre, �eby zapomnie�... Mam na ko�cu j�zyka... R�ZIA Zielonka. RADOMIR Aha! Jak� ona ma pami��... Ale czekaj no, bo ja jeszcze nie to chcia�em powiedzie�... R�ZIA Ja wiem, jak to by�o... Dziadunia i ojca odprowadza� z Warszawy pan brygadier... RADOMIR Aha! Prawda... Za rogatk�, do Mokotowa, gdzie na po�egnanie wypili�my, panie dobrodzieju, we trzech cztery butelki starego...
pokuj106