3260_Nizinne_i_podgorskie_rzeki_ze_zbiorowiskami_wlosieniczn.pdf

Wody s∏odkie i torfowiska

Nizinne i podgórskie

rzeki ze zbiorowiskami

w∏osieniczników

Kod Physis: 24.4: euhydrofityczna roÊlinnoÊç rzek

Charakterystyka

3260

Dna koryt strumieni i rzek, najcz´Êciej (I) – II – V rz´du

o Êrednio intensywnym do intensywnego przep∏ywie wody,

osadach z dominujàcà frakcjà piaszczystà, ˝wirowà lub

drobnokamienistà, zasilane wodami podziemnymi lub

z intensywnà wymianà wód mi´dzy korytem rzeki a jej stre-

fà hyporeicznà poprzez przepuszczalne osady denne. Cie-

ki te przynajmniej we fragmentach poroÊni´te sà przez

p∏aty roÊlin zakorzenionych w dnie i z zanurzonymi w wo-

dzie p´dami, rzadziej wytwarzajàcych równie˝ liÊcie p∏ywa-

jàce po powierzchni wody lub p´dy cz´Êciowo wyniesione

ponad powierzchni´ (cz´ste przy brzegu lub w mikrosiedli-

skach o spowolnionym przep∏ywie wody). W sk∏ad roÊlin-

noÊci siedliska wchodzà równie˝ przytwierdzone do dna

mszaki i makroskopowe glony (zielenice nitkowate, kra-

snorosty i ramienice).

Definicja

Cieki wodne – nizinne do podgórskich – poroÊni´te przez

zakorzenione w dnie roÊliny zanurzone lub z p∏ywajàcymi

liÊçmi ze zwiàzku Ranunculion fluitantis lub wodne mszaki.

Podzia∏ na podtypy

W zachodnioeuropejskich klasyfikacjach wyró˝nia si´ zwy-

kle kilka (do 6–7) ró˝niàcych si´ strukturà roÊlinnoÊci pod-

typów, w zale˝noÊci od odczynu wody i jej potencja∏u tro-

ficznego (Francja) lub charakteru geologicznego pod∏o˝a

(wapienne – bezwapienne, co koresponduje z odczynem)

i spadku odcinka cieku (Niemcy). Ze wzgl´du na brak lub

niewielkà reprezentacj´ na terenie Polski niektórych z uwa-

runkowaƒ fizycznych stanowiàcych podstaw´ klasyfikacji,

zwykle zubo˝onà struktur´ zbiorowisk roÊlinnych w gra-

nicznym obszarze zasi´gu siedliska na terenie Polski oraz

s∏aby stopieƒ poznania i nieliczne tylko opisy roÊlinnoÊci,

brak jest obecnie podstaw do Êcis∏ego i udokumentowane-

Rz´Êl hakowata ( Callitriche hamulata ), w∏osiecznik p´dzelkowaty ( Batrachium penicillatum ) i rdestnica st´piona ( Potamogeton obtusifolius )

w korycie Starej Radwi (Rosnowo, pow. Koszalin)

Nizinne ipodgórskie rzeki ze zbiorowiskami w∏osieniczników

go wyró˝nienia podtypów siedliska. Niektóre przes∏anki do

ewentualnej póêniejszej klasyfikacji zostanà wskazane

w opisie odmian siedliska. Nie nale˝y jednak oczekiwaç –

nawet po dok∏adniejszym zbadaniu – mo˝liwoÊci zapropo-

nowania równie zró˝nicowanego podzia∏u, jak w europej-

skim obszarze klimatu atlantyckiego.

BAATTRUP–PEDERSEN A., LARSEN S. E., RIIS T. 2003. Composi-

tion and richness of macrophyte communities in small Da-

nish streams – influence of environmental factors and weed

cutting. Hydrobiologia 495: 171–179.

BAATTRUP–PEDERSEN A., RIIS T. 1999. Macrophyte diversity and

composition in relation to substratum characteristics in regu-

lated and unregulated Danish streams. Freshwater Biology

42: 375–385.

BAATTRUP–PEDERSEN A., RIIS T., HANSEN H. O. FRIBERG N.

2000. Restoration of a Danish headwater stream: short–term

changes in plant species abundance and composition. Aqua-

tic Conserv.: Mar. Freshw. Ecosyst. 10: 13–23.

BAATTRUP–PEDERSEN A., SKRIVER J., WIBERG–LARSEN P. 2000.

Weed–cutting practice and impact on trout density in Danids

lowland streams. Verh. Internat. Verein. Limnol. 27:

674–677.

BARENDREGT A., WASSEN M. J. 1994. Surface water chemistry

of the Biebrza River with special emphasis on nutrient flow

and vegetation. W: Report 2: Biebrza Wetlands Research of

the Utrecht University presented at the Workshop „Biebrza

Wetlands”, October 1993, IMUZ, Falenty. Red. M. J. Wassen,

H. Okruszko. Falenty, Utrecht: 133–146.

BARRAT–SEGRETAIN M. H., AMOROS C. 1995. Influence of flo-

od timing on the recovery of macrophytes in a former river

channel. Hydrobiologia 316: 91–101.

BARRAT–SEGRETAIN M. H., BORNETTE G., 2000. Regeneration

and colonization abilities of aquatic plant fragments: effect of

disturbance seasonality. Hydrobiologia 421: 31–39.

BARRAT–SEGRETAIN M. H., HENRY C. P., BORNETTE G. 1999.

Regeneration and colonization of aquatic plant fragments in

relation to the disturbance frequency of their habitats. Arch.

Hydrobiol. 145: 111–127.

BERNEZ I., HAURY J. 1996. Downstream effects of hydroelectric

impoundment on river macrophyte communities. In: Leclerc

M., Capra H., Valentin S., Boudreault A., Cote Y. (eds) Eco-

hydraulics 2000 Québec, INRS–Eau Québec: A13–A24.

BIA¸OKOZ W. 1999. Biebrzaƒski Park Narodowy – Plan Ochro-

ny. Operat Ochrony Ekosystemów Wodnych.

BODNER M. 1994. Inorganic carbon source for photosynthesis in

the aquatic macrophytes Potamogeton natans and Ranuncu-

lus fluitans. Aquatic Botany 48:109–120.

BORNETTE G., AMOROS C., LAMOUROUX N. 1998. Aquatic

plant diversity in riverine wetlands: the role of connectivity.

Freshwater Biology 39: 267–283.

BORNETTE G., GUERLESQUIN M., HENRY P. H. 1996. Are the

Characeae able to indicate the origin of groundwater in for-

mer river channels? Vegetatio 125: 207–222.

BRYLI¡SKA M. (red.) 2000. Ryby s∏odkowodne Polski. PWN, War-

szawa, s. 521.

CARBIENER R., TRÉMOLIÉ RES M., MERCIER J. L., ORTSCHEIT A.

1990. Aquatic macrophyte communities as bioindicators of

eutrophication in calcareous oligosaprobe stream waters

(Upper Rhine plain, Alsace). Vegetatio 86: 71–88.

DAJDOK Z., PROåKÓW J. 2003. Flora wodna i b∏otna Dolnego

3260

Umiejscowienie siedliska w polskiej

klasyfikacji fitosocjologicznej

Omawiane siedlisko wed∏ug polskiej klasyfikacji obejmuje

jedynie zwiàzek Ranunculion fluitantis, zaliczany do klasy

Potametea, przy czym jedynie jeden z gatunków uznawa-

nych za charakterystyczne dla tej klasy ( Elodea canadensis )

wyst´puje jako sk∏adnik zbiorowisk tego siedliska.

Pozycja syntaksonomiczna siedliska w polskiej klasyfikacji

przedstawia si´ nast´pujàco:

Klasa Potametea

Rzàd Potametalia

Zwiàzek Ranunculion fluitantis

Zespo∏y:

Ranunculetum fluitantis w∏osienicznika rzecz-

nego

Ranunculo–Callitrichetum hamulatae rz´Êli

hakowatej i w∏osieniczników

Ranunculo–Sietum erecto–submersi podwodnej

formy potocznika i w∏osieniczników

Stan poznania tych zespo∏ów na obszarze Polski jest dale-

ce niewystarczajàcy, a przysz∏e badania prawdopodobnie

doprowadzà do znaczàcej rewizji tej klasyfikacji. M. in. wy-

mieniony w definicji siedliska wg Natura 2000 zwiàzek

Callitricho–Batrachion (opisywany jako charakterystyczny

dla rzek z wyraênymi przep∏ywami ni˝ówkowymi, a wi´c ty-

powymi dla klimatu Polski) nie zosta∏ uwzgl´dniony w pol-

skiej klasyfikacji fitosocjologicznej. W europejskich bada-

niach roÊlinnoÊci zanurzonej rzek podkreÊla si´ jednak

cz´sto nieadekwatnoÊç metodyki fitosocjologicznej do kla-

syfikacji zbiorowisk roÊlin wód p∏ynàcych.

Bibliografia

3260 – Rivi¯res des étages planitiaire ∫ montagnard avec

végétation du Ranunculion fluitantis et du Callitricho–Ba-

trachion In: Ministére de l’écologie et du développement du-

rable: Le réseau écologique européen Natura 2000. Cahier

d habitats, Habitats humides: 191–222. http: //natura2000.

environnement. gouv. fr

ADAMEC L., ONDOK P. 1992. Water alkalization due to photo-

synthesis of aquatic plants: the dependence on total alkalini-

ty. Aquatic Botany 43: 93–98.

ANDRZEJEWSKI W., NAGENGAST B. 2002. Bioró˝norodnoÊç rezerwa-

tu przyrody „S∏onawy” na rzece We∏nie. W: Puchalski W., PAWEL-

CZUK J. K. (red.) Bliskie Naturze Kszta∏towanie Dolin Rzecznych.

Wydawn. Uczeln. Politechniki Koszaliƒskiej, Koszalin: 80–81.

Tytu∏ rozdzia∏u Tytu∏ rozdzia∏u Tytu∏ rozdzia∏u Tytu∏

Wody s∏odkie i torfowiska

3260

Âlàska na tle zagro˝eƒ i mo˝liwoÊci ochrony. W: Kàcki Z.

(red.) Zagro˝one gatunki flory naczyniowej Dolnego Âlàska.

PTPP „Pro Natura”, Wroc∏aw:131–150.

DUFF J. H., HENDRICKS S. P., JACKMAN A. P., TRISKA F. J. 2002.

The effect of Elodea canadensis beds on porewater chemi-

stry, microbial respiration, and nutrient retention in the Shin-

gobee River, Minnesota, North America. Verh. Internat. Vere-

in. Limnol. 28: 214–222.

DYDUCH–FALNIOWSKA A., HERBICH J., HERBICHOWA M.,

MRÓZ W., PERZANOWSKA J. 2002. Wdra˝anie koncepcji

sieci NATURA 2000 w Polsce w latach 2001–2003. Materia-

∏y instrukta˝owe dla wojewódzkich zespo∏ów realizacyjnych:

Krótka charakterystyka typów siedlisk przyrodniczych o zna-

czeniu europejskim, wyst´pujàcych w Polsce. Kraków-

–Gdaƒsk 2002.

EICHENBERGER E., WEILENMANN H. U. 1982. The growth of

Ranunculus fluitans Lam. in artificial canals. In: Symoens J. J.,

Hooper S. S., Compere P. (eds.) Studies on aquatic vascular

plants. Royal Botanical Soc. Belgium, Brussels: 324–332.

EUROPEAN COMMISSION, DG ENVIRONMENT, NATURE AND

BIODIVERSITY 2003. NATURA 2000. Interpretation Manual

of European Union Habitats. EUR 25.

FJORBACK C., KRONVANG B. 2002. Interaction between aqu-

atic macrophytes and stream hydraulics in a Danish stream:

implications of different weed–cutting methods. Verh. Inter-

nat. Verein. Limnol. 28: 1299–1303

GREULICH S., BORNETTE G.1999. Competitive abilities and re-

lated strategies in four aquatic plant species from an inter-

mediately disturbed habitat. Freshwater Biology 41:

493–506.

HARRISON S. S. C. 2000. The importance of aquatic margins to

invertebrates in English chalk streams. Arch. Hydrobiol. 149:

213–240.

HARRISON S. S. C., HARRIS I. T., CROEZE A., WIGGERS R. 2000.

The influence of bankside vegetation on the distribution of

aquatic insects. Verh. Internat. Verein. Limnol. 27:

1480–1484.

HATTON–ELLIS T. W., GRIEVE N. 2003. Ecology of watercourses

characterised by Ranunculion fluitantis and Callitricho–Batra-

chion vegetation . Conserving Natura 2000 Rivers Ecology

Series No. 11, English Nature, Peterborough, s.64,

http: //www.riverlife.org.uk

HAURY J., 1996. Assessing functional typology involving water

quality, physical features and macrophytes in a Normandy ri-

ver. Hydrobiologia 340: 43–49.

HAURY J., AĪDARA L. G. 1999. Macrophyte cover and standing

crop in the River Scorff and its tributaries (Brittany, northwe-

stern France): scale, patterns and process. Hydrobiologia

415: 109–115.

HAURY J., DUTARTRE A., BINESSE F., CODHANT H., VALKMAN G.

2001. Macrophyte biotypologies of rivers in Lozere – France.

Verh. Internat. Verein. Limnol. 27: 3510–3517.

HERBICH J., GÓRSKI W. 1993. Specyfika, zagro˝enia i problemy

ochrony przyrody dolin ma∏ych rzek Pomorza. W: Tomia∏ojç

L. (red.) Ochrona przyrody i Êrodowiska w dolinach nizinnych

rzek Polski. Wydawn. Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Kra-

ków: 167–188.

JASNOWSKI M., JASNOWSKA J., FRIEDRICH S. 1986. RoÊlinnoÊç

rzeczna, torfowiskowa i êródliskowa projektowanego Drawieƒ-

skiego Parku Narodowego. W: Agapow L., Jasnowski M. (red.)

Przyroda projektowanego Drawieƒskiego Parku Narodowego.

Gorzowskie Towarzystwo Naukowe, Gorzów Wlkp.: 69–94.

JO¡CA T., DÑBROWSKA B. B. , PUCHALSKI W. 2002. Ekologicz-

ne efekty podpi´trzeƒ ma∏ych rzek na przyk∏adzie Skotawy.

W: Puchalski W., Pawelczuk J. K. (red.): Bliskie Naturze

Kszta∏towanie Dolin Rzecznych. Wydawn. Uczeln. Politechni-

ki Koszaliƒskiej, Koszalin: 109–111.

KAENEL B. R., BUEHRER H., UEHLINGER U. 2000. Effects of aqu-

atic plant management on stream metabolism and oxygen

balance in streams. Freshwater Biology 45: 85–95.

KING J. J., O’GRADY M. F., CURTIN J. 2000. The experimental

drainage maintenance (EDM) programme: engineering and

fisheries management interactions in drained Irish salmonid

channels. Verh. Internat. Verein. Limnol. 27: 1480–1484.

KRASKA M. 1998. RoÊlinnoÊç rzek Drawy i P∏ocicznej w Drawieƒ-

skim Parku Narodowym. Operat Ochrony Ekosystemów

Wodnych Drawieƒskiego Parku Narodowego. Zak∏ad Ochro-

ny Wód Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznaƒ.

LIFE IN UK RIVERS 2003. Monitoring watercourses characterised by Ra-

nunculion fluitantis and Callitricho–Batrachion vegetation com-

munities. Conserving Natura 2000 Rivers Monitoring Series No. 11,

English Nature, Peterborough, s. 30, http://www.riverlife.org.uk

LUCASSEN E. C. H. E. T., SMOLDERS A. J. P., ROELOFS J. G. M.

2000. Increased groundwater levels cause iron toxicity in

Glyceria fluitans (L.). Aquatic Botany 66: 321–327.

MABERLY S. C., MADSEN T. V. 2002. Use of bicarbonate ions as

a source of carbon in photosynthesis by Callitriche herma-

phroditica. Aquatic Botany 73: 1–7.

MADSEN T. V. 1991. Inorganic carbon uptake kinetics of the stre-

am macrophyte Callitriche cophocarpa Sendt. Aquatic Bo-

tany 40: 321–332.

MADSEN T. V. CEDERGREEN N. 2002. Sources of nutrients to ro-

oted submerged macrophytes growing in a nutrient–rich stre-

am. Freshwater Biology 47: 283–291.

MADSEN T. V., CHAMBERS P. A. JAMES W. F., KOCH E. W., WEST-

LAKE D. F. 2001. The intewraction between water movement,

sediment dynamics and submersed macrophytes. Hydrobio-

logia 444: 71–84.

MADSEN T. V., HAHN P., JOHANSEN J. 1998. Effects of inorga-

nic carbon supply on the nitrogen requirement of two sub-

merged macrophytes, Elodea canadensis and Callitriche

cophocarpa. Aquatic Botany 62: 95–106.

MATUSZKIEWICZ W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbioro-

wisk roÊlinnych Polski. PWN, Warszawa.

MIREK Z., PI¢KOÂ–MIRKOWA H., ZAJÑC A., ZAJÑC M. Vascular

Plants of Poland – A Checklist. Krytyczna lista roÊlin naczynio-

wych Polski. http: //bobas.ib–pan.krakow.pl/czek/check.htm

NIELSEN S. L., SAND–JENSEN K.1993. Photosynthetic implica-

tions of heterophylly in Batrachium peltatum (Schrank)

Presl. Aquatic Botany 44: 361–371.

Nizinne ipodgórskie rzeki ze zbiorowiskami w∏osieniczników

NORMANN H. D. 1967. Experiments on the uptake of phosphate

by Ranunculus fluitans L Am. Arch. Hydrobiol. 33: 243–54

NOWAK A. (red.) 2001. Ostoje przyrody Natura 2000 w woje-

wództwie opolskim (koncepcja regionalna) . Prace Opolskie-

go Towarzystwa Przyjació∏ Nauk Wydz. III. Opole, s.173.

OBRDLÍK P., RAST G., NIEZNA¡SKI P., HAMPLOVÁ V., DÖPKE M.,

GÜNTHER–DIRINGER D. 2003. Graniczne meandry Odry –

fenomen o znaczeniu europejskim (raport za okres od mar-

ca 2001 do kwietnia 2003). WWF, Rastatt, s. 66.

O’HARE M. T., MURPHY K. J. 1999. Invertebrate hydraulic micro-

habitat and community structure in Callitriche stagnalis

Scop. patches. Hydrobiologia 415: 169–176.

PROåKÓW J. 2004. Batrachium penicillatum Dumort. ( Ranun-

culaceae ) na Dolnym Âlàsku. Acta Botanica Silesiaca 1:

000–000 (w druku)

PROåKÓW J., SZELÑG Z. 2001. Batrachium penicillatum Du-

mort. – W∏osienicznik (jaskier) p´dzelkowaty. W: Kaêmiercza-

kowa R., Zarzycki K. (red.): Polska czerwona ksi´ga roÊlin.

Paprotniki i roÊliny kwiatowe. Inst. Botaniki im. W. Szafera

PAN, Inst. Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 148–149.

PUCHALSKI W. 2000. The capability of bottom communities to

decrease fluctuations of nutrient concentrations in small stre-

ams. Verh. Internat. Verein. Limnol. 27: 1371–1375.

RIIS T., BIGGS B. J. F. 2003. Hydrologic and hydraulic control of

macrophyte establishment and performance in streams. Lim-

nol. Oceanogr. 48: 1488–1497.

RIIS T., SAND–JENSEN K. 2001. Historical changes in species

composition and richness accompanying perturbation and

eutrophication of Danish lowland streams over 100 years.

Freshwater Biology 46: 269–280.

RIIS T., SAND–JENSEN K., LARSEN S. E. 2001. Plant distribution

and abundance in relation to physical conditions and location

within Danish stream systems. Hydrobiologia 448: 217–228.

RIIS T., SAND–JENSEN K., VESTERGAARD O. 2000. Plant com-

munities in lowland Danish streams: species composition

and environmental factors. Aquatic Botany 66: 255–272.

ROBACH F., THIÉBAULT G., MULLER S., TRÉMOLIÉRES M. 1996.

A reference system for continental running waters: plant

communities as bioindicators of increasing eutrophication in

alkaline and acidic waters in north–eastern France. Hydro-

biologia 340: 67–76.

RUTKOWSKI L. 1993. Nowe i ma∏o znane zbiorowiska roÊlinne Bo-

rów Tucholskich. W: Rejewski M., Nienartowicz A., Boiƒski M.:

Bory Tucholskie. Walory przyrodnicze – Problemy ochrony –

Przysz∏oÊç. UMK, Toruƒ: 79–88.

SAND–JENSEN K. 1998. Influence of submerged macrophytes

on sediment composition and near–bed flow in lowland stre-

ams. Freshwater Biology 39: 663–679.

SAND–JENSEN K. ANDERSEN K., ANDERSEN T. 1999. Dynamic

properties of recruitment, expansion and mortality of macro-

phyte patches in streams. Internat. Rev. Hydrobiol. 84:

497–508.

SAND–JENSEN K., PEDERSEN O. 1999. Velocity gradients and

turbulence around macrophyte stands in streams. Freshwater

Biology 42: 315–328.

SCHNITZLER A., EGLIN I., ROBACH F., TRÉMOLIÉRES M. 1996.

Response of aquatic macrophyte communities to levels of

P and N nutrients in an old swamp of the upper Rhine plain

(Eastern France). Écologie 27: 51–61.

THIÉBAUT G., MULLER S. 1999. A macrophyte communities se-

quence as an indicator of eutrophication and acidification le-

vels in weakly mineralised streams in north–eastern France.

Hydrobiologia 410: 17–24.

TRÉMOLIERES M., EGLIN I., ROECK U., CARBIENER R. 1993. The

exchange process between river and groundwater on the

central Alsace floodplain (eastern France) : I. The case of the

canalised river Rhine. Hydrobiologia 254: 133–148.

TURA¸A K. 1970. Cytotaxonomical studies in Ranunculus flu-

itans Lam. and R. penicillatus (Dumort.) Bab. from lower

Silesia (Poland) . Preliminary report. Acta Biol. Cracov., Ser.

Bot. 13: 119–123+Plat. 20–23.

URBAN D. 1996. Zbiorowiska wodne i szuwarowe doliny Ciemi´-

gi. Annales UMCS, Sectio E, 17: 119–137.

WERPACHOWSKI C. 2000. Lista roÊlin naczyniowych Kotliny Bie-

brzaƒskiej ze szczególnym uwzgl´dnieniem Biebrzaƒskiego

Parku Narodowego. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody,

19.4: 19–52.

WHITE D. S., HENDRICKS S. P. 2000. Lotic macrophytes and sur-

face–subsurface exchange processes. In: Jones J. B. , Mulhol-

land P. J. (eds.) Streams and ground waters, Academic Press,

San Diego: 363–379.

WIEGLEB G., HERR W. 1985. The occurrence of communities with

species of Ranunculus subgenus Batrachium in central Eu-

rope – preliminary remarks. Vegetatio 59: 235–241.

WRIGHT J. F., CLARKE R. T., GUNN R. J. M., WINDER J. M.,

KNEEBONE N. T., DAVY–BOWKER J. 2003. Response of

the flora and macroinvertebrate fauna of a chalk stream

site to changes in management. Freshwater Biology 48,

s. 894–911.

ZALEWSKI M., PUCHALSKI W., FRANKIEWICZ P., BIS B. 1993. Ri-

parian ecotones and fish communities in rivers – intermedia-

te complexity hypothesis. In: Cowx I. G. (Ed.): Rehabilitation

of Inland Fisheries, Fishing New Books, Blackwell Sci. Publ.,

Oxford, s.152–160.

ZA¸USKI T. 2003. Materia∏y do planu ochrony rezerwatu „Piekie∏-

ko”. Biuro Us∏ug Ekologicznych i Urzàdzeniowo-LeÊnych

OPERAT, Toruƒ.

˚UKOWSKI W. 2001. Groenlandia densa (L.) Fourr. – Rdestni-

ca g´sta. W: Kaêmierczakowa R., Zarzycki K. (red.) Polska

czerwona ksi´ga roÊlin. Paprotniki i roÊliny kwiatowe. Inst.

Botaniki im. W. Szafera PAN, Inst. Ochrony Przyrody PAN,

Kraków: 407–408.

3260

Wojciech Puchalski

Tytu∏ rozdzia∏u Tytu∏ rozdzia∏u Tytu∏ rozdzia∏u Tytu∏

Wody s∏odkie i torfowiska

3260

B. Opis podtypu

mna˝a si´ generatywnie, tak wi´c przezimowanie p´dów

wegetatywnych w niezamarzajàcym cieku jest warunkiem

przetrwania zimy. Z tego wzgl´du zasi´g geograficzny sie-

dliska w Polsce jest ograniczony do Pomorza, zachodniej

Wielkopolski i Âlàska.

Sezonowa stabilnoÊç hydrologiczna rzek. Wyst´pu-

jàce tu roÊliny z jednej strony wymagajà co najmniej

umiarkowanego przep∏ywu wody (zasilanie w pobierane

z wody przez liÊcie substancje biogenne, przeciwdzia∏anie

sedymentacji zawiesiny na powierzchni roÊlin), z drugiej -

zwi´kszony przep∏yw wezbraniowy powoduje mechanicznà

fragmentacj´ i odrywanie p´dów oraz erozj´ dna. Z tego

wzgl´du preferowane sà zimowe maksima odp∏ywu (gdy

p´dy roÊlin sà najs∏abiej rozwini´te), a w lecie brak wez-

braƒ spowodowanych nawalnymi deszczami i brak d∏ugo-

trwa∏ych okresów ni˝ówek. Pod tym wzgl´dem najkorzyst-

niejsze warunki wyst´pujà w rzekach Pomorza.

Zasilanie koryt wodami podziemnymi. Ten czynnik

∏àczy w sobie kilka mechanizmów. Du˝a retencja gruntowa

w zlewni, warunkujàca ten typ zasilania, oprócz czynników

klimatycznych decyduje o wy˝ej opisanej stabilnoÊci hydro-

logicznej. W okresie zimowym dop∏yw wód podziemnych

podnosi temperatur´ wody koryta rzecznego i zapobiega

jego zamarzaniu. Dlatego te˝ na obszarach o klimacie kon-

tynentalnym wyst´powanie omawianego siedliska jest

ograniczone do cieków êródliskowych. Wody podziemne

dostarczajà te˝ niezb´dnych dla roÊlin substancji biogen-

nych, a ich intensywna wymiana zapobiega ich odtlenieniu

i powstawaniu w nich toksycznych zredukowanych zwiàz-

ków (amoniak, siarkowodór, Fe ++ ). Na tej zasadzie najlepiej

Nizinne i podgórskie rzeki ze

zbiorowiskami w∏osieniczników

Kod Physis: 24.4

Cechy diagnostyczne siedliska

Cechy obszaru

Siedlisko jest okreÊlane przez roÊlinnoÊç zanurzonà, przy-

twierdzonà do uziarnionych osadów mineralnych (piasek,

˝wir, drobne kamienie) na dnie koryt strumieni i rzek o in-

tensywnym przep∏ywie wody i zauwa˝alnym zasilaniu przez

wody podziemne lub wymianie wód mi´dzy strefà koryta

a interaktywnà strefà migrujàcych wód gruntowych (hypo-

reicznà). Wyst´puje na odcinkach erozyjnych i przejÊcio-

wych cieków wodnych niskiej lub Êredniej rz´dowoÊci, w ni-

˝ej po∏o˝onych odcinkach akumulacyjnych zanika.

Do najwa˝niejszych czynników Êrodowiskowych okreÊlajàcych

wyst´powanie, rozmieszczenie i struktur´ siedliska nale˝à:

¸agodne warunki klimatyczne w pó∏roczu zimowym.

Gatunki roÊlin tworzàce dominujàce zbiorowiska (rz´Êle,

w∏osieniczniki) nie tylko nie zamierajà (lub zamierajà jedy-

nie cz´Êciowo) na zim´, ale jeszcze w listopadzie zachowu-

jà aktywnoÊç fotosyntetycznà; mszaki (Fontinalis, Scapa-

nia) sà zdolne do fotosyntezy równie˝ przez ca∏à zim´.

Wiele z reprezentowanych tu gatunków roÊlin nie tworzy zi-

mowych organów przetrwalnych, niekiedy równie˝ nie roz-

Podwodna forma potocznika wàskolistnego ( Berula erecta fo. submersa ) w korycie rzeki Grabowej (Polanów)

100

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: