ALEXANDRE DUMAS TOWARZYSZE JEHUDY (Sprzysi�eni) Table d'h�te Dnia 9 pa�dziernika 1799 r. w pi�kny dzie� jesieni po�udniowej, dzi�ki kt�rej na dw�ch kra�cach Prowansji dojrzewaj� pomara�cze w Hyeres i winogrona w Paint�P�ray, zaprz�ona w trzy konie pocztowe kolasa przeje�d�a�a przez most na Durancji, mi�dzy Cavailhonem a Ch�teau�Renard, kieruj�c si� ku Awinionowi, dawnemu miastu papieskiemu, przy��czonemu do Francji przed o�miu laty moc� dekretu z 25 maja 1791 r. Przy��czenie to potwierdzone zosta�o przez traktat mi�dzy genera�em Bonaparte i papie�em Piusem VI, podpisany w 1797 r. w Tolentino. Kolasa wtoczy�a si� przez bram� od strony Aix, przejecha�a nie zwalniaj�c biegu przez ca�e miasto o ulicach w�skich i kr�tych, zbudowane tak, �e by�o jednocze�nie os�oni�te od wichru i s�o�ca, i zatrzyma�a si� o pi��dziesi�t krok�w od bramy, prowadz�cej do Oulle, przed hotelem Palais�Egalit�, kt�ry zaczynano powoli nazywa� ponownie Palais� Royal. Tych kilka prawie nic nie znacz�cych s��w z powodu nazwy hotelu, przed kt�rym zatrzyma�a si� ekstrapoczta, zajmuj�ca nasz� uwag� � wskazuje dostatecznie po�o�enie, w jakim by�a Francja pod rz�dem reakcji termidorowej, ochrzczonym nazw� Dyrektoriatu. Po walce rewolucyjnej, kt�ra trwa�a od 14 lipca 1789 r. do 9 termidora 1794 r. po dniach 5 i 6 pa�dziernika, 21 czerwca, 10 sierpnia, 2 i 3 wrze�nia, 21 maja, 29 termidora i l preryala, po przyjrzeniu si� spadaj�cym g�owom kr�la i jego s�dzi�w, kr�lowej i jej oskar�yciela, �yrondyst�w i Franciszkan�w, umiarkowanych i Jakobin�w, Francj� ogarn�� najstraszliwszy ze wszystkich przesyt�w, przesyt krwi! Odczu�a je�li nie potrzeb� kr�la, to przynajmniej pragnienie silnego rz�du, kt�remu mog�aby zaufa�, na kt�rym mog�aby si� oprze�, kt�ry dzia�a�by za ni� i pozwoli� jej odpocz��. W miejsce takiego niewyra�nie po��danego rz�du posiada�a s�aby i niezdecydowany Dyrektoriat, z�o�ony z lubie�nego Barrasa, intryganta Sieyesa, dzielnego Moulina, bezbarwnego Rogera Ducosa i uczciwego, lecz zbyt naiwnego Gohiera. St�d wynik�a mierna powaga na zewn�trz i bardzo w�tpliwy spok�j wewn�trz. Dwaj podr�ni, kt�rzy wysiedli z ekstrapoczty przed bram� hotelu Palais�Royal, mieli niew�tpliwie pewne powody do obawiania si� nastroju ustawicznie wzburzonej ludno�ci miasta papieskiego, albowiem nieco powy�ej Orgonu, w miejscu, gdzie podr�ny ma trzy drogi do wyboru � jedn� do Nimes, drug� do Carpentras, trzeci� do Awinionu � pocztylion zatrzyma� konie, obr�ci� si� i zapyta�: � Czy obywatele jad� przez Awinion, czy przez Carpentras? � Kt�ra z dw�ch dr�g jest kr�tsza? � zapyta� kr�tko ostrym g�osem starszy podr�ny, kt�ry m�g� mie� zaledwie lat trzydzie�ci. � Droga na Awinion, obywatelu, o dobre p�torej mili przynajmniej. � W takim razie � odpar� podr�ny � jed�my drog� na Awinion. I kareta potoczy�a si� galopem, kt�ry �wiadczy�, �e obywatele podr�ni, jak nazywa� ich pocztylion, jakkolwiek nazwa pan zaczyna�a wraca� do rozmowy, p�acili co najmniej trzydzie�ci sous napiwku. Ta sama ch�� unikania straty czasu objawi�a si� gdy tylko weszli do hotelu. G�os zabra� zn�w, podobnie jak w drodze, starszy podr�ny. Zapyta�, czy mo�na niezw�ocznie zje�� obiad, a spos�b, w jaki zadane by�o pytanie, wykazywa�, �e podr�ny got�w by� pomin�� niejedno wymaganie gastronomiczne, byleby podano jedzenie jak naj�pieszniej. � Obywatelu � odpar� gospodarz, kt�ry na odg�os turkotu k� wybieg� z serwet� w r�ce na powitanie podr�nych � b�dziecie szybko i przyzwoicie obs�u�eni w waszym pokoju; ale gdybym si� o�mieli� da� wam rad�... Zawaha� si�. � O, prosz� o rad�, bardzo prosz�! � odezwa� si� m�odszy podr�ny, zabieraj�c g�os po raz pierwszy. � A wi�c najlepiej by�oby zje�� po prostu table d'h�te, jak podr�ny, na kt�rego czeka zaprz�ony pow�z. Obiad jest doskona�y i ju� podany. Gospodarz jednocze�nie wskazywa� pow�z, urz�dzony w nies�ychanie wygodny spos�b i zaprz�ony w dwa konie, kt�re grzeba�y ziemi� kopytami, gdy pocztylion czeka� cierpliwie, siedz�c na brzegu okna i wychylaj�c butelk� wina z Cahors. Pierwszy ruch tego, kt�remu gospodarz uczyni� t� propozycj�, by� przecz�cy. Wszelako po chwili namys�u starszy podr�ny, jak gdyby zaniecha� pierwotnego postanowienia, zwr�ci� si� ruchem pytaj�cym do towarzysza. Ten za� odpowiedzia� spojrzeniem, kt�re znaczy�o: �Wszak pan wie, �e jestem na pa�skie rozkazy�. � Niech i tak b�dzie � rzek� ten, kt�ry widocznie obowi�zany by� podejmowa� inicjatyw� � zjemy obiad przy table d'h�te. Zwracaj�c si� do pocztyliona, kt�ry z kapeluszem w r�ku czeka� na jego rozkazy, doda�: � Niech najp�niej za p� godziny konie b�d� zaprz�one. Prowadzeni przez gospodarza weszli obaj do jadalni, starszy id�c naprz�d, m�odszy za� za nim. Wiadomo, jakie wra�enie wywieraj� nowi przybysze przy table d�h�te. Wszystkie spojrzenia skierowa�y si� na wchodz�cych; dosy� o�ywiona rozmowa urwa�a si�. Biesiadnicy sk�adali si� ze zwyk�ych go�ci hotelu. By� podr�ny, kt�rego pow�z czeka� zaprz�ony przed domem, handlarz win z Bordeaux, przebywaj�cy w Awinionie z przyczyn, o kt�rych p�niej, i grono os�b, jad�cych z Marsylii do Lugdunu dyli�ansem. Przybysze powitali towarzystwo lekkim skinieniem g�owy i zasiedli na kra�cu sto�u tak, �e kilka nakry� dzieli�o ich od innych biesiadnik�w. To arystokratyczne odosobnienie podwoi�o ciekawo��, kt�rej byli przedmiotem. Zreszt� ka�dy widzia�, �e s� to ludzie niezaprzeczalnej dystynkcji, jakkolwiek str�j ich by� bardzo skromny, taki jaki nosi�a ca�a �wczesna m�odzie�. Od wytwornisi�w paryskich a nawet i prowincjonalnych odr�nia�y ich d�ugie, g�adko przyczesane w�osy i czarny krawat owi�zany doko�a szyi, taki, jakie nosili wojskowi. Powierzchowno�� m�odzie�c�w przedstawia�a dwa najzupe�niej r�ne typy. Starszy, kt�rego g�os nawet w najpoufniejszych intonacjach wykazywa� przyzwyczajenie do rozkazywania, by�, jak wspomnieli�my, m�czyzn� jakich trzydziestu lat, w�osy mia� czarne, rozdzielone na �rodku, g�adko przyczesane i spadaj�ce wzd�u� skroni na ramiona. Twarz jego by�a ogorza�a, jak u cz�owieka, kt�ry podr�owa� po krajach po�udniowych. Wargi mia� w�skie, nos prosty, z�by bia�e i oczy sokole, jakie Dante przypisuje Cezarowi. Wzrostu by� raczej ma�ego, r�k� mia� delikatn�, stop� w�sk�, kszta�tn�. W jego obej�ciu nie by�o swobody, wydawa� si� skr�powany, co wskazywa�o, �e nosi� ubranie, do kt�rego nie przywyk�. Gdyby za� przem�wi� a by� nad brzegami Loary, zamiast Rodanu, jego interlokutor m�g�by zauwa�y�, �e mia� w wymowie akcent w�oski. Towarzysz jego m�g� by� o jakie� trzy lub cztery lata m�odszy. By� to pi�kny m�odzieniec o cerze r�owej, w�osach jasnych, oczy mia� b��kitne, nos prosty, podbr�dek wydatny, prawie bez zarostu. M�g� by� o dwa cale wy�szy od towarzysza, a jakkolwiek wzrostu by� mniej ni� �redniego, ca�� posta� mia� tak kszta�tn�, taki by� swobodny we wszystkich ruchach, �e nietrudno by�o odgadn��, i� posiada�, je�li nie si��, to przynajmniej niepospolit� zwinno�� i zr�czno��. Jednakowo ubrany, wydawa� si� by� pozornie na r�wnej stopie z towarzyszem, niemniej okazywa� m�odemu brunetowi wybitny szacunek, kt�ry nie m�g� wynika� z wieku, lecz pochodzi� niew�tpliwie z ni�szego stanowiska spo�ecznego. Poza tym nazywa� towarzysza obywatelem, gdy ten nazywa� go po prostu Rolandem. Te uwagi, kt�re czynimy, by wtajemniczy� g��biej czytelnika w nasze opowiadanie, nie przysz�y prawdopodobnie wcale na my�l wsp�biesiadnikom przy table d'h�te, albowiem po kilku sekundach przygl�dania si� przybyszom oderwano od nich spojrzenia i na chwil� przerwan� rozmow� ponownie podj�to. Przyzna� trzeba, �e temat rozmowy by� dla podr�nych nies�ychanie interesuj�cy; m�wiono o zatrzymaniu dyli�ansu wioz�cego sze��dziesi�t tysi�cy frank�w pieni�dzy rz�dowych. Sta�o si� to poprzedniego dnia na drodze z Marsylii do Awinionu, mi�dzy Lambesc i Pont-Royal. Po pierwszych s�owach o tym wypadku, dwaj m�odzie�cy wyt�yli s�uch ze szczerym zainteresowaniem. Wydarzy�o si� to na tej samej drodze, kt�r� jechali, a opowiadaj�cy by� jednym z g��wnych aktor�w sceny z go�ci�ca. By� to handlarz win z Bordeaux. Najchciwsi szczeg��w okazali si� podr�ni, kt�rzy przybyli dyli�ansem i mieli wnet odjecha�. Inni wsp�biesiadnicy, ludzie miejscowi, obeznani byli widocznie z takimi katastrofami, gdy� sami przytaczali szczeg�y, zamiast ich s�ucha�. � A wi�c, obywatelu � m�wi� gruby jegomo��, do kt�rego tuli�a si� w trwodze kobieta wielka, sucha i chuda � m�wicie, �e to na tej w�a�nie drodze, kt�r� jechali�my, dokonano kradzie�y? � Tak jest, obywatelu, mi�dzy Lambesc i Pont-Royal. Czy zauwa�yli�cie miejsce, gdzie droga idzie pod g�r� i zw�a si� mi�dzy dwoma wzg�rzami? Jest tam mn�stwo ska�. � Tak, tak, m�j drogi � rzek�a kobieta, �ciskaj�c rami� m�a � zauwa�y�am; powiedzia�am nawet, chyba pami�tasz: �To niedobre miejsce, wol� przeje�d�a� t�dy dniem, ni� noc��. � Ale� pani � odezwa� si� m�odzieniec, kt�ry w zwyk�ych czasach wodzi� rej w rozmowie przy table d�h�te � dla pan�w towarzyszy Jehudy nie ma dnia ani nocy. � Jak to! Obywatelu � zapyta�a dama, bardziej jeszcze przera�ona � zatrzymano was w bia�y dzie�? � W bia�y dzie�, obywatelko, o dziesi�tej rano. � I ilu� ich by�o? � pyta� gruby jegomo��. � Czterech, obywatelu. � Ukrytych na drodze? � Nie. Przyjechali konno, zamaskowani i uzbrojeni od st�p do g��w. � Taki ich zwyczaj � wtr�ci� m�odzieniec, sta�y go�� table d�h�te'u � powiedzieli: �Nie bro�cie si�, nie stanie si� wam nic z�ego, chcemy tylko pieni�dzy rz�dowych�, nieprawda? � S�owo w s�owo, obywatelu. � Nast�pnie � m�wi� dalej ten, kt�ry si� wydawa� tak doskonale poinformowany � dwaj zsiedli z konia, rzucili cugle towarzyszom i za��dali od konduktora, �eby im wr�cz...
pokuj106