MIKROEKONOMIA – EGZAMIN SEM. III
Mikroekonomia to część składowa ekonomii, która skupia swa uwagę badaniu decyzji i wyborów jednostkowych podmiotów gospodarczych np. konsumenta, producenta, gospodarstwa domowego czy przedsiębiorstwa.
Zajmuje się także problemami równowagi cząstkowej, czyli na rynku konkretnego dobra. Mikroekonomia posługuje się metodą zależności funkcjonalnych. Wykorzystuje także wielkości marginalne, in. mówiąc krańcowe (użyteczność krańcowa, koszt krańcowy, czy przychód krańcowy).
Ekonomia - nauka, która pokazuje, w jaki sposób społeczeństwa gospodarujące decydują o tym co, jak i dla kogo wytwarzamy. Ekonomia decyduje o prawach gospodarczych.
Prawa ekonomiczne – stale powtarzające się działania i relacje ludzkie układające się w spójną i logiczną całość. Łącząc prawa ekonomiczne przechodzimy do tak zwanych teorii ekonomicznych.
Teorie ekonomiczne – zbiór uporządkowanych w logiczną całość twierdzeń ekonomicznych, definicji oraz hipotez naukowych.
Etapy budowy teorii ekonomicznych:
1) obserwacja życia gospodarczego;
2) zbudowanie modelu, wprowadzenie teorii;
3) weryfikacja naukowa poprawności teorii;
4) dokonanie syntezy teorii ekonomicznych.
Model ekonomiczny – zbiór założeń tworzący uporządkowany, uproszczony obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki w którym można badać istotne zależności gospodarcze.
Ceteris paribus – założenie niezmienności innych czynników.
Ekonomię możemy zbadać za pomocą metody składającej się z:
· abstrakcji
· konkretyzacji
· weryfikacji
Środkiem do zaspokojenia potrzeb jest dobro (postać materialna i niematerialna).
Rodzaje dóbr:
a) wolne – występujące w przyrodzie praktycznie w ilościach nieograniczonych ; woda, powietrze, promieniowanie słoneczne;
b) gospodarcze (ekonomiczne) – są efektem działalności ludzkiej. Dobra aby można było nazwać dobrami ekonomicznymi muszą spełnić dwie istotne cechy:
- do ich wytworzenia potrzeba pracy ludzkiej oraz zużycia dóbr pierwotnych dostarczanych bezpośrednio przez przyrodę,
- są dobrami rzadkimi,
c) konsumpcyjne – zaspakajają człowieka w sposób bezpośredni,
d) produkcyjne – zaspakajają potrzeby w sposób pośredni poprzez wykorzystanie ich w produkcji,
e) prywatne – są wykorzystywane przez pojedyncze osoby,
f) publiczne – w jednym czasie są wykorzystywane przez szerszą zbiorowość ludzką.
Zjawisko rzadkości – występuje wtedy, gdy zapotrzebowanie jest większe od zdolności wytwórczej.
zapotrzebowanie > zdolności wytwórcze
W związku z występowaniem zjawiska rzadkości pojawia się problem wyboru. To z czego człowiek musi zrezygnować nazywamy kosztem utraconych możliwości (kosztem alternatywnym).
Oprócz powyższego zjawiska, występuje zjawisko alokacji zasobów – jest to rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurencyjne cele.
W związku z występowaniem zjawiska alokacji przechodzimy do krzywej możliwości produkcyjnej lub tak zwanej krzywej transformacji.
Krzywa transformacji – alternatywne kombinacje grup produktów, które społeczeństwo jest w stanie wytworzyć w ciągu danego okresu czasu, wykorzystując do tego w całości oraz w jak najlepszy sposób zasoby oraz technologię produkcji.
Krzywa transformacji
(produkcja
dobra b )
Punkty leżące na krzywej transformacji noszą miano wariantów ekonomicznie efektywnych.
Punkt B – gospodarka nie jest efektywna (nie wykorzystano technologię oraz środki)
Punkt C – nie dysponujemy taką technologią lub kapitałem dla osiągnięcia takiego pułapu produkcji.
Usługi dzielimy na :
- materialne – działanie to jest kierowane na rzecz (malarz, szewc),
- niematerialne – działanie jest kierowane na osobę (lekarz)
Dwie zasady racjonalnego gospodarowania.
1. Największy efekt przy danym nakładzie.
2. Najniższy nakład dla uzyskania danego efektu.
W ekonomii możemy wyróżnić ekonomię:
a) pozytywną – opisuje nam suchą rzeczywistość,
b) normatywną – przedstawia stanowisko wartościujące.
Gospodarka naturalna – typ gospodarki, gdzie producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrzeb. W tej gospodarce nie występuje wymiana czy rynek. Producent i jego rodzina jest konsumentem wytwarzanych przez siebie produktów. Występowała prawie wyłącznie w okresie wspólnoty pierwotnej i dominowała w niewolnictwie i feudalizmie.
Gospodarka towarowa – typ gospodarki, której producenci wytwarzają produkty z przeznaczeniem ich wymiany, czyli na sprzedaż. Przedmiot wymiany, czyli produkt pracy ludzkiej staje się towarem. Pojawiła się u schyłku wspólnoty pierwotnej. W niewolnictwie i feudalizmie występowała na marginesie działalności ludzkiej, a zwyciężyła w systemie gospodarki kapitalistycznej.
Dwie przesłanki powstania gospodarki towarowej, które wystąpiły jednocześnie:
1) społeczny podział pracy (różne zawody). Trzy wielkie podziały pracy:
a) I miał miejsce pod koniec wspólnoty pierwotnej i nastąpiło wyodrębnienie się rolnictwa z pasterstwa,
b) II dokonał się w okresie niewolnictwa i polegał na wyodrębnieniu się rzemiosła z rolnictwa,
c) III miał miejsce pod koniec niewolnictwa, wyodrębnienie się klasy kupców, pośredniczących w wymianie między różnymi producentami oraz wyodrębnienie się miast od wsi.
Czynniki, które miały wpływ na specjalizację i podział pracy:
- rewolucja agrarna,
- osadnictwo,
- rozwój handlu,
- rozwój gosp. – społeczny,
- postęp techniczny,
2) ekonomiczne wyodrębnienie się producentów na bazie prywatnej własności środków produkcji,
T T
T P T
P T P’
Towar – produkt pracy ludzkiej przeznaczony do wymiany na rynku. Każdy towar musi posiadać dwie cechy jednocześnie:
a) wartość użytkową – całokształt fizycznych i chemicznych właściwości dzięki którym może on zaspokoić określoną potrzebę. Wartość użytkową towaru realizuje człowiek w procesie konsumpcji,
wartość użytkowa użyteczność
b) wartość wymienną – stosunek ilościowy w jakim jeden towar jest wymieniany na inne.
Rodzaje pieniądza:
a) banknot - bilet bankowy – jest zaświadczeniem depozytowym zawierającym zobowiązania banku emitującego do wypłaty na żądanie określonej ilości złota lub złotych monet, złożonych przedtem w depozyt. Jest formą przejściową między pieniądzem towarowym (pełnowartościowym) a pieniądzem symbolicznym,
b) pieniądz papierowy – jest to znak wartości niewymienialny na złoto, niemający wartości substytucjonalnej. Jest on symbolem wartości, któremu państwo nadało kurs przymusowy, właściwość środka cyrkulacji i środka płatniczego oraz przywilej płacenia nim podatków i świadczeń na rzecz skarbu państwa przez obywateli.
Pieniądz papierowy, niewymienialna na złoto postać pieniądza, którego wartość nominalna nie zależy od wartości materiału (papieru - stąd jego nazwa), z którego został zrobiony. W procesie ewolucji jest kolejną - po pieniądzu towarowym - postacią pieniądza.
Wywodzi się od banknotu, będącego w przeszłości zobowiązaniem złotnika (później bankiera) do wypłaty jego oddawcy określonej kwoty w złocie lub srebrze. Banknot był początkowo potwierdzeniem depozytu złotych lub srebrnych monet, złożonego u złotnika (bankiera) w celu zabezpieczenia ich przed rabunkiem, zniszczeniem itp., miał pełne pokrycie w kruszcu.Kiedy powszechnie zaczęto posługiwać się banknotami zamiast monetami, bankierzy zaczęli udzielać kredytów, emitując banknoty nie mające już pokrycia w kruszcu. Nadmierna ich emisja doprowadziła do bankructwa wielu banków, co pociągnęło za sobą działania rządów ograniczające liczbę banków upoważnionych do emisji banknotów, ustalające limity ich emisji, a w końcu zawieszające ich wymienialność na złoto.
W ten sposób pieniądz kruszcowy został zastąpiony niepełnowartościowym pieniądzem papierowym, którego wartość oparta jest na umowie społecznej przybierającej postać odpowiedniego aktu prawnego (ustawy). Pieniądz papierowy jest więc pieniądzem symbolicznym.Początkowo wartość pieniądza papierowego była ustalana w oparciu o parytet złota, obecnie w większości krajów nie ma ona już żadnego powiązania z kruszcem. Wymiana banknotów na złoto została całkowicie zlikwidowana w obrotach wewnętrznych wszystkich krajów świata na początku lat 30., a w obrotach międzynarodowych w 1971,
c) pieniądz bezgotówkowy – (zwany też bankowym, wkładowym lub żyrowym) – występuje w formie zapisów na rachunkach depozytowych w bankach wypłacanych na żądanie. Depozyty te uruchamia się przeważnie za pomocą czeków, które są technicznym narzędziem przenoszenia pieniędzy jednej osoby korzyść drugiej. Płatności o charakterze bezgotówkowym to weksle, czeki, rozliczenia bezgotówkowe.
Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany towar (ogólny ekwiwalent) za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się zobowiązań (np. spłata długu) inaczej mówiąc jest to środek wymiany.
Wymiana bezpieniężna – barterowa.
Wady:
· podwójna zbieżność potrzeb uczestników wymiany,
· wymiana powolna,
· kosztowna,
· czasochłonna.
Pierwszy etap ewolucji pieniądza, określany jako faza pieniądza towarowego, którego rolę spełniały, np. bydło, skóry, muszelki, bursztyn, sól itp.
Wady takiej wymiany to:
· nietrwałość,
· problemy z przechowywaniem towaru,
· niejednorodność,
· niepodzielność.
Drugi etap ewolucji pieniądza – faza pieniądza metalowego
· np. miedziane blaszki.
Trzeci etap ewolucji pieniądza – etap pieniądza kruszcowego. Trwał przez wiele wieków (do XIX).
Dzielił się na trzy etapy:
a) monometalizm srebrny (do XVIw),
b) bimetalizm (do XIX w ),
c) monometalizm złoty (od XIX w).
Systemy walutowe:
a) system waluty złotej (gold standard) – był pierwszym międzynarodowym systemem walutowym, a więc zbiorem reguł, zasad, instrumentów instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej. Wykształcił się on pod koniec XIX w. i funkcjonował do wybuchu I wojny światowej (1914 r.). Cechy: Jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczony w złocie, co było równoznaczne z kursem stałym;
W obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto (według określonego parytetu), na waluty innych krajów z walutą wymienialną (według określonego kursu parytetowego), także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej;
Władze finansowe poszczególnych krajów (najczęściej banki centralne) były zobowiązane do utrzymywania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i poprzez kontrolę podaży pieniądza, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota,
b) system waluty sztabowo – złotej (gold bullion standard) – był zbliżony do zasad systemu waluty złotej, z jednym wyjątkiem: w systemie tym określano minimalną sumę wymiany waluty krajowej na złoto. Była to ówczesna równowartość sztaby złota. W efekcie zwiększyły się wahania punktów złota, co sprzyjało zarówno spekulacjom, jak i destabilizacji kursów walut narodowych oraz pogłębianiu się kryzysu gospodarczego (Anglia),
c) system waluty dewizowo – złotej (gold exchange standard) – drugi – obok systemu waluty sztabowo-złotej – system stosowany w okresie międzywojennym. Założono w nim, że waluta danego kraju (np. dolar kanadyjski) jest wymienialna na złoto, ale wcześniej jest potrzebna jej wymiana na inną walutę wymienialną na złoto (głównie na USD) (m.in. Polska).
Konsekwencje funkcjonowania tych dwóch systemów to:
- spadek znaczenia złota jako pieniądza międzynarodowego (demonetaryzacja złota);
- zwiększenie wahań bieżącego kursu rynkowego walut oraz dewiz;
- zwiększenie swobody władz państwowych w kształtowaniu polityki fiskalnej i pieniężnej;
- zwiększenie wpływu efektów polityki makroekonomicznej na kształtowanie sytuacji gospodarczej i politycznej w poszczególnych krajach i na świecie;
- zwiększanie się różnic pomiędzy siłą nabywczą różnych walut.
Pieniądz pełnowartościowy – na przykładzie
Moneta to kawałek kruszcu opatrzony znakiem władcy, gwarantującym jakość i wagę tego kruszcu. Odpadła więc teraz konieczność odrąbywania kawałków drogiego metalu i dokładnego ich ważenia, a także obawa przed sfałszowaniem stopu. Jednakże ustalana przez władców jednostka pieniężna była często za duża do regulowania drobnych płatności. Bicie ze złota lub srebra drobnych monet powodowało, że rozmiarami były one zbyt małe i dlatego na monety zdawkowe używano metali mniej wartościowych, jak np. miedzi. Początkowo wartość rynkowa monety jako kruszcu pokrywała się z jej nominałem - były to monety pełnowartościowe. Z czasem jednak coraz częściej zaczęto wybijać monety, w których wartość kruszcu była dużo mniejsza od wartości nominalnej - były to monety podwartościowe, symboliczne.
Pieniądz niepełnowartościowy
Pieniądz fiducjarny, pieniądz niepełnowartościowy, niewymienialny na złoto, funkcjonujący i spełniający swe funkcje w oparciu o umowę społeczną (odpowiedni akt prawny).W okresie powszechnego istnienia kruszcowego systemu pieniężnego pieniądz fiducjarny występował w ograniczonym zakresie - stanowiła go ta część banknotów, która była emitowana przez bankierów w związku z udzielaniem kredytów, oraz pieniądz zdawkowy (bilon).
Zawieszenie wymienialności banknotów na złoto, a następnie całkowite oderwanie walut poszczególnych krajów od parytetu złota spowodowały, że pieniądz papierowy początkowo w części, a obecnie w całości jest pieniąd...
przemekn5