EUROPEJSKA  KONWENCJA  PRAW  CZŁOWIEKA

Procedura skargi (przed zmianami wynikającymi z Protokołu XIV do Konwencji)

Możliwe są skargi:

1.     międzypaństwowa – art. 33 – niekoniecznie w obronie własnych obywateli, można ogólnie [ Irlandia v. UK – w obronie własnych obywateli, państwa skandynawskie v. Grecji – w obronie Greków]. Skargę może złożyć każde państwo – strona, nie trzeba mieć interesu.

2.     indywidualna – art. 34

Skargi indywidualne:

Przesłanka podstawowa -  wyrażenie przez państwo zgody na jurysdykcję Trybunału – tak do 1998, obecnie samo ratyfikowanie konwencji jest automatycznym wyrażeniem zgody na rozpatrywanie skarg przez Trybunał.

Kto może złożyć skargę:

1.     jednostka -  osoba fizyczna, zarówno bezpośrednio jak i pośrednio poszkodowana

2.     grupy jednostek – np. osoby, którym są odmówił rejestracji stowarzyszenia i w ten sposób naruszona została wolność zrzeszania się – art. 11.

3.     organizacja pozarządowa

Skargę można wnieść po wyczerpaniu krajowych środków odwoławczych. Jest to warunek wywodzący się z klasycznego prawa międzynarodowego, skargę do sądu międzynarodowego można wnieść dopiero po wyczerpaniu wszystkich dostępnych krajowych środków odwoławczych istniejących w danym systemie krajowym [w zależności od tego ile instancji przewidzianych jest w systemie sądów krajowych – dwa czy trzy, tyle środków złożyć trzeba.]

Są niektóre środki istniejące w systemach krajowych, które mogą budzić wątpliwości, czy muszą być wykorzystane, czy też nie – np. polska skarga konstytucyjna: jest to skarga na akt prawny, na podstawie którego zapadło orzeczenie, natomiast nie jest to środek podważenia decyzji sądu (jak np. w Niemczech). Dlatego też uważa się, że złożenie skargi konstytucyjnej w Polsce nie jest konieczne.

Wyczerpanie krajowych środków odwoławczych ma dwa aspekty:

1.     formalny – jeśli istnieją, to muszą być wykorzystane

2.     materialny – trzeba w toku instancji krajowych przynajmniej zasygnalizować zarzut naruszenia EKPC

Przesłanki niedopuszczalności skargi:

1.     Niewyczerpanie krajowych środków odwoławczych (patrz powyżej)

2.     Niedochowanie terminu na złożenie skargi – art. 35 stanowi, że skargę można wnieść w ciągu 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji przez sąd krajowy.

3.     Anonimowość skargi

4.     Lis pendens lub res iudicata - sprawa jest lub była już raz rozpatrywana przed innym organem międzynarodowym (ONZ-towski Komitet Praw Człowieka w Genewie)

5.     Zarzut naruszenia prawa niechronionego przez Konwencję – np. prawo dostępu do służby publicznej, prawo do obywatelstwa (MPPOiP)

6.     Oczywista bezzasadność skargi – już po wstępnym badaniu widać, że skarga jest pozbawiona podstaw: błędna interpretacja Konwencji, nieuzasadnione zarzuty pod adresem władz, brak dowodów na naruszenie Konwencji przez władze,

7.     Skarga jest nadużyciem prawa do skargi – motywy skargi są polityczne lub propagandowe – zwłaszcza propagandy sprzecznej z duchem Konwencji, skarżący chce „zaszantażować” władze (LAWLESS v. Irlandia), jeśli jedynym celem złożenia skargi jest uniknięcie odpowiedzialności karnej (KOCH v. Niemcy)

Skarga musi dotyczyć zdarzeń, które nastąpiły po wejściu w życie Konwencji w stosunku do państwa, któremu się zarzuca naruszenie – w stosunku do Polski od 1 maja 1993.

O niedopuszczalności skargi Trybunał może orzekać w każdym stanie sprawy

Postępowanie przed Trybunałem:

Procedura postępowania przed Trybunałem została zmieniona w 1998 roku Protokołem XI do Konwencji. Została zlikwidowana Europejska Komisja Praw Człowieka, utworzono Izby i Wielką Izbę.

Skarga wpływa bezpośrednio do Trybunału:

-          Międzypaństwowa à od razu do Izby, która orzeka w składzie 7 sędziów.

-          Indywidualna – najpierw trafia do Komitetu 3 Sędziów, którzy orzekają o dopuszczalności skargi. Jeżeli sędziowie jednomyślnie orzekną, że skarga jest niedopuszczalna, wtedy skarga jest odrzucana, sprawa się kończy.
W innym przypadku (albo dopuszczalna, albo niejednomyślnie) wtedy skarga trafia do Izby 7 sędziów.

Izba 7 sędziów:

-          bada dopuszczalność skargi – ostateczne orzeczenie o dopuszczalności                      jeśli niedopuszczalna, zakończenie sprawy
             jeśli skarga dopuszczona

-          postępowanie merytoryczne: ustalenie faktów, stanowiska stron,
        możliwa ugoda z państwem  à wtedy zakończenie sprawy
Izba 7 sędziów może zrzec się kompetencji na rzecz Wielkiej Izby
(17 Sędziów) – art. 30 – jeśli zagadnienie dotyczące interpretacji Konwencji lub doprowadzi do sprzeczności z dotychczasową interpretacją Konwencji.

Izba 7 sędziów wydaje orzeczenie – czy było naruszenie, czy nie, ewentualnie słuszne zadośćuczynienie – art. 41 (ostatni moment na wnoszenie o zasądzenie słusznego odszkodowania to wniosek w terminie 2 miesięcy od powiadomienia od postanowienia o dopuszczalności skargi (art. 60 Regulaminu Trybunału)

Państwo ma prawo do swojego sędziego w składzie orzekającym
(Polska – sędzia Leszek Garlicki)

Orzeczenie Izby może w szczególnych przypadkach zostać zaskarżone – quasi-apelacja do wielkiej Izby – art. 43:

Strona w terminie 3 miesięcy od daty wydania wyroku przez Izbę może wnioskować o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. Strona we wniosku musi przedstawić poważne zagadnienie prawne (dotyczące interpretacji Konwencji lub „kwestia o znaczeniu ogólnym”),  które jej zdaniem uzasadnia konieczność rozstrzygnięcia sprawy przez Wielką Izbę.

O przyjęciu sprawy przez Wielką Izbę orzeka Panel 5 Sędziów Wielkiej Izby, orzeka wyłącznie na podstawie akt. Odmowa przyjęcia sprawy nie wymaga uzasadnienia. Jeżeli Panel 5 Sędziów orzeknie, że sprawa jest niedopuszczalna, wtedy orzeczenie Izby jest utrzymane w mocy.

Jeśli sprawa dopuszczalna, wtedy Wielka Izba orzeka w wyroku, wyrok jest ostateczny.

Wyroki są publikowane (francuski lub angielski)

Nad wykonaniem wyroku czuwa Komitet Ministrów Rady Europy

2