Podstawy nauk o ziemi - wykład 10.pdf - Podstawy nauk o Ziemi - TasartirIreth

WYKŁD10.

Zmiany naturalnych warunków w rodowiku achodą od neolitu Ropocły i w momencie

oadania i ludnoci na terenie Polki niżowej – osadnictwo, uprawa roli. Zmiany te jednak były

niewielkie w porównaniu tymi obecnymi.

W redniowiecu na Wyżynach rodkowopolkich i w Górach witokrykich wydobywano rebro co

powodowało wyleiane tych terenów (drewno potrebne było w hutach) Powtawały także

kamieniołomy, których cerpano materiał do budowy domów i dróg Dokonywano także pierwych

regulacji rek i akładano tawy rybne.

W XIX w. natąpił ybki rowój premyłu, komunikacji, oadnictwa a miany dotycyły wytkich

elementów rodowika

Zmiany rodowika mogą dotyczyd:

 form terenu – zmiany te achodą głównie w obszarach upremyłowionych (Górny ląk –

kilka procent form pochodzenia antropogenicznego, Rybnik, Konin, Bełchatów, Legnica,

Tarnobrzeg).

Górnictwo głbinowe powoduje powtanie putych pretreni pod powierchnią ora oiadanie

gruntu. Proce ten achodi pre długi ca (do 30 lat) i powtają w jego wyniku niecki, zapadliska,

mają miejce katatroy budowlane Podobny proces ma miejsce na Kujawach (Inowrocław), gdie

prowadzone jest podziemne wydobycie soli. Niebepiecny jet także wytop iarki pod powierchnią

Górnictwo odkrywkowe (wydobycie wgla brunatnego) powoduje tworzenie antropogenicznych

form terenu na powierzchni. Najniży poiom kopalni w Bełchatowie najduje i pod poiomem

morza. Diałalnod takich kopalni prycynia i do zniszczenia rolinnoci, gleby, nicenia wartw

skalnych. Wpływa to na ktałtowanie i wierciadła wód podziemnych .

Inne ormy diałalnoci mieniające ormy terenu to kamieniołomy (Sudety, Wyżyna ląka, Wyżyna

Krakowsko-Ctochowka), kopalnie torfu, piaskownie (Bukowno), glinianki, żwirownie W miejscu

kładowania kał płonych po wydobyciu urowców powtają hałdy o doyd dużej wyokoci,

budowane różnych materiałów Dopóki nie poroną one rolinnocią ą podatne na procey

erozyjne, działalnod wiatru (mogą wywoływad zapylenie powietrza).

Osadnictwo powoduje powstanie nowych orm terenu tucne kopce (Kraków), grodika,

prektałcenie terenu do zabudowy (niwelacja terenu) i pod budow torów kolejowych (nasypy,

przejazdy, tunele), kanały łącące reki i jeiora, kanały melioracyjne (Żuławy Wilane) Pojawiają i

tw mieci miejkie – stare ragmenty murów i dawnych budowli (głównie redniowiecne). Diki

nim rynek w Krakowie najduje i o 4 m wyżej niż dawniej Rolnictwo powoduje terasowanie zboczy.

diałaniami cłowieka wiąane ą także wąwoy drogowe w obarach leowych ora leje

bombowe (Kdieryn)

Cłowiek ma także wpływ na przebieg proceów ktałtujących reb terenu Intenyikacji ulegają

procey płukiwania (pływ wód roztopowych i opadowych). Najwike agrożenie proceami

płukiwania powierchniowego wytpuje na południu Polki ora w paie wyżyn na wchodie

Intenyikacja płukiwania powoduje łagodenie toków ora eroj wąwoową

Wąwoy tworą i bardo ybko (kilka lat) i ą bardo głbokie Najwika gtod wąwoów

(długod wąwou/jednotka powierzchni) jest na Roztoczu – jest ich tam najwicej w Europie

Popre abudow i regulacj rek, umacnianie ich bregów dochodzi do wielu zmian. Podczas

usypywania wałów prostowane jest koryto rzek co powoduje jego kracanie i mniejanie padów

rzek. Wszystko to wpływa na szyby prepływ wody i wikenie erozji. Budowa sztucznych

biorników wodnych w dolinach rzek powoduje, że biornik jet baą eroyjną dla odcinka reki

leżącego powyżej niego Powyżej apory achodzi akumulacja (także w amym biorniku, który jet

wypełniany osadami). Poniżej biornika na długim odcinku (do kilkudieiciu kilometrów) zachodzi

eroja wgłbna

Popre wyleianie wika i ilod materiału dotarcanego do koryt rek i ą one preciążone

Zamiast eroji wgłbnej achodi wic eroja bocna ora akumulacja Koryta typu meandrowego

prektałcają i w koryta warkocowe

Popre wyleianie apocątkowane lub intenyikowane otają procey erozji wiatrowej. Lune

twory polodowcowe poddawane są diałalnoci wiatru Obary agrożone nimi to Pojeiera (e

wgldu na duże prdkoci wiatru), południowa cd Polki (obecnod leów) Połowa powierchni

Polki agrożona jet eroją wodną, wiatrową i płukiwaniem Antropogeniczna diałalnod wiatru

zachodi także na terenach miejkich (Lublin – dzielnice zbudowane na ziemiach lessowych).

 klimat – jest to najtrudniejszy do mienienia kładnik rodowika Lokalne zmiany klimatu

wiąane ą e mianą użytkowania terenów (mikroklimat miat, powierzchni odłonitych,

biorników wodnych).

*mikroklimat miast – charakteryzuje i wyżą temperaturą (tzw. miejskie wyspy ciepła) – w skali

roku różnice te wynoą 1-2 0 C, w lecie do 10 0 C. Miasta to również orodki premyłu i wytwarają

dużo ciepła Wzrost temperatury wiąże i też aniecyceniem powietra, powoduje wikenie

zachmurzenia i opadów. Wypromieniowanie ciepła powierchni jest trudnieje Cciej darają

i tutaj bure, parowanie jet niewielkie, powietre jet wilgotne, prdkoci wiatru ą mnieje

*mikroklimat zbiorników wodnych – biorniki wodne ą magaynami ciepła (ybko nagrewają i i

wolno oddają ciepło) Łagodi to wahania temperatur

*mikroklimat bagien – wilgotnod powietrza jest bardo duża Po oueniu wikają i różnice

temperatur.

* mikroklimat obzarów lenych i wylesionych – po wyciciu prdkoci wiania wiatru ą wike

Obszary lene latem mają niża temperatur niż otocenie a po wyciciu laów amplitudy

temperatur wikają i Po wyciciu drew wrata gwałtownod opadów, woda pływa

powierzchniowo. Pokrywa nican utrymuje i krócej i topi gwałtowniej w porównaniu z obszarami

zalesionymi a wielkod parowanie wika i

 gospodarka wodna – obserwuje i wpływ cłowieka na tan wód, ich prebieg w dolinach

rzek oraz na wody podziemne.

Regulacja rzek powoduje kracanie dolin rek, prypieanie pływu a w konekwencji wrot

wyokoci ali powodiowych wikenie ybkoci pływu powoduje prypieenie presuszania

otacających terenów (woda nie może preiąkad i ailad wód podiemnych) Obserwuje i to w

okolicach Odry i Noteci. Jeżeli wybudowane otają wały preciwpowodiowe prepływ wody jet

ograniczony – wezbrania ą wyoki, wytpuje akumulacja materiału Dno koryta reki podnoi i

bardo ybko i ybko najduje i wyżej niż tereny poa wałami (Żuławy Wilane)

Budowa biorników wodnych diała poytywnie na tereny najdujące i niżej od tych zbiorników

atrymując al powodiową W rekach gdie wytpuje jawiko lodenia natpuje proces

powodzi wiąanych pitreniem lodu (Płock) Stucne biorniki mieniają ytuacj w wodach

podiemnych powyżej biornika wierciadło wód podiemnych podnosi i i teren jest zabagniony,

poniżej biornika wody podiemne obniżają i (topieo wodny na Dąbiu w Krakowie obniżył koryto

o 3m). achodi także intenywne nicenie bregu biornika

Wikod miat ailanych jet wód podiemnych, tylko niektóre wodą rek W Polce rodkowej

wytpuje deicyt wody (jet tutaj najmniej opadów, cia wiatrowa, niże jet wierciadło wód

gruntowych).

Odwonienie kopalo odkrywkowych powoduje obniżenie poiomu wód gruntowych i powstanie tzw.

lejów depreyjnych

Ujcie Wiły jet całkowicie tucne a naturalne koryto jet odcite luami

 zanieczyszczenie wód – wywołane jet głównie przez cieki premyłowe i komunalne

Najwicej cieków dotarca południowa Polka (okrg ląki i krakowki) Wikod cieków nie jet

oczyszczana lub jet ocycana cciowo (mechanicnie) 1/4 odpływu wód w Polce to cieki

Woda amoocyca i bardo powoli (na długoci kilkudieiciu kilometrów) dlatego polskie rzeki

aniecycone ą na prawie całej długoci W Polsce wyróżniamy natpujące klay cytoci wód

 Klasa I – wody tej klasy czytoci mogą byd

wykorzystywane jako ródło aopatrenia

w wod pitną , aopatrenia premyłu

pożywcego i innych gałi premyłu oraz

hodowli ryb łooiowatych. Praktycznie nie

ma takich wód w Polce (tylko górkie

odcinki rzek)

 Klasa II – wody tej klay cytoci mogą byd

wykorzystywane jako ródło aopatrenia

w wod hodowli wierąt, do celów

rekreacji ora do hodowli ryb wyjątkiem

łooiowatych. Wody tej klay można

potkad pry ujciach do mora

 Klasa III – wody tej klasy czytoci mogą byd wykorytywane jako ródło aopatrenia w

wod akładów premyłowych wyjątkiem tych, dla których wymagana jet klaa I i II

ora do celów nawodnienia terenów rolnych i ogrodniczych.

Wikod wód tanowią wody nieodpowiadające normom (70% długoci Wiły, 80% długoci Odry)

ródłami aniecycenia ą premył (rut wód kopalnianych do rek powoduje wzrost ich

zasolenia), oadnictwo, rolnictwo poród nic najbardiej kodliwe jest rolnictwo: niewłaciwe

nawożenie, pestycydy, gnojowica. Jeiora ą aniecycone w podobnym topniu jak reki (Gopło,

J. Mikołajkie, Niegocin – wody III klasy). Zaniecycone ą także wody podiemne

 gleby

Gleby agrożone ą procesami erozyjnymi i eolicznymi. Zmiana użytkowania terenów (prektałcenie

w grunty orne) powoduje achwianie równowagi pomidy ubtancjami mineralnymi a

organicnymi (w caie biorów ubywa ubtancji mineralnych a przybywa organicznych). ły wpływ

na gleby mają także monokultury lene i rolne Wpływ na gleb ma także aniecycenie atmoery

– jony detabiliują kład gleby prowadąc do jej akwaenia Innym powodem akwaenia ą

kwane nawoy mineralne, głównie aotowe. Popre obniżenie wierciadła wód podziemnych gleby

ą preuone i premywane okreowo co powoduje wmywanie kładników pokarmowych w głąb

profilu.

 szata rolinna

Lasy prektałcane są w obary użytku rolnego. W 2000r 80% powierzchni Polki pokrywały lay,

dzisiaj jest to zaledwie 24%. Wylesienie powoduje, że w obszarze piaszczystych działalnod wiatru

wrata (Putynia Błdowka) mienił i także kład naturalnej rolinnoci lenej – wprowadzono

gatunki ybko ronące i poiadające wartod użytkową 70% laów tanowi ona Tylko 20% laów

stanowi starodrzew. mienił i także kład gatunkowy rolinnoci niżych piter Wiele gatunków o

wąkiej niy i małym aigu otało atąpione bardziej uniwersalnymi. Wyróżnia i try topnie

zmiany szaty rolinnej poradycny wyrb, wyrane i trwałe miany (karcowanie laów, rolnictwo i

gopodarka lena), wprowadanie gatunków obcych Polka najduje i na granicy treciego topnia –

10% rolin nacyniowych stanowią adomowione gatunki obce, 105 gatunków jet agrożonych

beporednio wyginiciem

 wiat zwierąt

Zało w nim wiele zmian: wyginło już wiele gatunków wierąt (abijanie dla uter i mia),

zawleczono wiele wierąt rolinożernych, udomowiono gatunki rodzime oraz obce, zmieniono

obary bytowania wielu gatunków (popre mian rolinnoci, ouanie, nawadnianie, zatrucie

pokarmu, gleb i wód, urbaniacj i hała) Prybyło w ten poób wierąt tepowych (nowe duże

otwarte przestrzenie) a ubyło dużych aków

Na tle wiata Polka jet obarem nacnie prektałconym

Podstawy nauk o ziemi - wykład 10.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: