Omów klasyfikację metod nauczania.
Metody teoretyczne – podające – źródłem nauczania treści jest wiedza w swoim układzie systematycznym.
Metody laboratoryjne – poszukujące – źródłem nauczania są właściwości samych czynności uczenia się.
System metod nauczania składa się z 2 układów sposobów nauczania:
1. metody wprowadzania i opracowywania nowych treści – układ dostosowany do zasady wiązania poznawania treści nauczania z rozwojem procesów i funkcji myślenia u ucznia; są to metody:
· stykania uczniów z nową wiedzą;
· opracowywania nowej wiedzy (mają głównie charakter poszukujący);
2. metody utrwalania wiadomości i formowania umiejętności operowania nowymi treściami – układ dostosowany do potrzeb łączenia teorii z praktyką; są to metody:
· formowania umiejętności i sprawności w zakresie operowania nową wiedzą;
· utrwalania wiadomości, umiejętności i sprawności.
3. pomocnicze metody nauczania, np. pokaz.
Zakresy tych układów krzyżują się wzajemnie.
Postawa twórcza znajduje swój wyraz w uczeniu problemowym, na które składają się następujące elementy:
· dostrzeganie problemu,
· sformułowanie go,
· wytwarzanie pomysłów jego rozwiązania,
· ocena pomysłów rozwiązania,
· wytwarzanie pomysłów sprawdzania,
· ocena pomysłów sprawdzania,
· sprawdzanie,
· uświadomienie sobie wyników odkrycia i metody sprawdzania.
Pomoce naukowe – okazy, modele, obrazy, schematy, ilustracje znakowe, przyrządy, środki słowne.
Metody stykania ucznia z nową wiedzą teoretyczną:
1. opowiadanie – słowne przedstawienie jakiegoś zdarzenia; wprowadza ucznia w świat obiektywnych zjawisk i działań, wpływa na jego emocje i ożywia przedstawiane treści;
· treść musi być prawdziwa, zgodna z rzeczywistością;
· temat musi być zgodny z programem nauczania;
· dobór treści musi być taki, aby opowiadanie przedstawiało i uwypuklało zdarzenia charakterystyczne, zjawiska typowe i procesy poznawczo znaczące;
· powinno mieć logiczną konstrukcję (układ treści o jasnej i przejrzystej strukturze; zjawiska i procesy składające się na opowiadane zdarzenie – usystematyzowane w czasie i przestrzeni, ułożone w porządku przyczynowym);
· sposób opowiadania – żywy, utrzymany w tempie odpowiadającym rytmowi akcji zdarzenia i możliwościom percepcyjnym ucznia, obrazowy
· odpowiednia forma literacka;
· język poprawny, piękny, ale przede wszystkim prosty.
2. opis – słowne przedstawienie uczniowi części i właściwości przedmiotów lub zjawisk oraz związków i stosunków między nimi; celem jest przekazanie informacji o danym obiekcie wraz z objaśnieniem jego właściwości;
a. opis funkcjonalny – dostarcza wiedzy o funkcyjnych zależnościach między elementami opisywanych przedmiotów;
b. opis jakościowy – informuje o stosunkach logicznych między elementami opisywanej klasy przedmiotów;
c. opis idiograficzny – wyróżnia indywidua wg swoistych cech, dostarcza wiedzy o strukturalnych związkach opisywanego indywiduum z grupą, do której należy, pozwala zrozumieć dane zjawisko przez poznanie praw strukturalnych rządzących zbiorem zjawisk o tym samym charakterze;
d. cechy:
· musi rozpoczynać się od ogólnego przedstawienia przedmiotu; może być to wsparte pokazem;
· musi zawierać analizę opisywanego przedmiotu (materialną, czyli rozłożeniem konkretnego przedmiotu lub konkretnego wyobrażenia obiektu na równie konkretne elementy realne czy też obrazowe, lub logiczną, polegającą na tym, że w pewnej całości – konkretnej bądź abstrakcyjnej – wyróżniamy ich części, tj. cechy pojęciowe);
· analiza musi być odpowiednio stopniowana;
· następnie musi nastąpić synteza – połączenie rozłączonych części w całość (materialną lub logiczną);
· syntezy muszą być tworzone stopniowo.
3. wykład – polega na podaniu grupie słuchaczy wiedzy w jej naukowej postaci;
a. wykład pełny – przekazywane wiadomości są tak dobrany, że wyczerpują w całości treści objęte określonym tematem;
b. wykład niepełny – nie przedstawia w swoim zakresie wszystkich informacji objętych danym tematem tylko metodą wykładu (część wiadomości jest przekazywana innymi metodami); 2 odmiany: wykład wprowadzający (podaje tylko takie wiadomości, które są potrzebne jako niezbędne wprowadzenie do tematu) i wykład przedstawiający rezultaty przeprowadzonych przez ucznia badań i poszukiwań;
c. cechy:
· treści dobrane tak, by przekazywane w nich informacje wyczerpywały możliwie całość wiedzy z danego zakresu;
· układ treści tworzy porządek logiczny – linearny (liniowy) lub hierarchiczno-strukturalny;
· wykładający posługuje się terminami i symbolami właściwymi danej nauce; nowe dla ucznia nazwy i wyrażenia muszą być wyjaśnione możliwie najdokładniej;
· jasność wypowiedzi;
· język rzeczowy przy intelektualnym wyrażaniu treści myśli;
· język emocjonalny przy wyzwalaniu w słuchaczach uczuć;
· lekki, literacko opracowany styl mowy (ideał).
4. praca z książką – istotą tej metody jest zyskiwanie przez ucznia nowych wiadomości z podręczników i innych źródeł pisanych;
a. czytanie z objaśnieniami – reprodukcja treści i samodzielne ustosunkowanie się do przeczytanego tekstu;
· odbywa się pod kierunkiem nauczyciela w szkole;
· n-l wyjaśnia nowe zwroty, pojęcia itp.;
· pytaniami i poleceniami n-l zwraca uwagę na główne myśli, główną ideę itp.;
b. czytanie samodzielne – zmierza do reprodukcji treści i samodzielnego ustosunkowania się do przeczytanego tekstu przy zastosowaniu innej techniki czytania i innych, wyższych wymagań w zakresie percepcji treści niż czytanie z objaśnieniami;
c. studiowanie książki – studiowanie tekstów naukowych i utworów literackich; celem reproduktywnego studiowania jest adekwatna rekonstrukcja myśli zapisanych w tekstach i pełne rozumienie ich treści;
· studiowanie tekstu naukowego:
· I stadium – podział całości na części (logiczne rozczłonkowanie) i czytanie każdej z wyodrębnionych części osobno:
o opracowanie leksykalnej strony teksów (korzystanie ze słowników, encyklopedii; poznawanie sensu i treści z podanych w tekście definicji i kontekstów);
o odkrywanie konstrukcji poszczególnych części, porównywanie ich ze sobą, odróżnianie myśli głównej od tego, co uboczne; wykrycie naczelnej idei dzieła i określenie głównych metod jej badania;
o ustalanie wzajemnych związków tez i pojęć ze sobą; stwarzanie w ten sposób obrazu całości;
o ujęcie reprodukcji w postaci streszczenia, planu, schematu lub grafu;
· II stadium – krytyczne ustosunkowanie się do przeczytanego dzieła:
o naświetlenie i ocena tekstu z różnych punktów widzenia;
o weryfikacja prawdziwości tez i poprawności dowodów w rozprawie;
o ocena wewnętrznej spójności tekstu, jego poszczególnych części;
o ocena ważności problemów i ich rozwiązania (ocenienie, czy problem jest nowy, czy jego rozwiązanie jest oryginalne, na czym polega odmienność tego rozwiązania w stosunku do innych kierunków badań);
o ocena języka rozprawy (badanie, czy jest to język naukowy i jasny, rzeczowy czy emocjonalny itp.)
· reprodukcja treści utworu literackiego i krytyka jego treści:
o przeczytanie całości utworu w sposób „ekstensywny”; na podstawie ogólnej znajomości treści – podzielenie go na części, które należy przeczytać „intensywnie”;
o zwracanie uwagi podczas studiowania na nieznane i rzadkie wyrażenia, nazwiska i imiona bohaterów, na zdarzenia i zjawiska przedstawione w poszczególnych częściach;
o ujęcie całości akcji łącznie z jej główną myślą na podstawie przeczytanych „intensywnie” części;
o analiza treści (zwł. akcji), konstrukcji (budowanie planu całości, badając kolizje zdarzeń, wzrastanie napięć, momenty kryzysu, rozwiązanie akcji), języka (stylu, słownictwa, zwrotów retorycznych, poetyckich, figur literackich, budowy zdań; określanie ogólnego charakteru języka), elementów psychologicznych (ogólnego nastroju dzieła, przeżyć bohaterów i ich osobowości oraz oddziaływania akcji i utworu jako całości na czytelnika) itp.;
o krytyczne ustosunkowanie się do dzieła – analiza wewnętrznej logiki utworu, ocena wartości ogólnej idei dzieła oraz jego charakteru literackiego (rodzaju, gatunku, przynależności do epoki; porównywanie dzieła do innych dzieł tego samego autora).
Metody stykania ucznia z nową wiedzą praktyczną:
1. obserwacja – dokładne śledzenie przebiegu zjawisk lub wyglądu przedmiotu w warunkach naturalnych celem osiągnięcia określonych zamierzeń poznawczych (uzyskania wiadomości o zjawiskach lub przedmiotach stanowiących obiekt poznania; wykrycia związków i stosunków między zjawiskami lub częściami poznawanych przedmiotów; ujęcia faktów i związków pomiędzy nimi w całość zjawiska lub przedmiotu w odpowiednich sformułowaniach słownych);
a. przygotowanie obserwacji:
· przygotowanie uczniów do obserwacji (podanie szczegółowych uwag; informacje, co będzie przedmiotem obserwacji, gdzie i kiedy ona nastąpi, jak należy zachować się w czasie jej prowadzenia itp.);
· przypomnienie znanych już wiadomości o zjawisku lub przedmiocie badanym;
· wskazanie głównych zagadnień, które obserwacja ma rozwiązać (podanie celu obserwacji);
· zwrócenie uwagi na najistotniejsze i charakterystyczne strony i momenty przedmiotów i procesów, które uczeń ma spostrzec w trakcie prowadzenia obserwacji;
b. przeprowadzenie obserwacji:
· pobudzanie uwagi uczniów;
· zwracanie uwagi na wzajemną zależność elementów i na ich stosunek do siebie;
· można wykonać z uczniami rysunek obserwowanego przedmiotu;
c. omówienie wyników obserwacji:
· zebranie wyników obserwacji – opis obserwowanego obiektu i sformułowanie odpowiedniego uogólnienia;
Obserwacja może być też wykonywana samodzielnie przez uczniów (każdy osobno) i na lekcji omawiane są wyniki jednostkowych prac lub też może być ona przeprowadzana zespołowo (np. przy pokazie lub na wycieczce).
2. eksperyment – jego istotą jest wywoływanie interesującego nas zjawiska niezależnie od naturalnych warunków jego występowania; celem jest uzyskanie wiedzy o rzeczywistości, a więc o prawach naukowych oraz myślowe ujęcie tych praw w izolacji od reszty prawidłowości[1];
a. metody eksperymentowania:
· metoda zgodności;
· metoda różnicy;
· metoda zmian towarzyszących;
b. odmiany eksperymentu szkolnego:
· badawczy – uczeń droga stosowania go rozwiązuje pewne nowe dla siebie zagadnienie dążąc do rozszerzenia swoich własnych wiadomości; n-l musi przygotować instrukcję, w której:
o podaje cel i zadania eksperymentu,
o określa wiadomości, jakie trzeba przygotować oraz lekturę, z jakiej należy korzystac przy jego przeprowadzeniu,
o podaje wykaz potrzebnych materiałów, w jakie mają zaopatrzyć się uczniowie,
o wymienia przyrządy, które są potrzebne do przeprowadzenia eksperymentu; poucza, jak się nimi posługiwać,
o opisuje główne etapy badania (pozostawiając przy tym miejsce dla samodzielnego myślenia uczniów),
o wskazuje na środki ostrożności, jakie należy zachować podczas przeprowadzaniu eksperymentu,
o informuje, co w czasie wykonywania eksperymentu trzeba zapisać, jakie wykonać rysunki, jak sporządzić sprawozdanie itp.,
o poucza, co zrobić z przyrządami i materiałami po przeprowadzeniu eksperymentu, jak uporządkować salę itp.;
· sprawdzający – jego głównym celem jest sprawdzenie działania i funkcjonowania praw naukowych w produkcji i nauce; metoda ta pozwala uczniom dokładniej zrozumieć daną zasadę;
o punktem wyjścia jest sytuacja empiryczna – taka, w której dzięki zestawowi specjalnych pomocy naukowych mogłoby wystąpić działanie praw nauki, na jakich opierają się zasady techniki stanowiące cel i treść lekcji;
· produkcyjny – polega na zastosowaniu przez ucznia pewnej zasady technicznej opartej na poznanych już prawach w konkretnym rodzaju wytwórczości, aby przez to uzyskać określony produkt; pozwala na poznanie wartości i praktycznego zastosowania praw naukowych;
o musi być stosowany w ten sposób, by zaznajamiał ogólnie uczniów z podstawowymi warunkami wytwórczości industrialnej i rolniczej;
o etapem przygotowującym do eksperymentu produkcyjnego jest eksperyment sprawdzający;
o użycie narzędzi i urządzeń powinno być poprzedzone obserwacją ich budowy i działania oraz przewidywaniem zjawisk i rezultatów, jakie mogą powstać w zależności od sposobu ich użycia, wraz z teoretycznym uzasadnieniem tych przewidywań.
3. wycieczka – organizacyjna forma nauczania; umożliwia bezpośrednie poznanie pewnego środowiska i jego właściwości. Stosowanie tej metody pozwala na: wyodrębnienie przedmiotów i zjawisk z ich naturalnego otoczenia oraz poznanie na jego tle ich istoty; wykrycie związków przedmiotów i zjawisk z ich otoczeniem; rozszerzenie osobistych doświadczeń ucznia i rozbudzenie u niego aktywnej i badawczej postawy wobec rzeczywistości.
Metody opracowywania nowej wiedzy:
1....
wierzba0314