Krukow_Adam_-_Profilowanie_psychologiczne_sprawcĂłw_zabĂłstw.pdf

Profilowanie psychologiczne sprawców zabójstw

Autor tekstu: Paweł Krukow

„ Profilowanie to dochodzenie do krótkiej, dynamicznej, charakterystyki zwięźle ujmującej

najważniejsze cechy nieznanego sprawcy i przejawy jego zachowań."

• Pierwsza charakterystyka, którą można określić jako profil nieznanego sprawcy to

portret zabójcy powszechnie znanego jako „Kuba Rozpruwacz" (1888), poza tym

amerykańscy specjaliści na zamówienie Biura Służb Strategicznych USA sporządzili

portret psychologiczny Adolfa Hitlera.

• Pierwsze profilowanie nieznanego przestępcy zamówione przez organy ścigania to

sprawa „Szalonego Bombowca", gdzie ekspertem profilującym był psychiatra dr James

Brussel, wydał on następującą opinię:

„ Szukajcie mocno zbudowanego mężczyzny w średnim wieku, katolika, cudzoziemca,

mieszkającego z bratem lub siostrą, a gdy go znajdziecie, może nosić garnitur zapięty na

guziki."

• W 1978 roku Wydział Badań nad Zachowaniem FBI wprowadził Program

Profilowania Psychologicznego, program ten okazał się bardzo efektywnym narzędziem

zwłaszcza w typowaniu sprawców przestępstw na tle seksualnym.

• Przebieg profilowania (wg Roberta Resslera):

1. Ocena aktu przestępczego.

2. Szeroka, wyczerpująca ocena i analiza szczegółów miejsca zdarzenia.

3. Opis i wieloaspektowa analiza ofiary.

4. Ocena raportów policyjnych (zdjęcia, badania laboratoryjne).

5. Ocena protokołu sekcji zwłok i innych badań medyczno-sądowych.

6. Opracowanie profilu z najważniejszymi cechami charakteryzującymi

sprawcę.

7. Sugestie dla prowadzących śledztwo.

KTO zrobił TO w TAKI sposób?

- Charakterystyka ofiary pod względem jej

właściwości psychologicznych i analiza jej stanu

po śmierci (m.in. obrażenia, stan w jakim

pozostawiono zwłoki i gdzie je odnaleziono)

- Ustalenie

motywu

- Charakterystyka sprawcy

ze względu na motyw

- Ustalenie

modus

operandi

- Charakterystyka sprawcy

ze względu na stopień

zorganizowania

Jak widać na powyższym diagramie, profilowanie jest czynnością, która posiada

określoną strukturę proceduralną i nie jest umiejętnością czysto heurystyczną, która objęta

jest jakąś tajemnicą, znaną tylko „wtajemniczonym" znawcom z FBI — jak to można zauważyć

w większości filmów, z których najczęściej pochodzą wyobrażenia o profilowaniu nieznanych

sprawców zabójstw (jak i innych przestępców). Na początku procesu konieczne jest zebranie

wszystkich możliwych informacji jakie związane są z przestępstwem, można je wstępnie

podzielić na: dane techniczno-medyczne — a więc te, które pochodzą od ekspertów

kryminalistycznych i patologa sądowego, dane wiktymologiczne (kim była ofiara przed

śmiercią, czym się zajmowała, jaki prowadziła tryb życia, dane demograficzne etc.) oraz

informacje o miejscu przestępstwa (lub pozostawienia zwłok, gdyż, nie zawsze miejsce, w

którym dokonano zabójstwa jest tym samym, w którym pozostawiono zwłoki) — te najlepiej

zebrać samemu będąc na miejscu. Generalnie chodzi o to, że te informacje dostarczają

profilującemu innych informacji, które są wynikiem wnioskowania dokonywanego na podstawie

Racjonalista.pl

- Ustalenie

kryterium

doboru ofiar

Strona 1 z 9

- Analiza miejsca, w którym dokonano zabójstwa

(pozostawione ślady)

specjalistycznej wiedzy, dzięki której możliwe jest skorelowanie danych śladów i faktów ze

sposobem postępowania przestępcy. Wspomniana wiedza pozwala (przynajmniej z reguły)

skojarzyć następujące fakty:

• Dane wiktymologiczne i medyczno-sądowe z kryterium doboru ofiary i po części

z modus operandi [1] ,

• Dane wiktymologiczne z motywem przestępstwa,

• Wszystkie powyższe wraz z oględzinami miejsca z modus operandi .

Skojarzenia takie są możliwe, dlatego że kryminalistyczno-psychologiczne koncepcje

teoretyczne wskazują na to, iż:

• Wszyscy sprawcy zabójstw (i innych przestępstw) dają się podzielić na

charakterystyczne podgrupy (np. ze względu na motyw),

• Sprawcy z określonych podgrup popełniają charakterystyczne przestępstwa,

• Dokładna charakterystyka przestępstwa umożliwia scharakteryzowanie sprawcy —

a więc sporządzenie profilu.

Spośród zabójców można wyodrębnić około pięciu podgrup sprawców, które można

wyodrębnić ze względu na motyw i są nimi zabójcy dokonujący przestępstwa z powodów:

1. emocjonalnych (tu najwięcej tzw. morderstw w afekcie),

2. seksualnych,

3. patologicznych (lub urojeniowych — akt jako wynik rozwiniętej psychozy),

4. ekonomiczno-rabunkowych,

5. z zemsty.

Każde z zabójstw, które zostały popełnione z danych powodów wygląda inaczej, ma inną

strukturę dynamiczną, inne jest kryterium doboru ofiary i inny jest modus operandi .

Dla przykładu przedstawię najpierw charakterystyki osób, które stają się ofiarami

zabójstw popełnionych z dwóch najbardziej charakterystycznych motywów: emocjonalnego i

seksualnego.

CHARAKTERYSTYKA OFIARY ZABÓJSTWA NA TLE EMOCJONALNYM:

1. Ofiara pod względem cech psychofizycznych jest podobna do sprawcy.

2. Ciało znalezione na miejscu zabójstwa.

3. Obrażenia rozległe, na głowie, tułowiu, brzuchu, plecach i rękach, przypadkowe.

4. Nie widać, aby zabójca realizował inne cele, poza samym zabójstwem.

5. Ofiara była w złej sytuacji społeczno-ekonomicznej.

6. Ofiara charakteryzowała się tendencją do inicjowania konfliktów, kłótni.

7. Nadużywała alkoholu, sama mogła być wcześniej karana.

8. Na ciele ofiary widać rany, które sugerują, że broniła się przed napastnikiem.

9. Ofiara nie była wiązana ani kneblowana.

10.Ofiara znała zabójcę, w 55% przypadków był to członek jej rodziny lub partner.

Jak widać, z powyższej charakterystyki można wysnuć wniosek dotyczący motywu

popełnienia zabójstwa. Dla porównania przedstawię charakterystykę ofiary zabójcy

działającego z pobudek seksualnych:

CHARAKTERYSTYKA OFIARY ZABÓJSTWA NA TLE SEKSUALNYM:

1. Obrażenia ciała mają swoisty charakter, np. cięcia w okolicach genitaliów.

2. Ofiary są dobierane, nieprzypadkowe, mogą mieć jakieś znaki szczególne.

3. Są to osoby albo wyjątkowo uległe, depresyjne, albo impulsywne, silne.

4. Mają wyraźnie zmniejszony zakres kontaktów społecznych.

5. Ofiara nie znała zabójcy.

6. Obrażenia powstają w wyniku tortur, znęcania się, są celowo zadawane.

7. Zwłoki są przemieszczane i starannie ukrywane .

8. W znacznej większości przypadków zwłoki odnajdowane są częściowo

rozebrane .

9. Ofiara ginie najczęściej w wyniku uduszenia .

10.Ciało jest wyjątkowo zmaltretowane, często wycinane są genitalia, które sprawca

zabiera ze sobą.

Należy jeszcze nadmienić, że trzy spośród zaznaczonych czynników okazały się

zdecydowanie najlepszym predyktorem służącym do zakwalifikowania przestępstwa jako

zabójstwa na tle seksualnym.

Drugim podstawowym źródłem, na podstawie którego można wywnioskować

poszczególne cechy zabójcy składające się na profil, jest charakterystyka modus operandi ,

która także opiera się na opisie stanu ofiary po śmierci, danych wiktymologicznych i oględzin

miejsca. Dokładny opis modus operandi daje nam także przesłanki do wnioskowania o

motywie.

CHARAKTERYSTYKA MODUS OPERANDI ZABÓJSTWA NA TLE EMOCJONALNYM:

1. Zabójstwo nie było planowane.

2. Zabójstwa dokonano przypadkowym narzędziem, które znajdowało się w domu

ofiary.

3. Relacja w chwili zabójstwa ma charakter dynamiczny, zachowanie ofiary mogło

wpłynąć na działanie sprawcy.

4. Zabójstwo jest wynikiem rozładowania silnych, negatywnych emocji.

5. Sprawca zadał wiele ran, które nie musiały służyć uśmierceniu ofiary, ale były

rozładowaniem nagromadzonych emocji, ich „wybuchem".

6. Sprawca w jednym miejscu zaatakował ofiarę, w tym samym miejscu ją zabił i w

tym samym miejscu pozostawił zwłoki.

7. Sprawca znał ofiarę, pozostawał z nią w stanie konfliktu przed zabójstwem.

8. W przebiegu wydarzenia widać ślady wybuchu niekontrolowanej bezcelowej

agresji, pozostawiono wiele śladów na miejscu zabójstwa.

I dla porównania charakterystyka modus operandi zabójstwa na tle seksualnym:

CHARAKTERYSTYKA MODUS OPERANDI ZABÓJSTWA NA TLE SEKSUALNYM:

1. Przestępstwo jest zaplanowane .

2. Ofiara mogła być zabrana do zaplanowanego miejsca, tam zabita, ale zwłoki są

przemieszczane i ukrywane.

3. Występują oznaki działań, które miały na celu zdobycie nad ofiarą absolutnej

kontroli i dominacji :

• kneblowanie, wiązanie,

• gwałt analny,

• zaduszanie przedmiotami,

• bicie do nieprzytomności i ponowne ocucanie.

4. Stosunek seksualny (jeżeli w ogóle do niego dochodzi) odbyty po śmierci ofiary.

5. Sprawca w różnorodny sposób manipuluje ciałem , umieszcza w nim

przedmioty, przewozi ofiarę żyjącą lub/i martwą, rozbiera ją i ubiera etc.

Najczęściej nie dochodzi do normalnego stosunku płciowego, tylko do jakiejś formy jego

substytutu, u sprawców silnie sadystycznych w ogóle nie ma oznak aktywności seksualnej,

ponieważ same tortury są formą kontaktu seksualnego.

Kiedy mamy już ustalony motyw zabójstwa, możemy go pośrednio skorelować z typem

sprawcy — jak już zostało to wcześniej wspomniane sprawcy przestępstw popełnianych z

różnych motywów różnią się od siebie i można ich przyporządkować do danej charakterystyki.

Wracając do naszych dwóch typów przestępstw można przedstawić dwa typy zabójców: - tych

działających na tle emocjonalnym i działającym na tle seksualnym:

Sprawcy zabójstw NA TLE EMOCJONALNYM:

1. Środowisko wychowawcze umiarkowanie niekorzystne, za to częste objawy

antysocjalnych zaburzeń osobowości typu impulsywnego.

2. Niekonsekwentne metody wychowawcze i ambiwalentne stosunki emocjonalne

między członkami rodzin.

3. Matka odgrywająca pozytywną rolę, akceptująca dziecko.

4. Wyraźne nasilenie zaburzeń neuropsychicznych: impulsywność, nadmierna

drażliwość, wybuchy agresji, znaczne nasilenie zaburzeń samokontroli emocjonalne,

cechy osobowość eksplozywnej już od młodości.

5. Tendencja do rzutowania wrogości na otoczenie, podejrzliwość.

6. Silna tendencja do reagowania agresją na nieadekwatnie rozpoznane zagrożenie

Racjonalista.pl

Strona 3 z 9

ze strony innych.

7. Częste nadużywanie alkoholu, sporadycznie kontakty z subkulturą przestępczą.

8. Niekorzystne warunki materialno-społeczne.

Sprawcy zabójstw NA TLE SEKSUALNYM:

1. Zdecydowanie złe warunki socjalizacji w dzieciństwie i młodości. Rodzina

dysfunkcjonalna, niekonsekwentne metody wychowawcze, duża ilość stresów i

frustracji.

2. Brak akceptacji ze strony rodziców, więzi emocjonalnej.

3. Znaczne nasilenie kar fizycznych i psychologicznego znęcania się.

4. Matka pełniąca rolę osoby karzącej, stosującej przemoc psychiczną i fizyczną.

5. Nasilenie objawów neuropsychiatrycznych: nadpobudliwość, moczenie nocne,

labilność emocjonalna o charakterze neurotycznym.

6. Epizody dręczenia zwierząt w dzieciństwie.

7. Liczne objawy dysfunkcji seksualnych: zaburzenia popędu, różnorodne parafilie,

niedojrzałość psychoseksualna. Negatywne wspomnienia z pierwszych kontaktów

seksualnych.

8. Tendencje autodestrukcyjne (próby samobójcze, samookaleczenia).

9. Częste, introwertyczne uciekanie w świat fantazji i wyobrażeń, z reguły o

patologiczno-seksualnej treści.

10.Chłód emocjonalny zbliżony do subklinicznych lub klinicznych form psychopatii

kalkulacyjnej.

11.Osobowość wykształcona głównie w oparciu o tłumienie emocji, rzutowania

stanów lęku i wrogości na innych.

12.Zabójstwo seksualne takiego sprawcy ma zaspokoić jego głęboko sfrustrowane

potrzeby:

• dominacji, kontroli nad kimś,

• zaspokojenie przez to potrzeb uznania własnej wartości, uznania.

13.Wysoki poziom agresji jako cechy osobowości.

14.Z reguły dobrze funkcjonujące procesy poznawcze.

Kiedy mamy już powyższe charakterystyki możemy przejść do sformułowania wniosków

dotyczących stopnia zorganizowania sprawcy. Ta dychotomiczna typologia została

zaproponowana przez specjalistów z FBI, głównie przez największą postać wśród ekspertów

profilowania - Roberta Resslera [2] . Najkrócej rzecz ujmując, chodzi o połączenie

„zorganizowanego sposobu działania" z zorganizowanym typem zabójcy i na odwrót.

Najczęściej możliwe jest przyporządkowanie sprawcy do którejś z kategorii na podstawie

dwóch czynników: 1. motywu, 2. modus operandi .

Charakterystyki sprawcy polegające na nadaniu im określenia zorganizowany /

zdezorganizowany są jedną z ostatnich czynności jakie są podejmowane przed ostatecznym

sporządzeniem indywidualnego profilu nieznanego zabójcy.

PODZIAŁ SPRAWCÓW ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZORGANIZOWANIA

ZACHOWANIA (WG. ROBERTA RESSLERA)

SPRAWCA ZORGANIZOWANY:

1. Mężczyzna w wieku około 35 lat, żonaty, lub związany z partnerką, ukończona

szkoła średnia lub kilka lat studiów wyższych, średni poziom zamożności, posiada

samochód, mógł być wcześniej karany za akty przemocy i przestępstwa seksualne.

2. Dobrze zbudowany, zadbany, inteligencja przeciętna, lub powyżej przeciętnej, z

reguły bez zaburzeń psychotycznych.

3. Dostosowany społecznie, pozornie przyjaźnie nastawiony, bez problemów z

nawiązywaniem kontaktów.

4. Przejawia wyraźne nastawienie makiawelistyczne, wykorzystuje innych, potrafi

udawać emocje, jest dobrym aktorem, łatwo przystosowuje się do różnych okoliczności,

jest elastyczny. Często kłamie i składa obietnice, których nie dotrzymuje.

5. Jest osobą „zimną emocjonalnie", potrafi być doskonale opanowany, kontroluje

sytuacje, dba o porządek (w mieszkaniu, czysty samochód, dobrze dobrane ubrania).

6. Niski poziom lęku, niskoreaktywny.

7. Ma wiele partnerek seksualnych, chętnie opowiada o swoich licznych „podbojach"

seksualnych.

8. Nie znosi krytyki, bywa impulsywny, gdy zostanie urażony, nie cierpi sprzeciwu.

9. Nie ma poczucia winy, innych wini za swoje problemy; choć stara się robić

wrażenie osoby moralnej, w rzeczywistości gardzi powszechnymi wartościami

etycznymi, nie zmienia swojego zachowania pod wpływem kary.

10.W dzieciństwie poddawany niespójnym oddziaływaniom wychowawczym, mogły

zaistnieć incydenty wykorzystywania seksualnego lub/ bicia.

11.Już w dzieciństwie występowały akty agresywne i sadystyczne dokonywane na

zwierzętach.

12.Ma szczególne zainteresowania i fantazje, w których dominują wyobrażenia o

charakterze sadystycznym i seksualnym, kolekcjonuje twardą pornografię. Poza tym

interesuje się makabrycznymi przestępstwami, prawdopodobnie zna pewne aspekty

pracy policji, fascynuje się bronią i różnymi niebezpiecznymi obiektami (np. materiały

wybuchowe).

13.Dokładnie planuje zbrodnie, dokonuje ich z pełną premedytacją, specjalnie

dobiera ofiary, może mieć zestaw przyrządów, którymi się posługuje w trakcie

przestępstwa, który ma przy sobie i zabiera po morderstwie.

14.Kolekcjonuje „trofea" po swoich ofiarach, w tym części ciała, aby podtrzymywać

wspomnienie o morderstwie może powracać na miejsce przestępstwa, interesuje się

pracą policji i śledzi relacje w mediach dotyczące jego zabójstw.

15.Może sam kontaktować się z policją, nawet pozornie niosąc jej pomoc w sprawie.

16.Manipuluje ciałem ofiary, przewozi je, ukrywa, czasem rozczłonkowuje, atakuje

ofiary zwabione w odpowiednie miejsce, rozmawia z ofiarą, jest w stanie patrzyć jej w

oczy w trakcie zabijania.

17.Pozostawia po sobie bardzo mało śladów na miejscu zbrodni.

18.Ma często charakterystyczne dla siebie modus operandi , przebieg morderstwa

może mieć cechy rytualne i analiza tego rytuału wiele mówi o innych właściwościach

psychologicznych sprawcy.

SPRAWCA ZDEZORGANIZOWANY:

1. Mężczyzna w wieku od 16 do trzydziestu kilku lat, stanu wolnego, poziom

ekonomiczny poniżej średniego, mieszka sam lub z rodzicami.

2. Nie pracuje, nie ma samochodu, nie odbywał służby wojskowej, zaniedbany, bez

ukończonej szkoły średniej.

3. Z wyglądu raczej szczupły, często cierpiący na dolegliwości fizyczne wpływające

na wygląd zewnętrzny.

4. Mógł być wcześniej aresztowany za kradzieże, żebractwo, ekshibicjonizm.

5. Poziom intelektualny poniżej przeciętnej lub niski.

6. Tendencje schizoidalne, jest odludkiem, odrzuca innych ludzi, prowadzi nocny tryb

życia, nie ma przyjaciół, ludzie, którzy go znają uważają go za dziwaka.

7. Niezdolny do prawidłowego współżycia seksualnego, nie ma partnerki, ewidentnie

Racjonalista.pl

Strona 5 z 9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: