TEORIA PIELĘGNIARSTWA
T: Modele pielęgnowania
Betty Neuman 1972r.
Pielęgnacyjna teoria zdrowia
Model opiera się na teorii stresu H. Seyle`go
Założenia:
1) Każda osoba jest wyjątkiem , ale również znanym układem
2) Każda osoba ma różną tolerancję na działające przeszkody
3) Każda osoba ma elastyczną linię obrony, normalną linie obrony oraz linie odporności
- czynniki zewnętrzne, międzyludzkie i wewnętrzne wpływają na jednostkę i jego osobiste reakcje. Są to reakcje na czynnik stresowy i mogą być rozpatrywane w pięciu kategoriach:
> obszar fizjologiczny- odnosi się do struktury i funkcji ciała
> obszar psychologiczny- związany z procesami myślowymi i relacjami
> obszar socjokulturowy - łączy funkcje społeczne i kulturowe
> obszar rozwojowy - do procesów rozwoju
> obszar duchowy - dotyczy wierzeń
- stwierdzenie problemów, uporządkowane według ważności, z uwzględnieniem różnic w postrzeganiu przez pielęgniarkę i pacjenta.
Stresor :
a) Rdzeń – podstawowe funkcje człowieka które posiadają własną energię, linia podstawowa
b) Linia oporu - system odpornościowy
c) Normalna linia obrony - wzorzec dobrego samopoczucia człowieka elastyczna linia obrony- przystosowanie człowieka do środowiska
Rodzaje stresorów:
1) intrapersonalne – wewnątrzpochodne istniejące wewnątrz organizmu związane z infekcją, urazem lub zmianami rozwojowymi
2) ekstrapersonalne - zewnątrzpochodne , na które człowiek nie ma wpływu , np. przemiany kulturowe, systemy edukacji, warunki finansowe
3) interpersonalne – np. wydarzenia życiowe, konflikty w rodzinie, zmiany otoczenia
Wiele stresorów może mieć charakter uniwersalny.
Podczas oceny powinno się zastosować podejście progresywne: od spraw ogólnych do szczegółowych. Osiąga się to poprzez zbieranie podstawowych informacji ,przez zadawanie pytań i obserwację, a później postępowanie w kierunku bardziej szczegółowej oceny i kategoryzowania informacji.
Należy zadać 6 podstawowych pytań:
1) co uważasz za swój główny problem, trudność, obawę?
2) Jak to wpłynęło na Twój schemat życia lub styl życia?
3) Czy wcześniej doświadczyłeś już tego problemu? Jeśli tak, to co było problemem i jak sobie z tym poradziłeś. Czy twoje rozwiązanie problemu zakończyło się powodzeniem.
4) Czego oczekujesz dla siebie w przyszłości w konsekwencji swojej obecnej sytuacji?
5) Co robisz i co możesz zrobić , żeby sobie pomóc?
6) Czego oczekujesz, żeby dla ciebie zrobiły osoby opiekujące się tobą, przyjaciele i inni?
Kategoryzacja zebranych danych wg bardziej sformalizowanej struktury
Klasyfikuje się 3 główne grupy
- Czynniki wewnętrzne
- Czynniki międzyludzkie
- Czynniki zewnętrzne
Następnie każdy z nich w podgrupy związane z :
- czynnikami fizjologicznymi
- czynnikami psychologicznymi
- czynnikami rozwojowymi
Plan opieki wg BETTY NEUMAN
1) Bodźce wewnętrzne:
- fizjologiczne
- psychospołeczne
- rozwojowe
2) Bodźce międzyludzkie
3) bodźce zewnętrzne
4) Problem
5) cel
6) działania ( prewencyjne)
- pierwotna I°
- drugiego rzędu II°
- trzeciego rzędu III°
Cele pielęgnowania koncentrują się na stabilności całego systemu.
Do ich realizacji mogą być podjęte 3 kategorie działań:
1) Zapobieganie zaburzeniom adaptacji- prewencja I°
2) Przywróceniem zaburzonej adaptacji – prewencja II°
3) Utrzymaniem zaburzonej adaptacji- prewencja III°
Prewencja I°- pierwotna – polega na utrzymaniu istniejącego dobrostanu. Celem jest zapobieganiem działaniu stresora i redukcja czynników ryzyka. Interwencje zaczyna się gdy przewiduje się zadziałanie stresora lub gdy stresor został już zidentyfikowany i znane jest ryzyko związane z jego działaniem, ale nie wywołał reakcji u człowieka
Prewencja I I°- wtórna – jest gdy działający stresor wywołał już reakcje w postaci określonych objawów. Jej celem jest przywrócenie dobrostanu poprzez zniwelowanie objawów i należy rozpocząć tę interwencję jak najszybciej. Może to doprowadzić do śmierci jeśli nie zadziałamy.
Prewencja III°- trzeciorzędowa- polega na wspomaganiu procesów odnowy i przywracaniu równowagi systemu po przebytym leczeniu . Poprzez tę prewencję możliwe jest również osiągnięcie stanu dynamicznego przystosowania się do działających stresorów w przyszłości.
Model opiera się na teorii stresu i reakcji na stres.
rdzeń normalna linia obrony
linia oporu
elastyczna linia obrony
Model Watson Jane 1985-1990
Opisuje humanistyczną troskliwość pielęgniarską w sposób filozoficzny i naukowy.
Koncepcje teorii mają charakter filozoficzny ,są więc wysoce abstrakcyjne i zogniskowane wokół uzdrawiającej siły ludzkiego ducha.
U podstaw teorii występują trzy znaczące stwierdzenia:
1) Człowiek jest istotą duchową . Dusza / duch człowieka zmierza do osiągnięcia harmonii zewnętrznej ( psychika, ciało, duch), transpersonalnej i z naturą
2) Pielęgniarstwo jest określonym typem humanistycznej troskliwości, służącej pomocą w przywracaniu harmonii i w zdrowieniu.
3) Humanistyczna troskliwość pielęgniarska jest realizowana w relacjach transpersonalnych pomiędzy pielęgniarką a pacjentem- jako dwiema duchowymi istotami
Główną strukturę tworzą 10 czynników nazwanych przez autorkę „karatowymi” dla pielęgniarskiej troskliwości:
1) Ukształtowanie własnego humanistyczno- altruistycznego systemu wartości
2) Wiara i nadzieja
3) Wrażliwość w stosunku do siebie i w stosunku do innych
4) Ukształtowanie ludzkich relacji troskliwości i zaufania
5) Promowanie i akceptowanie wyrażania uczuć , zarówno pozytywnych jak i negatywnych
6) Posługiwanie się naukową metoda rozwiązywania problemów w podejmowaniu decyzji
7) Promowanie międzyludzkiego nauczania- uczenia się
8) Promowanie środowiska człowieka jako wspierającego , chroniącego i/Lub korygującego pod względem umysłowym, fizycznym, socjo- kulturowym i duchowym
9) Asystowanie i zaspakajanie ludzkich potrzeb
10) Uwzględnienie sił egzystencjalno – fenomenologicznych
Do głównych założeń modelu Watson należą:
1) Humanistyczna troskliwość- ludzka troskliwość to ideał moralny, etyka troskliwości.
W kontakcie intersubiektywnym z pacjentem pielęgniarka poznaje zarówno siebie jak i pacjenta.
Nawiązanie tego kontaktu jest podejmowane przez pielęgniarkę w połączeniu z gotowością do świadczenia troskliwej pomocy i wsparcia w osiąganiu przez pacjenta jego duchowej ewolucji
2) Transpersonalna relacja troskliwości – jest specjalnym typem profesjonalnego kontaktu
człowiek – człowiek, którego celem jest przywracanie harmonii wewnętrznej. Tworzą się wówczas i są przenoszone subiektywnie uczucia i myśli.
Pielęgniarka uzewnętrznia swoją najgłębszą istotę i równocześnie wkracza w pole fenomenologiczne pacjenta. Powstaje wówczas wspólne fenomenologiczne pole dla pacjenta i pielęgniarki.
3) Istota ( natura) esencja człowieka ( SELF)
Watson przedstawia jako proces , który syntetyzuje doświadczenia człowieka i przekształca je w wiedzę o jego bycie w świecie.
Człowiek jest świadomy własnego idealnego „siebie”, a także poznaje siebie w bieżących doświadczeniach. Wiedza ta obejmuje także świadomość o relacjach z innymi ludźmi.
4) Pole fenomenologiczne – jest subiektywnym doświadczeniem człowieka .
Watson opisuje je jako „ całość doświadczeń człowieka , dotyczących jego < bycia> w świecie”. Docieranie do pola fenomenologicznego człowieka jest możliwe dzięki empatii.
5) Zdarzenie – ma miejsce wtedy , kiedy dwoje ludzi, ze swoimi polami fenomenologicznymi wchodzi w transakcję ludzkiej troskliwości.
6) Aktualna okazja troskliwości – jest wtedy kiedy pielęgniarka i pacjent znajduję się w takiej relacji , w której uzewnętrzniają siebie nawzajem w stosunku do siebie. Uczą się wtedy od siebie, jak stawać się bardziej ludzkimi.
Te doświadczenia mają znaczenie unikatowe i przekraczają zdarzenia aktualne i jego powiązania czasowe.
Hierarchia potrzeb
I . potrzeba niższego rzędu – potrzeby przeżycia:
1)potrzeby biofizyczne:
>jedzenia i picia > wydalania > wentylacji
II. potrzeby niższego rzędu- potrzeby funkcjonalne:
2) potrzeby psychofizyczne:
> aktywności i odpoczynku
> seksualna
III. potrzeby wyższego rzędu- potrzeby integrujące:
3) potrzeby psychosocjalne:
> osiągnięć
> powiązań z innymi
IV. potrzeby wyższego rzędu – potrzeby umożliwiania wzrostu:
4) potrzeby intrapersonalne (pacjent) i interpersonalne (otoczenie):
> aktualizowania i realizowania siebie
Przykład :
Klasyfikacja potrzeb i potrzeba niższego rzędu
Wskaźniki : pacjent przesypia 3-4 h ale trudno się budzi, w ciągu dnia „ziewa”
Interwencje:
- wietrzenie Sali
- spacer wieczorem
- kolacja lekkostrawna
- rezygnacja z picia kawy
Ocena bieżąca- pacjent przesypia noc
T: FILOZOFIA PIELĘGNIARSTWA
Filozofia – nauka zajmująca się ogólnymi rozważaniami na temat istoty i struktury bytu ludzkiego , poznania zasad wartościowania, miejsca człowieka w świecie i jego poglądu na świat .
Określenie w pielęgniarstwie filozofii pielęgniarstwa uwzględniają:
- założenia określonych nurtów filozoficznych
- zawierają ogólne poglądy i przekonania co do istoty zawodu i opieki pielęgniarskiej
- wzbogacają świadomość zawodową pielęgniarek
- ukazują nowe perspektywy działań
- są podstawą do refleksji nauczycieli i kandydatów kadr pielęgniarskich.
Założenia filozofii pielęgniarstwa:
1) Pielęgniarstwo jest nauką praktykującą, dlatego rozmijające się teorie są oceniane pod względem możliwości ich zastosowania w praktyce. Filozofia pielęgniarska jest filozofią nauki praktykowanej czyli jest odłamem filozofii stosowanej.
2) Filozofia jest odbierana jako ideologia pielęgniarstwa. Jako zestaw niezbadanych założeń, które mają wpływ na poglądy i praktykę. Pielęgniarstwo jest sztuką opartą na zdrowym rozsądku. Pielęgniarek się nie tworzy, tylko się rodzą.
Trzy komponenty filozofii pielęgniarstwa:
1) Ontologia – informuje nas o podstawowych jednostkach, które istnieją w dziedzinie pielęgniarstwa np. choroba.
2) Epistemologia – dotyczy twierdzeń np. poznania podstawowych zjawisk.
3) Etyka
Cztery podstawowe metaparadigmy – hasła w pielęgniarstwie:
- człowiek - osoba , jest określeniem odnoszącym się do jednostki , różnych grup, do całej ludzkości
- zdrowie – dobrostan człowieka w sprawie którego podejmowane są działania zarówno przez pielęgniarkę lub jego samego
- środowiska- oznacza zarówno to wszystko to co człowieka otacza, jak też wszystko co obejmuje uniwersum
- pielęgniarstwo – rozumiane jako nauka i sztuka
Ewolucja teorii pielęgnowania:
1) Filozofia pielęgniarstwa
2) Teorie- relacje interpersonalne
3) Teorie – pole energetyczne
4) Teorie systemowe ( odwołujące się do mechanizmów obronnych)
Madelaine M. Leninger
Model pielęgniarstwa transkulturowego
Odwołuje się do założeń antropologii kulturowej.
Model pola energetycznego
Martha E. Rogers
Nauka o jednolitości istoty ludzkiej.
Odwołuje się do teorii do pojęcia pola energetycznego. Są dwa pola: ludzkie i środowiskowe.
Stan zdrowia uzależniony jest od tego jak sam funkcjonuje i na ile potrafi się odnaleźć w środowisku.
Człowiek stanowi wielowymiarowe pole energetyczne dające się zidentyfikowanych przez określone przejawy i cechy charakterystyczne dla całości i odmienne od cech właściwych dla jej składników.
Człowiek ma swoją tożsamość energetyczną.
Dla pielęgniarki ważne jest pole energii jakie stanowi pacjent.
Szczególnym przejawem pola energetycznego jest terapeutyczny dotyk. Znany jest też wpływ pola energetycznego środowisk przyrodniczych np. zmiany pogody, miejsca zamieszkania np. z nad morza w góry.
Pielęgniarstwo stawia sobie za cel zapewnienie maksimum potencjału zdrowotnego społeczeństwa poprzez stwarzane harmonijnego związku między środowiskiem a człowiekiem, umacnianie całości istoty ludzkiej.
...
bogdan2111