Jerzy Jankowski - Monarsze sekrety8.pdf - MonarszeSekrety - x_54

li i

Jerzy Jankowski

Monarsze sekrety

BASTARD CZY SAMOZWANIEC?

Wrok po ucieczce Walezjusza Anna Jagiellonka

dostała wreszcie upragnionego męża. 1 maja 1576

roku biskup kujawski Stanisław Karnkowski

pobłogosławił jej małżeństwu ze Stefanem

Batorym i jednocześnie włożył im na skronie

korony królewskie.

O Batorym jako o królu mówiono, że był

właściwym człowiekiem na właściwym miejscu,

natomiast jako mąż pozostawiał wiele do życzenia.

Już na wstępie oświadczył swojej żonie, że nie

będzie zachodził do jej sypialni, a kiedy ona

próbowała dostać się do komnat królewskich,

zastawała z reguły drzwi zamknięte. Lamentowała,

prosiła, ale król pozostawał niewzruszony. Nie

wiadomo, czy odstręczała go brzydota i głupota

ostatniej Jagiellonki, czy też nie zagojona rana na

udzie, która uniemożliwiała mu współżycie.

Jeździł za to bez przerwy na wojny, walczył ze

swoim wrogiem Iwanem Groźnym, polował i pił,

chociaż lekarze przestrzegali, iż pijaństwo to

przywiedzie go kiedyś do zguby.

W końcu rana na udzie uległa widocznie

zabliźnieniu, skoro w Grodnie związał się z piękną

leśniczanką, która powiła mu syna. Był wtedy rok

1584 i królowi pozostały już tylko dwa lata życia.

W momencie, w którym Batory został ojcem, zmarł

jego odwieczny wróg Iwan Groźny. Jego osiem żon

urodziło mu ośmioro dzieci, ale kiedy umierał, przy

życiu pozostawali już tylko

dwudziestosiedmioletni Fiodor i zaledwie

miesięczny Dymitr. Jak gdyby na przekór

zadawnionej nienawiści ojców, historia syna

Batorego i syna Groźnego splotła się potem w

jednej osobie Dymitra Samozwańca.

Po śmierci Iwana tron carski objął ascetyczny i

bogobojny Teodor i zasiadał na nim przez lat

czternaście. Jego młodszy brat Dymitr w wieku lat

siedmiu został podobno zamordowany w Ugliczu

przez wielkorządcę Borysa Godunowa. Godunow

wydał zresztą swoją siostrę za Fiodora i kiedy ten

umarł, korzystając z okazji zagarnął dla siebie tron

Rurykowiczów.

I właśnie wtedy na dworze Adama

Wiśniowieckiego pojawił się niepozorny, ryżawy

młodzieniec z dwiema wielkimi brodawkami na

twarzy i przekrzywionym ramieniem, który

oświadczył, iż jest Dymitrem, synem cara Iwana

Groźnego. Opowiadał, że w Ugliczu został

ostrzeżony o grożącym mu niebezpieczeństwie i

uniknął śmierci, a zamiast niego siepacze

Godunowa zabili innego chłopca.

Historia ta pachniała mistyfikacją, ale zważywszy,

iż Borys kazał wymordować wszystkich świadków

uglickiej zbrodni, nikt nie potrafił jej potwierdzić

ani też zanegować. Kandydat do tronu carskiego

przebywający w Polsce był nader wygodny dla

Zygmunta III Wazy i dlatego też postanowiono

udzielić mu poparcia. Godunow twierdził

wprawdzie, że Samozwaniec jest mnichem

zbiegłym z klasztoru i nazywa się Otriepiew, ale w

otoczeniu Zygmunta szerzyła się dość wiarygodna

plotka, że jest to nieślubny syn Stefana Batorego.

Mówiono, że mając lat szesnaście uczestniczył on

w poselstwie Lwa Sapiehy do Moskwy, w której

pozostał z bliżej nie ustalonych przyczyn. Później

wędrował podobno przez Ukrainę, przebywał w

Ławrze Pieczerskiej, a następnie dostał się na

dwór księcia Ostrogskiego. Trudnił się w tym

czasie rozbojem i książę zamierzał go uwięzić, ale

młodzieniec uciekł do Adama Wiśniowieckiego,

politycznego przeciwnika Ostrogskich. I właśnie

tam, skorzystawszy z przewrotu, jaki dokonał się

w Moskwie, począł głosić, że jest synem Iwana

Groźnego. Uwierzył w to między innymi nuncjusz

papieski Rangoni, który twierdził, iż sam wygląd

dłoni pretendenta wskazuje na arystokratyczne

pochodzenie.

Poczęto zatem rozgłaszać, iż ujawnił się

najmłodszy syn carski, cudem ocalony od śmierci.

Powoływano się w tym miejscu na świadectwo

moskiewskich bojarów, którzy mieli go podobno

bez żadnego trudu rozpoznać. Samozwańca

przekazywano sobie z rąk do rąk, aż wreszcie trafił

na dwór teścia Wiśniowieckiego - Jerzego

Mniszcha. Był to brat królewskiego pokojowca,

który dostarczał Zygmuntowi Augustowi kochanki

i który sprowadził na jego dwór Barbarę Giżankę.

Spowinowacony z kardynałem Bernardem

Maciejowskim, wkradł się w łaski króla Zygmunta

III i został mianowany starostą lwowskim i

wojewodą sandomierskim. Mniszech miał piękną

córkę Marynę, o której rękę oświadczył się Dymitr,

przyrzekając jej w prezencie ślubnym Psków i

Nowogród Wielki, a teściowi Smoleńsk i

Siewierszczyznę. Oświadczyny zostały oczywiście

przyjęte i natychmiast spisano stosowne umowy.

Za sprawą swych możnych protektorów Dymitr

pojechał do Krakowa, gdzie w tajemnicy przeszedł

na obrządek łaciński i obiecał podporządkować

prawosławie Rzymowi. Zyskał tym samym

bezgraniczne poparcie nuncjusza papieskiego i

zakonu jezuitów, a król Zygmunt przyjął go na

prywatnej audiencji.

Kiedy przełamano już w Polsce wszystkie lody,

zaczęto organizować wyprawę przeciwko

Godunowowi. We wrześniu 1604 roku ruszyła na

Rosję trzyipółtysięczna armia, złożona z

prywatnych pułków magnackich oraz wszelkiego

autoramentu wolontariuszy i awanturników.

Początkowo odnosiła ona nawet sukcesy. Zajęła

Czernihów, Putywl, Siewsk, Kursk, ale kiedy pod

Dobryniczami zastąpiły jej drogę regularne wojska

Borysa, poszła w rozsypkę. Gdy wydawało się już,

że wszystko zostało stracone, nadeszła

wiadomość, że zmarł Godunow, a wkrótce potem

obalono jego syna Fiodora. Kreml otworzył swoje

wrota przed Samozwańcem.

20 czerwca 1605 roku wjechał on do Moskwy i

został bezzwłocznie koronowany. W listopadzie

wysłał swego wielkiego posła do króla Zygmunta,

zawiadamiając go oficjalnie o objęciu tronu,

prosząc o wyrażenie zgody na poślubienie

Mniszchówny oraz proponując wspólne

wystąpienie przeciwko Turkom, "żeby nas wielkich

hospodarów staraniem chrześcijaństwo z rąk

bisurmańskich wyswobodzone było".

Król zgodził się oczywiście na małżeństwo i

powinowaty Mniszchówny, biskup krakowski i

nominat na arcybiskupstwo gnieźnieńskie, Bernard

Maciejowski, udzielił Marynie ślubu per procura. W

uroczystości wzięli udział król polski wraz ze

swoją siostrą oraz synem, a także nuncjusz

papieski.

Mniszchówna ze wspaniałym orszakiem wyruszyła

do Moskwy. Wjechała do niej 12 maja 1606 roku, a

18 maja patriarcha Hermogenes pobłogosławił jej

związek z Dymitrem i włożył jej na skronie koronę

Rurykowiczów.

W tydzień później było już jednak po wszystkim.

Wybuchło nowe powstanie, kierowane przez

Wasyla Szujskiego. Dymitra pojmano, przywiązano

mu sznur do genitaliów i włóczono po ulicach.

Zmasakrowane i niemożliwe do identyfikacji ciało

porzucono potem ludziom na pośmiewisko.

Mniszech i Maryna zostali uwięzieni, a

zwolenników byłego cara wymordowano. Zginęły

wtedy tysiące ludzi, w tym także niemało Polaków.

Upadek Samozwańca był wszelako na rękę

Zygmuntowi III, ponieważ doszły go słuchy, że

Dymitr uwierzywszy, iż jego ojcem był Stefan

Batory, zamierzał uderzyć na Polskę i

zdetronizować Wazów. Tron polski nęcił go

widocznie bardziej niż tron rosyjski.

Z niepowodzeniem zięcia nie mógł natomiast

pogodzić się Jerzy Mniszech, którego Szujski zesłał

do Jarosławia. Począł on głosić, że Samozwaniec

wcale nie zginął i że wkrótce upomni się znowu o

swoją koronę. Prawdopodobnie Mniszech

wyszukał także człowieka, który swym wyglądem

przypominał zamordowanego cara i którego

przedstawił publicznie jako ocalonego zięcia. Nikt

oczywiście nie wiedział, iż nieco wcześniej, w

najgłębszej tajemnicy, poślubił on owdowiałą

Marynę.

Wokół drugiego Samozwańca gromadzić się

poczęli dawni protektorzy: Samuel Tyszkiewicz,

Adam Wiśniowiecki, Roman Różyński, a nawet Jan

Sapieha. Zebrali oni siedmiotysięczną armię, przy

pomocy której zamierzali zdobyć Moskwę.

Planowany atak przeciągał się jednak w czasie, aż

zdenerwowani tym żołnierze, którzy nie

otrzymywali żołdu, poczęli dezerterować. Wojsko

topniało w oczach, aż Samozwaniec, obawiając się

o swoją głowę, porzucił armię i uciekł do Kaługi.

Próbował jeszcze później zgromadzić swoich

zwolenników, ale zginął w końcu zamordowany

przez Piotra Urusa.

Moskwę na krótko zajęły wojska Zygmunta III, car

Wasyl Szujski i jego dwaj bracia dostali się do

polskiej niewoli, a Władysław IV został

nominalnym carem Rosji.

Nie skończyła się jednak historia awanturniczej

Maryny Mniszchówny. Była caryca i synowa

Stefana Batorego związała się z chłopem Iwanem

Zarudzkim spod Tarnopola, atamanem kozackim.

Usiłował on wzniecić powstanie na Ukrainie, ale

pojmano go i wbito na pal. Wraz z nim pojmano

także Marynę i jej trzyletniego syna, zrodzonego w

związku z drugim Samozwańcem. Dziecko zostało

powieszone, a jego matkę uduszono. Wyroki te

zatwierdził nowy car rosyjski Michał Romanow,

dziad Piotra Wielkiego.

li i

INDEX

SPIS GIER

Jerzy Jankowski - Monarsze sekrety8.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: