w
PODRĘCZNIK
PIERWSZEJ
POMOCY
Michael BUCHFELDER, Albert BUCHFELDER
Wydanie IV
Wprowadzenie prof. dr med. K. Peter
WARSZAWA WYDAWNICTWO LEKARSKIE PZWL
Authorized translation of the 2nd German language edition Buchfelder/Buchfelder, Handbuch der Ersten Hilfe
© 1994 by F. K. Schattauer Verlagsgesellschaft mbH, Stuttgart
© Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993,1997, 1999, 2003, 2005
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Przedruk i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci całości bądź części książki
bez pisemnej zgody wydawcy są zabronione.
Tłumaczył dr med. LUDWIK GARMADA
Redaktor Agata Góra
Redaktor techniczny Maria Karczewska
Korektor Anna Andre-Urbańska
Projekt okładki i strony tytułowej Michał Maryniak
ISBN 83-200-3178-8 Wydanie IV (dodruk)
WPROWADZENIE
Pierwsza pomoc i medycyna przypadków nagłych służą ratowaniu zagrożonego życia ludzkiego oraz ograniczeniu skutków incydentu już na miejscu wypadku. Wiadomości i praktyka w udzielaniu pierwszej pomocy są szczególnie ważne dla przypadkowego ratownika. Pozwalają one na skuteczną interwencję stwarzając dla ofiary wypadku szansę przeżycia.
Anestezjolodzy podkreślali od dawna, jak duże znaczenie dla ratowania życia ofiar nieszczęśliwych wypadków odgrywa udzielenie pomocy przez osoby przygodne. Im więcej ludzi jest zapoznanych z zasadami ratownictwa, tym bardziej prawdopodobna możliwość ratowania życia na miejscu wypadku. Amerykański anestezjolog Peter Safar jako pierwszy opracował skuteczne metody reanimacji i szeroko rozpowszechnił uznany już dziś na świecie schemat A — B — C.
W niniejszej książce omówiono wszystkie podstawowe zasady udzielania pomocy w nagłych wypadkach przez ratowników spoza kręgu pracowników służby zdrowia. Są one oparte na nowoczesnych osiągnięciach medycyny i obejmują wszystkie podstawowe zagadnienia. Porady nie są wyszczególnione w formie „przepisów kulinarnych", lecz usiłowano zapoznać czytelnika z podstawowymi problemami medycznymi — na tyle, na ile to było w danych przypadkach konieczne — aby na tej podstawie wyjaśnić zachodzące zależności. W ten sposób nie tylko umożliwiono łatwiejsze opanowanie materiału, lecz przygotowano ratownika do udzielania pomocy w razie potrzeby, umożliwiając mu zastosowanie właściwych czynności na podstawie nabytej wiedzy.
Książka powinna w istotny sposób pomóc w nabywaniu umiejętności, jak i doświadczenia na kursach pierwszej pomocy. Pomoc w nagłych wypadkach wymaga licznych ćwiczeń w czasie trwania kursu — książka zaś będzie pomocna w lepszym opanowaniu wiadomości. Jest napisana w sposób jasny i żywy, a przy tym tekst, tam gdzie to było potrzebne, został uzupełniony rycinami. Należy przypuszczać, że książka będzie się cieszyć powodzeniem.
Prof. dr dr h.c. K. Peter
Dyrektor Instytutu Anestezjologii Uniwersytetu w Monachium
PRZEDMOWA DO DRUGIEGO WYDANIA
Od czasu ukazania się przed pięcioma laty pierwszego wydania książki pt. „Podręcznik pierwszej pomocy" stała się ona uznanym doradcą w sprawach doraźnego zaopatrywania medycznego przy wypadkach oraz nagłych zachorowaniach. Żeby sprostać stawianym wymaganiom, drugie wydanie zostało dogłębnie przejrzane, rozszerzone i opatrzone licznymi uzupełnieniami.
Wprowadzono wyniki badań klinicznych i przedklinicznych, mających zastosowanie w omawianych problemach. Uwzględniono przy tym najnowsze wytyczne, obowiązujące w prowadzeniu resuscytacji i reanimacji. Dla osoby udzielającej pierwszej pomocy zasadnicze znaczenie ma zwiększenie częstotliwości wykonywanych uciśnięć przy masażu serca. Piśmiennictwo rozszerzono o pozycje, które ukazały się w ostatnim czasie. Nie przekroczono przy tym ogólnie przyjętych ram, w związku z tym nie uległa większym zmianom postać i objętość dzieła.
Zachowano zasadę nie poprzestawania na opisie wykonywanych czynności, ale przytaczania w skrócie podstaw patofizjologicznych napotkanych zmian. Ułatwia to ratownikowi zrozumienie zasad pierwszej pomocy. Opanowanie techniki i praktyka - pod kierunkiem fachowców - w udzielaniu pierwszej pomocy medycznej pozostaje jednak najważniejszym elementem i warunkiem prawidłowego oraz skutecznego wykonywania zabiegów ratowniczych.
Dziękujemy bardzo za porady i pomoc okazaną nam z wielu stron.
Erlangen i Monachium w kwietniu 1994
Michael i Albert Buchfelder
.
SPIS TREŚCI
Łańcuch ratunku ... 1
Definicja nagłego
przypadku........ 1
Wzór „łańcucha ratunkowego" ......... 3
Wzywanie pomocy . 4
Pierwsza pomoc ... 7
Pogotowie ratunkowe 7
Szpital .......... 8
Zorganizowane i dorywcze udzielanie pomocy medycznej ... 9 Zadania udzielającego pierwszej pomocy 10
Prawne podstawy
udzielania pomocy 11
Obowiązek udzielania
pomocy ......... 11
Cywilnoprawne skutki udzielania pomocy 13 Karne skutki udzielania pomocy....... 14
Rany ........... 16
Budowa i czynność
skóry........... 16
Rana ........... 17
Ból............. 18
Krwawienie....... 18
Zakażenie........ 18
— Tężec (tetanus) 19
— Wścieklizna (lys-
sa, rabies)..... 20
— Zgorzel gazowa 20
Rodzaje ran...... 21
Otarcia .......... 21
Rany cięte........ 21
Rany kłute........ 22
Rany tłuczone..... 22
Rany miażdżone . .. 22
Rany szarpane .... 23
Rany postrzałowe . . 23
Rany na skutek uką-
szenia przez węża . . 23
Oparzenia chemiczne 24
Oparzenia termiczne 24
3.4. Ogólne zasady udzie-
lania pierwszej pomo-
cy przy zranieniach 24
Gojenie się ran .... 26
3.5. Szczególne rodzaje
ran............. 27
Ciało obce w ranie 27
Rany postrzałowe . . 28
Rany kąsane ...... 28
Ukąszenie przez węża 29
4. Opatrywanie ran ... 31
4.1. Opatrunek plastrowy 31
Opatrywanie opuszki
palca ........... 32
Przykrywanie rany 32
4.2. Przylepiec ....... 32
Opatrunek pasmowy 33
Opatrunek „w ramkę" 33
4.3. Opatrunek za pomocą
chusty trójkątnej . . . 34
Czepiec na głowę . . 34
Opatrunek dłoni . . . 35
Opatrunek kończyny
aórnei 36
Opatrunek stopy przy
zranieniu przedniej
części stopy...... 37
zranieniu okolicy pięty 37
Opatrunek podudzia 38
Opatrunek kolana . . 38
Opatrunek na oczy 39
Opatrunek żuchwy
(brody).......... 40
Opatrunek barku . . . 40
Opatrunek biodra . . 41
4.4. Opatrywanie za po-
mocą „opatrunku in- -
dywidualnego" (pa-
kietu opatrunkowego)
lub opaski gazowej
(bandaża) ........ 41
Opatrunek palców . . 43
Opatrunek dłoni . . . 44
Opatrunek łokcia . . . 44
Opatrunek głowy . . . 45
5. Ciała obce....... 46
5.1. Ciała obce w ranach 46
5.2. Ciała obce w oku . . 46
5.3. Ciała obce w nosie 48
5.4. Ciała obce w uchu 49
5.5. Ciała obce w przełyku 49
5.6. Ciała obce w tchawicy 50
6. Krążenie krwi..... 52
6.1. Serce........... 52
6.2. Naczynia krwionośne 54
6.3. Krążenie krwi i prze-
noszenie tlenu .... 55
Ciśnienie krwi..... 57
Regulacja ciśnienia
krwi ............ 58
6.4. Krew . 59
6.4.1. Krzepliwość krwi . . . 61
6.4,2. Grupy krwi....... 62
7. Krwawienia....... 64
7.1. Krwawienie zewnętrz-
ne (z rany)....... 65
7.1.1. Silne krwawienia na kończynach....... 67
7.1.2. Silne krwawienia na głowie, szyi i tułowiu (oraz z dużej masy tkankowej zlokalizowanej dośrodkowo od miejsca ewentualnego zacisku)........... 73
7.1.3. Amputacja urazowa 74 7.2. Krwawienia wewnętrzne (bez uszkodzenia
powłok).......... 77
Krwawienie śródcza-
szkowe.......... 78
Krwawienia do jamy
brzusznej ........ 78
Krwawienia w klatce
piersiowej........ 78
Krwawienie śródtkan-kowe............ 78
8. Wstrząs (szok)..... 80
Niebezpieczeństwa
wstrząsu......... 82
Rozpoznanie wstrząsu 84
8.1. Walka ze wstrząsem 86
9. Obrażenia klatki piersiowej i Jej narządów 90
9.1. Otwarte zranienia klatki piersiowej...... 91
9.2. Zamknięte uszkodzenia klatki piersiowej 92
9.3. Objawy.......... 94
9.4. Postępowanie..... 94
10. Urazy brzucha..... 97
10.1. Objawy.......... 98
10.2. Postępowanie..... 99
Spis treści IX
11. Schorzenia w obrębie klatki piersiowe] I brzucha.......... 101
11.1. Narządy jamy brzusznej ............. 101
11.2. Nagłe zachorowania 103 Zapalenie wyrostka robaczkowego (appe-
ndicitis).......... 104
Przedziurawienie
ściany żołądka .... 105 Kolka żółciowa .... 105 Kolka nerkowa .... 106 Zapalenie trzustki . . 106 Niedrożność jelit . . . 107
11.3. Klatka piersiowa ... 107 Atak serca {angina pectoris, dusznica bolesna) ........... 107
Zawał mięśnia sercowego ............ 108
Postępowanie...... 109
12. Utrata przytomności 111
12.1. Postępowanie w przypadku utraty przytomności ............ 113
12.1.1. Kontrola oddechu .. 114
12.1.2. Ułożenie chorego na boku............ 116
12.2. Omdlenie ........ 118
13. Uszkodzenia czasz-
kowo-mózgowe .... 120
13.1. Budowa ośrodkowego układu nerwowego 120
13.2. Uszkodzenia czasz-kowo-mózgowe .... 121
13.2.1. Zamknięte uszkodzenia czaszkowo-móz-
gowe............ 122
— Wstrząśnienie mózgu........... 123
— Udzielenie pierw-
szej pomocy...... 125
13.2.2. Otwarte zranienia
czaszkowo-mózgowe 127...
Czort90