1 DOKTRYNA SUWERENNOŚCI CIAŁA ZBIOROWEGO (LUDU LUB NARODU) I JEJ USTROJOWE KONSEKWENCJE.
Zrodziła się u schyłku średniowiecza, jej celem nie było upodmiotowienie społeczeństwa tylko uzasadnienie niezależności państwowej od potęg uniwersalistycznych funkcjonujących w Europie. Chodzi o ochronę państw mniejszych przed roszczeniami potęg funkcjonujących w danym miejscu i czasie. W ostatnich latach zasada ta uległa zdewaluowaniu.
Pierwszy wyłom nastąpił w Anglii. W wyniku rewolucji, która m.in. ograniczyła władzę królewską suwerena w stosunkach wewn. Cel jakim było ograniczenie władzy królewskiej osiągnięto tam na drodze rozszerzenia podmiotu suwerenności na organ złożony. Wyraziło się to w postaci kompromisowej formuły „król w parlamencie” parlamencie. W ten sposób podmiotem suwerenności stał się organ złożony w postaci króla i parlamentu.
Drugim celem tej zasady było umocnienie pozycji władzy centralnej, co w warunkach rodzących się państw narodowych było niezwykle ważne. W Polsce to nie nastąpiło i doprowadziło do upadku państwa, do rozbiorów, czyli osłabienia wewnętrznego.
Do suwerenności zalicza się samowładność, czyli samodzielność w regulowaniu stosunków wewn. i całowładność czyli pełną władzę w stosunkach wewn.
W stosunkach zewnętrznych atrybuty władzy suwerennej służą do teraz, w stosunkach wewnętrznych atrybuty te dają władzę władzy – absolutnemu monarsze. Mógł on stanowić prawo, stosować prawo oraz sądzić. Król musiał powoływać urzędników w pełni mu podporządkowanych, on określał ich kompetencje, mógł ich zmieniać, mógł przejąć sprawę urzędnika i zadecydować sam, mógł ich powoływać i odwoływać, posiadał warunki dla realizacji władzy.
Atrybut władzy suwerennej został przeniesiony na ciało zbiorowe w postaci króla i parlamentu (Anglia). W Wielkiej Brytanii suwerenem jest król i parlament. Cechy decyzji suwerena mają tylko te akty, które są dziełem wspólnym parlamentu i króla np. ustawodawstwo, wszędzie indziej jest działem narodu nie suwerena.
Doktryny rewolucyjne i rewolucje przeniosły suwerenność z organu złożonego na ciało zbiorowe – lud, naród. Suwerenem większości państw (poza Wielką Brytanią) jest zbiorowość zwana ludem bądź narodem. Władza suwerena należy do ludu.
Władzę suwerenną przypisuje się podmiotowi, który, na co dzień nie jest w stanie realizować jej. W istocie rzeczy tworzy się pewną fikcję o sporych konsekwencjach politycznych.
Ingerencja suwerena w systemie sprawowania władzy jest możliwa, ale rzadka np. rewolucje.
Jeśli suweren nie może spełniać atrybutów władzy suwerennej (czyli nie może rządzić), wobec tego musi to być jakaś inna suwerenność. Jeśli konstytucja deklaruje suwerenność ludu lub narodu to taka konstytucja musi przyznać suwerenowi przynajmniej jedno prawo: prawo wybierania i powoływania organów państwowych.
Początkowo prawo do odnosiło się wyłącznie do Parlamentu. W miarę upływu czasu ten krąg organów uległ poszerzaniu. W większości krajów kształtował się samorząd terytorialny, który pochodził z wyborów powszechnych. W niektórych państwach ukształtowała się zasada powoływania głowy państwa w wyborach powszechnych (Stany Zjednoczone). Gdzie indziej, mechanizm wyborczy komponuje się w sposób pośredni przy wyborze szefa rządu. W Wielkiej Brytanii szef partii, która uzyskała większość staje na czele rządu. W RFN w latach 70-tych partie polityczne wobec zbliżających się wyborów dokonują wyboru kandydata na stanowisko kanclerza, czyli szefa rządu. Głosując na określoną partię wie się z góry, kto zostanie szefem rządu.
Proces wyboru pogłębia proces wpływu suwerena na ukształtowanie polityki państwa. Kampania wyborcza stwarza suwerenowi możliwość na dokonanie opcji o charakterze personalnym, społeczeństwo szuka nowych twarzy, co z punktu widzenia higieny społecznej jest niezwykle ważne. W strukturach demokratycznych społeczeństwo ma możliwość wpływu na władzę.
Drugą konsekwencją zasady suwerenności jest prawo podejmowania bezpośrednich decyzji przez władzę. Chodzi o pewne instytucje demokracji bezpośredniej, które współistnieją z zasadą demokracji przedstawicielskiej – mają one charakter zróżnicowany.
FORMY WŁADCZOŚCI:
Najłagodniejszą formą jest inicjatywa ludowa, co oznacza, że określona liczba obywateli ma prawo zgłosić projekt ustawy, jeśli on skierowany jest do parlamentu to parlament najczęściej go odrzuca. Jeżeli projekt musi zostać poddany pod referendum to musi ono być zarządzone i los projektu zależy od wyniku referendum. W niektórych stanach amerykańskich jest tak, że jeśli parlament uchwali projekt to nie zarządza się referendum. Natomiast musi ono być zarządzone, jeśli parlament nie uchwali projektu.
Weto ludowe- prawnie określona liczba obywateli może zgłosić sprzeciw przeciwko ustawie i wówczas musi być zarządzone referendum.
Referendum- może mieć dość szeroki charakter, bo może dotyczyć nie tylko aktów ale różnego rodzaju decyzji.
Wyróżnia się 2 rodzaje referendum:
- r e f e r e n d u m o b l i g a t o r y j n e – zachodzi, gdy istnieje jedna procedura podjęcia decyzji i ta procedurą jest referendum. Są kraje, gdzie zmiana konstytucji wymaga weryfikacji w drodze referendum. Występuje ono bardzo rzadko, władza go nie lubi, gdyż władza lubi swobodę.
- r e f e r e n d u m f a k u l t a t y w n e – jest najczęstsze. Istnieją co najmniej 2 procedury podjęcia decyzji: w drodze referendum oraz podjęcie decyzji przez parlament. Określony organ, gdy stwierdzi, że musi podjąć decyzję, decyduje którą procedurę podjąć i na podstawie tego podejmuje te decyzje.
Referendum daje wynik wiążący o ile prawo to przewiduje.
Trzecią konsekwencją suwerenności jest prawo do reprezentacji.
I pogląd: jest to uprawnione oczekiwanie ze strony społeczeństwa, że to władza, która zostanie wyłoniona w wyborach będzie działała zgodnie z wolą wyborców. Jest to koncepcja nierealistyczna, zrodziła się w Niemczech, została przyjęta w Rosji, Związku Radzieckim. Miała ona jedną zaletę: suweren ujawnia tylko to co chciało społeczeństwo.
II pogląd: koncepcja reprezentacji interesów – osoby powołane przez suwerena mają obowiązek reprezentować interesy – koncepcja ulubiona przez polityków.
III pogląd: przedmiotem reprezentacji są opinie, oparte jest to na założeniu, że istnieje wolność wyrażania opinii i że system ten jest bardzo elastyczny.
Najczęściej suweren odzwierciedla opinie zasugerowane (przykłady koncentracji prasy: prasa sugeruje opcje partii). Większość opowiada się za systemem rządów opinii. Jedyną opinią, która wywoła skutek są wybory. Jeśli opinie przedkładają się na akt głosowania to jego wynik pod warunkiem, że wybory mają charakter demokratyczny.
W głównej mierze dotyczy to parlamentu, organów samorządu terytorialnego oraz prezydenta.
A więc prawne zasady suwerenności narodu polegają na tym że:
- zapewnia ona suwerenowi prawo do współdecydowania z organami państwa w procesie zarządzania przed referendum;
- determinuje obowiązek prawny przedstawicieli do powoływania się w swoim działaniu na dobro i interesy wszystkich obywateli, czy całego narodu;
- jest punktem oparcia dla innych demokratycznych zasad i rozwiązań ustrojowych.
2.DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA I PRZEDSTAWICIELSKA.
W konstytucji czytamy, że władza zwierzchnia należy do narodu, naród sprawuje władzę przez swych przedstawicieli lub bezpośrednio.
Demokracja bezpośrednia to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców, bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych. Państwowe formy demokracji bezpośredniej to:
a) zgromadzenie wyborców wywodzące się z demokracji ateńskiej,
b) referendum czyli głosowanie wyborców za lub przeciw w określonej sprawie,
c) inicjatywa ludowa czyli prawo wniesienia do parlamentu projektu ustawy,
d) weto ludowe czyli prawo określonej grupy wyborców do poddania pod referendum określonej sprawy która budzi ich sprzeciw.
3.INSTYTUCJE DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ
W Szwajcarii na niższych szczeblach realnie współistnieją instytucje demokracji bezpośredniej z demokracją przedstawicielską. Zakres udziału suwerena w bezpośrednim podejmowaniu decyzji na wyższych szczeblach organizacji państwowej jest ograniczony i na podstawie wyłączności zasady demokracji bezpośredniej organizacja ta nie mogłaby zadowalająco funkcjonować.
W pozostałych państwach udział suwerena w realizacji zadań władzy państwowej jest ograniczony do sporadycznych przypadków lub w ogóle nie jest konstytucyjnie przewidziany.
Poza Szwajcarią na szczeblu Konfederacji występuje obligatoryjne referendum w sprawie uchwalania lub zmiany Konstytucji, w innych państwach referendum ma charakter fakultatywny
4. KLASYFIKACJA REFERENDUM I ZAKRES JEGO STOSOWANIA
5. ZASADA PLURALIZMU POLITYCZNEGO
Zasada ta oznacza działalność partii w oparciu o kryterium ich wielkości i równości, a także o ich demokratyczny charakter. Jądrem tej zasady jest swoboda tworzenia i działania partii politycznych, która stanowi jedną z wolności politycznych obywateli. Zasada ta polega na uznaniu wielości partii, równości partii, określeniu demokratycznej roli partii politycznej, wyklucza istnienie jednej partii. Partie tworzą się w sposób administracyjny rejestrowany oraz ewidencjonowany. Równość polega na nakazie jednolitego traktowania partii przez prawo. Zasada ta została przyjęta w Polsce w 1989r w wyniku przeprowadzonej nowelizacji Konstytucji z 1952r. W okresie PRL nie tworzono partii politycznych, nie dopuszczano do powstania partii, które nie akceptowały socjalizmu. W Polsce TK jest wyposażony w prawo stwierdzania zgodności celów lub działalności partii politycznych z ustawą zasadniczą. Konstytucja zapewnia partiom wolność ich tworzenia i działania, wprowadza wymóg dobrowolności zrzeszania się obywateli, precyzuje cel działania partii. Wprowadza też zakaz istnienia partii, które w swych programach odwołują się do totalitarnych metod działania, do nienawiści rasowej i narodowościowej.
6. PRZEDSTAWICIELSKA FORMA SPRAWOWANIA WŁADZY
W okresie absolutyzmu nastąpiło przeniesienie przymiotów władzy suwerennej na organ państwowy, którym był monarcha absolutny. Od tego czasu atrybuty władzy służą temu monarsze. Później następowały liczne modyfikacje.
Podłoże głoszące iż tylko taka jest władza legalna, która pochodzi od narodu i tylko suwerenny naród posiada władzę, której nie może na co dzień efektywnie wykonywać. Tak zrodziła się koncepcja systemu rządów przedstawicielskich. Na początku stawiano na równi bezpośrednie i pośrednie formy działania, ale gdy ideę zaczęto przekształcać w praktyczne rozwiązania prawnoustrojowe, przewagę uzyskała przedstawicielska forma sprawowania władzy. Wg M. Sobolweskiego oderwanie podmiotu suwerenności od funkcji wykonywania władzy pozwalało ukryć faktyczną władzę wąskich elit politycznych za zewnętrzną fasadą zasady suwerenności ludu. Przedstawicielska forma sprawowania władzy polega m.in. na prawie obywateli do udziału w desygnacji reprezentantów uprawnionych do podejmowania decyzji w imieniu suwerennej zbiorowości oraz na stworzeniu możliwości kontroli politycznej nad działalnością reprezentantów w organach przedstawicielskich.
8. PODSTAWOWE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO
Wybór prezydenta w głosowaniu powszechnym powoduje, że znika możliwość politycznego przetargu. Nie jest możliwe porozumienie partyjne. Z wyborów powszechnych wychodzą inne osobowości niż z wyborów parlamentarnych. Musza to być osobowości, które posiadają określoną zdolność wyborczą. Jest to główna przesłanka państw, w związku z czym coraz więcej ich decyduje się na wybory prezydenta przez wybory powszechne.
Czynniki o charakterze koniunkturalnym: państwo potrzebuje osobowości, która personifikowałaby to państwo – symbol suwerenności. W państwach o utrwalonej demokratyczności potrzeby takie istnieją.
Wybory powszechne odbywały się na określonych zasadach. Współcześnie mówi się o 4-przymiotnikowym prawie wyborczym:
1. powszechność prawa wyborczego- wyjątkiem od tej zasady jest ubezwłasnowolnienie, pozbawienie praw publicznych. Ostatnie lata charakteryzują się spadkiem udziału w wyborach (w Rumunii były czasy, gdzie w wyborach brało udział 99,99 wyborców);
2. zasada równości aktu głosowania- rodzi konsekwencję materialną (głos 1 obywatela posiada jednolitą wartość) i konsekwencję formalną (każdy wyborca posiada jeden głos w wyborach do danego szczebla tzn. równą liczbę głosów). Konsekwencja materialna jest względną równością, gdyż z niej wynika relacja między wielkością okręgu i liczbą mandatów do obsadzenia. Przeciwdziałaniem tego jest zasada normy przedstawicielskiej, która mówi o tym, na jaką liczbę mieszkańców przypada 1 mandat. W większości krajów z tego zrezygnowano.
3. zasada bezpośredniości wyborów- głosować można osobiście bezpośrednio na reprezentanta, wybory są jednostopniowe. Ograniczenia doznaje zasada bezpośredniości, gdyż zdarza się, że w krajach można głosować listownie.
4. zasada tajności aktu głosowania- nie tajności wyborów. Nie wolno ujawniać w jaki sposób wyborca głosował, nie powinien robić tego sam zainteresowany w dniu głosowania, nie wolno ujawniać tego osobom zewnętrznym. Zakaz ten obwarowany jest sankcją karną.
Można spotkać się z 5-przymiotnikowym prawem wyborczym: dodaje się do tego zasadę proporcjonalności prawa wyborczego, która jest zasadą podziału mandatów. Należy do innej kategorii zasad. Nie występuje ona w tych systemach, które stosują inny system podziału mandatów np. większościowy.
9.INSTYTUCJONALIZACJA PARTII POLITYCZNYCH
Partia polityczna to zorganizowana grupa ludzi, dobrowolnie zrzeszona, dążąca do zdobycia lub utrzymania władzy publicznej. Pierwsze próby prawnej instytucjonalizacji partii politycznych sięgają końca XIX w. Były to przepisy o charakterze karnym i administracyjnym, które ograniczały działalność masowych już wówczas partii politycznych, głównie robotniczych. Robotniczych 1913r. po raz pierwszy unormowano działanie frakcji w parlamencie francuskim.
Jednakże do II woj. św. regulacje te były rozproszone, nie istniało szczególne ustawodawstwo regulujące działalność partii politycznych. Stan ten zmienia się gdy w 1949r. konstytucja RFN zamieszcza przepisy poświęcone partiom politycznym. Tak też czynią inne ustawy zasadnicze, kreowane później.
Współcześnie ustawy regulujące status prawny partii politycznych zawierają postanowienia odnoszące się do: zawiązywania partii politycznych, finansów, delegalizacji i likwidacji. W Polsce pierwszą ustawą o partiach politycznych była ustawa z 28 lipca 1990r. Obecnie obowiązuje ustawa z 9 maja 1997r.
10 ROLA PARTII POLITYCZNYCH W PROCESIE WYBORCZYM
Po II wojnie św. pojawił się nowy przymiotnik, który pojawił się też w polskiej ordynacji wyborczej do Senatu – WOLNE WYBORY. Zasada ta oznacza, że są to wybory konkurencyjne, czyli wybory, w których toczy się walka polityczna o miejsca w parlamencie między różnymi partiami i wybory, w których prawo zgłaszania kandydatów mają także grupy wyborcze. Prawo wyborcze określa, jaka grupa wyborców może zgłosić kandydaturę na posła i dzięki temu listy wyborcze są otwarte. Stosunkowo duży krąg ludzi ma wpływ na kształtowanie list wyborczych, co jest ważne dlatego, że kiedy było cenzusowe prawo wyborcze, to określony wynik wyborców osiągało się przy pomocy zakreślania kręgu uprawnionych do głosowania.
Są systemy, w których decyzja o miejscu na liście kandydatów, należy do ogniw partii, w niektórych państwach decydują o tym ogniwa lokalne partii, ale przywódca partii zatwierdza kandydaturę. W większości państw decydują o tym ogniwa lokalne.
Obecnie wyrazem dezintegracji klasycznej teorii reprezentacji na skutek odgrywanej roli przez partie jest to że:
- do parlamentu wybiera się kandydatów rekomendowanych najczęściej przez partie,
- większość deputowanych łączy więzy z partiami,
- partie są tym podmiotem, bez którego nie może dziś funkcjonować demokracja przedstawicielska. W myśl konstytucji funkcja partii polega na wpływaniu metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. W Polsce funkcja partii nakierowana jest na politykę państwa, podczas gdy w kilku innych krajach funkcja ta odnosi się najogólniej mówiąc do woli politycznej narodu.
11. SELEKCJA I TRYB ZGŁASZANIA KANDYDATÓW NA REPREZENTANTÓW
Współcześnie we wszystkich państwach partie zmonopolizowały proces reprezentacji w drodze wyborów. Kandydaci spoza partii mają niewielką szansę. Mieli oni szanse w II poł. XIX w. i w XX w. – był to okres cenzusów i okres masowych przekupstw. Wtedy to powstał termin „kiełbasa wyborcza”, który dziś oznacza obietnice wyborcze. Kandydaci pozapartyjni mają szanse jedynie w jednomandatowych okręgach wyborczych. Partie wyłaniają kandydatów. Dawniej były kluby skupiające pewien krąg osób wpływowych, które były nieliczne, ale każdy z nich reprezentował silne wpływy w elektoracie. Oni sami uznawali, że będą czy nie będą kandydować. Partie te zanikły współcześnie.
Dziś kandydaci zgłaszani są przez lokalne władze partyjne bądź przez centralne władze partyjne. Wokół nominacji toczy się ostra walka polityczna.
Najczęściej funkcjonuje system polegający na tym, że kandydatów wysuwają organizacje terytorialne lub lokalne. Ci kandydaci ostatecznie są selekcjonowani i zatwierdzani przez władze centralne. W Wielkiej Brytanii odbywa się to przez władze lokalne, ale wszyscy kandydaci są akceptowani przez lidera partii,
Drugim systemem jest system amerykański, który wprowadza instytucję prawyborów: otwartych i zamkniętych. Prawybory zamknięte: przedstawia się kandydatów i członkowie partii głosują, kto uzyska najlepsze wyniki jest kandydatem. Prawybory otwarte: każdy bierze udział, toczy się kampania wyborcza. W łonie partii toczy się walka. Kto uzyska najlepsze wyniki jest kandydatem. Jeśli w prawyborach kandydat przegra wówczas nie ma szans. W wyborach parlamentarnych partia szuka kandydata i jeżeli wybierze kiepskiego to wówczas przegra.
12. PODSTAWOWE POSTACI SYSTEMÓW WYBORCZYCH
Wyróżniamy 2 podstawowe systemy wyborcze: większościowy i proporcjonalny.
System większościowy- jest w pewnych wariantach b. prosty. Może się łączyć z wielomandatowymi jak i jednomandatowymi okręgami wyborczymi. Najskuteczniejszy jest z jednomandatowym okręgiem. Wybranym zostaje kandydat, który uzyskał większą ilość głosów, niezależnie ile ich zdobył. Jest to system zabójczy dla małych partii.
System dwupartyjny- dotyczy dwóch największych partii. zarzuca mu się małą reprezentatywność – gdy partia wygrana po zliczeniu głosów ma głosów mniej niż przeciwnicy, bo zdobyli więcej mandatów.
System większościowy mieszany – tzw. System większości bezwzględnej, (ale tylko w I turze, gdyż w II turze obsadza się mandat większości względnej). W I turze kandydat na prezydenta musi zebrać 50% + 1 ważnie oddany głos, a w II turze przechodzi 2 kandydatów, którzy mają największe ilości głosów – ten kto uzyska największa ilość głosów zostaje prezydentem (Polska). System ten stosuje też V Republika Francuska. Mandaty nieobsadzone w I turze przechodzą do II tury i ci co uzyskali min. 12% głosów przechodzą i między nimi toczy się walka, obowiązuje wtedy większość względna.
Polskie wybory senackie: system większości względnej.
System proporcjonalny- wiąże się z okręgami wielomandatowymi, nie może funkcjonować w okręgach 1-mandatowych. Wyróżnia się 2 postaci proporcjonalnego podziału mandatów. Kryterium stanowi terytorialny zasięg obliczania głosów, więc wyróżnia się podział mandatów w skali całego państwa i podział w okręgach wyborczych. Zasadniczą kwestię stanowi wielkość okręgów wyborczych i system podziału mandatów. Wielkość okręgów wyborczych daje lub osłabia szansę ugrupowań najsłabszych. Okręgi małe od 3-5,6 dają szansę najsilniejszym, a okręgi duże od 7-15,16 mandatów dają szansę na zdobycie mandatów ugrupowaniom słabym o niewielkim zasięgu. Możliwe to jest w państwach, w których ordynację wyborczą ustala się na najbliższe wybory.
13. PROPORCJONALNY SYSTEM WYBORCZY-JEGO ZALETY I WADY
System proporcjonalny stwarza dużą możliwość manipulacji wyborczych, daje możliwość zabezpieczenia interesu. Bardzo często tworzy się tzw. lista ogólnopaństwowa, polegająca na tym, że wybiera się do wspólnej puli mandatów w parlamencie określoną liczbę mandatów i poleca się obsadzanie ich z list ogólnopaństwowych. Z mandatów nieobsadzonych tworzy się listę ogólnopaństwową i dzieli się je w skali całego kraju między poszczególne ugrupowania.
Systemy podziału mandatów mogą działać na korzyść ugrupowań większych, mimo iż formalnie są podziałami proporcjonalnymi:
- system d’Hondta- sprzyja ugrupowaniom najsilniejszym, w szczególności, jeśli I partia jest silna, a inne są słabe. Polega na tym, że liczbę oddanych w okręgu wyborczym głosów na każdą z list dzieli się kolejno przez 1,2,3 itd. aż do uzyskania tylu ilorazów, które odpowiadają liczbie mandatów przypadających na okręg. Ilorazy te szereguje się poczynając od największego. Następnie między te ilorazy tak uszeregowanych list, które przekroczyły klauzulę zaporową, rozdziela się mandaty. Partia najsilniejsza uzyska najwięcej mandatów, partia słabsza mniej.
- system Saint Legue- jest stosowany w państwach skandynawskich. Jest to pewna odmiana systemu d’Hondta. Są 3 warianty. W wariancie I dzieli się przez liczby nieparzyste 1,3,5,7 itd., w wariancie II dzieli się przez 1,3; 1,5; 1,7; a potem przez 3,5,7, III wariant polega na utworzeniu bazy i bazą tą jest wynik. System ten był kiedyś stosowany w Polsce w wyborach samorządowych.
- system dzielnika wyborczego- polega na tym, że głosy dzielimy przez 5 (liczbę mandatów) i uzyskujemy dzielnik wyborczy. System ten promuje partie słabsze.
14. WIĘKSZOŚCIOWY SYSTEM WYBORCZY – JEGO ZALETY I WADY
System ten preferuje partie o tzw. dłużej zdolności koalicyjnej, tzn. partie o słabo sprecyzowanym programie. W oparciu o wynik wyborów w I turze następuje porozumienie międzypartyjne odnośnie kumulacji głosów na określonych kandydatów. Tracą na tym partie pozbawione zdolności koalicyjnej, a więc partie słabe.
Do zalet jednomandatowych okręgów wyborczych zalicza się silne związanie posła z okręgiem, w którym uzyskał mandat. System repartycji mandatów rodzi 2 konsekwencje mianowicie ogranicza w składzie ciał przedstawicielskich liczbę przedstawicieli partii o słabszych wpływach wśród wyborców oraz zdarzają się przypadki, że bezwzględna większość mandatów w organie przedstawicielskim uzyskują przedstawiciele partii, która w skali całego kraju uzyskała mniej głosów niż jej główna przeciwniczka.
15. MIESZANY SYSTEM WYBORCZY
Jest to system, który współcześnie ma wyraźną tendencję do upowszechniania się, jest to droga odejścia od systemu proporcjonalnego. Wśród państw europejskich nie obserwuje się państw, które odchodzą od systemu większościowego do proporcjonalnego. Jednakże istnieją państwa, które odchodzą od systemu proporcjonalnego do mieszanego (Włochy, Niemcy).
W Niemczech połowa mandatów jest obsadzona w okręgach wyborczych 1-mandatowych mandatowych systemach większościowych większością względną. II połowa mandatów jest obsadzona na szczeblu krajowym wg systemu proporcjonalnego.
Każdy wyborca ma 2 głosy:1 oddaje na listę ogólnokrajową – tak liczony jest wg systemu proporcjonalnego, 2 oddaje w okręgu wyborczym. Głosy drugie są zliczane w kraju i wg systemu d’Hondta dzieli się mandaty. Przy ocenie tego systemu wszyscy są zgodni, że w zasadzie funkcjonuje system proporcjonalności. Są to dwa różne systemy połączone w jednym kraju.
16. KLAUZULA OGRANICZAJĄCA JEJ SKUTKI
Zwana też klauzulami zaporowymi, wymyślili ją Niemcy w 1949r. Znaczna liczba państw ją stosuje, dot. to tych państw, które stosują system proporcjonalny. Polega ona na tym, że ustala się procentową normę, której zdobycie jest niezbędne dla udziałów w podziale mandatów. Chodzi o wyeliminowanie partii politycznych o małym zasięgu wpływów (w Polsce 5%). Dla partii, które łączą się w koalicje ustala się wyższy procent (w Polsce 8%). Partie, które nie uzyskują tego procentu przepadają.
17.LISTY OGÓLNOPAŃSTWOWE
Głosowanie: na numery list, drukiem urzędowym nie była lista lecz koperta – wyborca przychodził do lokalu z numerem listy i otrzymywał kopertę ostemplowaną do niej wkładał nr listy i wrzucał do urny wyborczej. Takie głosowanie w Polsce jest niemożliwe, bo istnieje instytucja głosu spersonalizowanego. Wniosek o głosowanie spersonalizowane w komisji nie przeszedł ale jako wniosek mniejszości zgłoszono go i na forum sejmu przeszedł. Spersonalizowany głos polega na tym, że wyborca zakreśla na liście kandydata na którego głosuje i ten głos liczy się w liście wyborczej ale także kandydatowi, bo ten zaznaczony głos jest liczony kandydatowi. Wg ilości głosów jest sporządzana lista danej partii dla mandatu. Stało się tak daltego, że były konflikty co do umieszczania osób na liście w określonej kolejności
Podział mandatów-listy ogólnopaństwowe- w wielu krajach funkcjonuje lista państwowa (nie jest to 1 lista tylko są to listy zgłaszane przez ugrupowania, z tej listy obsadza się określoną listę mandatów, nie jest to lista zgłaszana przez państwo lecz jest to lista ogólnopaństwowa – wydziela się określoną liczbę mandatów, która rozdziela się – może być określana procentowo. Jest to naruszenie zasady bezpośredniości. Listę ogólnopaństwową wprowadza się, ponieważ parlament jest rozbity i to dzięki tej liście istnieje szansa wzmocnienia rządu. Faktycznie chodzi o to aby swój czołowy aktyw nie narazić na niebezpieczeństwo nieuzyskania mandatu w wyborach. Niepopularny kandydat ma szansę uzyskać mandat z listy ogólnopaństwowej. Jest to narzędzie wyłącznie dla działalności interesów elit. Lista ta została zlikwidowana w ostatnich wyborach.
18. PRAWNO-POLITYCZNE ZNACZENIE WYBORÓW POWSZECHNYCH
W początkowym okresie rozwoju sytemu przedstawicielskiego ograniczenia w zakresie powszechności prawa wyborczego były tak daleko idące, że tylko niewielki odsetek dorosłych obywateli brał udział w wyborach.
Cenzusowe prawo wyborcze istniało w XIX w., polegało na tym, że określone kategorie osób ze względu na pewne cechy były pozbawione praw wyborczych np. cenzus płci, cenzus majątkowy powodowały, że niewielki odsetek ludzi posiadał prawo wyborcze.
W niektórych państwach poniżej 1% obywateli danego państwa posiadała prawo wyborcze. Najpierw toczyła się walka o powszechność prawa wyborczego i to była 1-sza zasada prawa wyborczego, która dziś nie budzi wątpliwości.
Zasada powszechności wyborów ograniczana była licznymi wyłączeniami np. cenzus majątkowy, rasy, płci, czy zamieszkania odsuwającymi od aktu wyborczego ludność najuboższą oraz Indian i Murzynów. Dopiero po wojnie secesyjnej rozpoczął się proces demokratyzacji prawa wyborczego. Zniesiono niewolnictwo, nowele wprowadziły stanowisko, iż prawo obywateli Stanów Zjednoczonych nie może być ograniczane z powodu rasy, koloru skóry czy uprzedniego statusu niewolniczego. Kolejne nowele przyznały prawa wyborcze kobietom, obniżono cenzus wieku (w przypadku czynnego prawa wyborczego z 21 na 18 lat).
W wielu stanach zasada powszechności była ograniczona poprzez:
- wymóg 2-letniego domicylu w tej samej miejscowości,
- umiejętność czytania, pisania, znajomości konstytucji,
- płacenie w niektórych stanach minimum podatku tzw. „podatku od urny”. Zniosła to poprawka, która uchyliła przepisy stanowych ordynacji wyborczych pozbawiających lub ograniczających prawa wyborcze z powodu niezapłacenia podatku, ale wyłącznie w wyborach do władz federalnych.
Podsumowanie wyborów:
- wybory spełniają funkcję kreacyjną – powołują do życia skład osobowy organów
- f. legitymizacyjną – jest ona silnie eksponowana, ale jednocześnie wątpliwa np. gdy tuż po wyborach przychodzi kryzys. W warunkach wyborów wolnych, demokratycznych jest to wyrazem legitymizmu ze strony społeczeństwa. Jedyną władzą legitymiz. jest władza pochodząca z wyborów.
- f. programowo-polityczna – pojawiła się w 1884, któraś z partii sformułowała program polityczny w Wielkiej Brytanii. Programy te tak konstruują aby każdemu coś obiecać, ale robią to tak ogólnikowo aby nie można było chwycić za słowo. Programy ogólnikowe wiążą pod względem politycznym a nie pod względem prawnym
- f. higieny społecznej – społeczeństwo powinno mieć możliwość odsunięcia od władzy tych polityków, których się nie lubi.
19. WPŁYW STRUKTUR SPOŁECZNEGO ZORGANIZOWANIA NA FUNKCJONOWANIE WYODRĘBNIONYCH OGNIW APARATU PAŃSTWOWEGO
Nieomal do końca XIX w. aktywność polityczna była zastrzeżona dla ograniczonych elit społecznych. Dopiero wkroczenie na arenę polityczną szerokich mas społeczeństwa które nastąpiło dzięki upowszechnieniu oświaty i praw obywatelskich w tym praw wyborczych zrodziło potrzebę powołania do życia struktur organizacyjnych, posiadających w sferze politycznej relacji między posiadającymi podmiotowość polit. Obywatelami a władzą państwową.
...
paulinica