projekt.pdf

Program edukacyjny propagujący zdrowe odżywianie wśród

dzieci uczęszczających do szkół podstawowoych przygotowany dla

Ministerstwa Zdrowia

Program przygotowany przez grupę w składzie:

Magdalena Starzyńska, Marta Drabek, Paulina Goniszewska, JoannaWarzybok

Praca pod kierunkiem mgr Alicji Góreckiej

W ramach ćwiczeń: Psychologia Społeczna

W roku akademickim 2010/2011

Instytut Psychologii

Wydział Filozoficzny

Uniwersytet Jagielloński

Kraków, 2011

I. Wprowadzenie

Mówiąc o zdrowym odżywianiu, a właściwie o jego zaburzeniach, zarówno wśród

dorosłych, jak i dzieci, wskazuje się szczególnie na kwestie związane z otyłością. Jednak

patologiczne nawyki żywieniowe nie ograniczają się jedynie do otyłości, czyli nadmiernego

nagromadzenia tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczającego jego fizjologiczne

potrzeby i możliwości adaptacyjne, mogącego prowadzić do niekorzystnych skutków dla

zdrowia (World Health Organization). Drugim, obok nadwagi, negatywnym zjawiskiem są,

bowiem wszelkiego typu schorzenia natury psychicznej powiązane z zaburzeniami

odżywiania, jak np. anerekcja, bulimia, czy wiele innych. Z tego też powodu, autorzy

niniejszej pracy, chcąc podejść kompleksowo do kwestii zdrowego odżywiania, pragną

omówić w części teoretycznej oba te wymiary, a także zaprezentować najważniejsze ich

zdaniem bariery natury psychologicznej, społecznej, a także biologicznej utrudniające

wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych.

Jak wiadomo, kształtowanie się pozytywnych nawyków żywieniowych odbywa się w

młodym wieku – w okresie dzieciństwa i wczesnej adolescencji. Pamiętając o tym, wydaje

się, że to właśnie dzieci i młodzież są najwłaściwszym adresatem programów edukacji

zdrowotnej. Dlatego też, autorzy koncentrują się właśnie na dzieciach w wieku szkolnym

(szkoła podstawowa) i to do nich kierują przygotowany w oparciu o zagadnienia teoretyczne

program edukacyjny, mający przełamać istniejące bariery utrudniające wykształcenie dobrych

nawyków żywieniowych, propagować zdrowe odżywianie, a przede wszystkim uświadamiać,

jak kolosalny wpływ na ich zdrowie i życie ma właściwa dieta.

II. Część teoretyczna

W rozdziale teoretycznym zostaną w pierwszej kolejności omówione po krótce kwestie

związane z dwoma płaszczyznami zaburzeń zdrowego odżywiania: z jednej strony kwestia

otyłości, z drugiej schorzeń natury psychicznej uniemożliwiających zdrowe odżywianie.

Następnie autorzy zaprezentują wspomniane wcześniej bariery, przyjmując za punkt wyjścia

jednostkę i poruszając się w swoich rozważaniach w kierunku coraz odleglejszego jej

otoczenia, co najlepiej zaprezentuje poniższy schemat, omawiając przy tym najważniejsze

bariery występujące na każdym poziomie przyjętej hierarchii. Typologia ta została

przygotowana i wprowadzona jedynie na rzecz usystematyzowania wiedzy i

ustrukturalizowania niniejszej pracy.

Rysunek nr 1 – Schemat obrazujący przyjętą przez autorów systematykę omawianych barier psychologicznych,

społecznych i biologicznych występujących na kolejnych poziomach hierarchii.

1. Otyłość – epidemia XXI wieku

Zmiany ustrojowe w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. zapoczątkowały

szereg przemian ekonomicznych - przede wszystkim: erę gospodarki wolnorynkowej i

napływ zagranicznych inwestycji. To z kolei doprowadziło do dynamicznego rozwoju

polskiej gospodarki, a w efekcie do wzbogacenia się Polaków. Czynniki ekonomiczno -

społeczne doprowadziły z kolei do powstania ważnego, z punktu widzenia niniejszej pracy,

zjawiska społecznego, jakim jest konsumpcjonizm. Ważnym wydaje się fakt, że Polacy

przejęli od swoich europejskich sąsiadów nie tylko nawyki zakupowe, ale także nawyki

żywieniowe. Te i szereg innych, nieopisanych ze względu na charakter pracy, czynników

doprowadziły do dynamicznego rozwoju kolejnego zjawiska społecznego, stanowiącego

pośrednio temat niemniejszej pracy, a mianowicie zjawiska nadwagi i otyłości, które, jak

pokazują liczne badania, dotyczy coraz częściej już nie tylko osób dorosłych, ale i dzieci.

Badania przeprowadzonego w ramach Programu „Wczesna profilaktyka nadciśnienia

tętniczego oraz nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży w Łodzi”, które odbyły się w roku

szkolnym 2005/2006 dowiodły, że nadwaga i otyłość dotyczy około 15,7% dzieci i młodzieży

w wieku szkolnym (grupa badana: 27 tysięcy dzieci i młodzieży). Porównanie tych danych z

wcześniejszymi (badanie Instytutu Żywności i Żywienia przeprowadzane wśród dzieci i

młodzieży szkolnej, odpowiednio w 1994/1995 i w 2000 roku), wskazuje, że odsetek

młodych ludzi z nadwagą i otyłością gwałtownie rośnie (Według danych pochodzących z

Wieloośrodkowego Ogólnopolskiego Badania Stanu Zdrowia Ludności WOBASZ).

Nadwaga jest dziś najpowszechniejszym problemem zdrowotnym wieku dziecięcego

Wraz z nasilaniem się tej patologii, rośnie ryzyko pojawienia się u dzieci rozmaitych

schorzeń: cukrzycy, nadciśnienia, problemów ze snem, czy problemów psychospołecznych.

To wskazuje na ogromną potrzebę tworzenia i wprowadzania w szkołach i innych

placówkach oświatowych specjalistycznych programów edukacyjnych dla dzieci, mających

na celu, propagowanie zdrowych nawyków żywieniowych.

Przyczyny epidemii otyłości są niewątpliwie złożone i wielowymiarowe. Począwszy od

wpływu takich czynników, jak: polityka gospodarcza, struktura współczesnego

społeczeństwa, rozwój ekonomiczny, poprzez liczne bariery natury psychologicznej,

społecznej, aż po bariery natury biologicznej. Pomimo tego, dwa czynniki wydają się

odgrywać najistotniejszą rolę: nawyki żywieniowe, które uległy w ostatnich dziesięcioleciach

drastycznym zmianom oraz brak wystarczającej aktywności fizycznej. W związku z tym

wszystkie programy ograniczenia epidemii otyłości i poprawy zdrowia publicznego powinny

odwoływać się do następujących zaleceń: racjonalizacja sposobu żywienia oraz odpowiednia

aktywność ruchowa. Obie te kwestie, a w szczególności pierwsza z nich, zostaną szerzej

omówione w części praktycznej niniejszej pracy, a więc w części, w której autorzy

zaproponują swój autorski program edukacyjny mający na celu propagowanie zdrowego

odżywiania.

2. Zaburzenia odżywiania o podłożu psychicznym – anoreksja, bulimia i inne

schorzenia

Anoreksja została rozpoznana, jako osobne zaburzenie odżywiania już ponad sto lat temu,

a po raz pierwszy opisana została przez E. Lasčgue’a i W. Gulla. Podstawowe cechy tego

syndromu opisane w DSM – IV, to intensywny lęk przed przybraniem na wadze połączony z

odmową regularnego, właściwego odżywiania, zazwyczaj współwystępujący z

bezpodstawnym narzekaniem na nadwagę, spadek ciężaru ciała poniżej 85% należnej wagi

(albo u osób, które jeszcze rosną, o 15% mniejszy przyrost wagi w stosunku do wzrostu),

zaburzenia lub też niewłaściwy wpływ obrazu własnego ciała na samoocenę, a u kobiet, które

miesiączkują, nieobecność przynajmniej trzech kolejnych miesiączek (Butcher, J.N. I in.

2006). Osoby dotknięte anoreksją nie chcą jeść tyle, ile powinny, co prowadzi do znacznego

spadku masy ciała, a czasami nawet do śmierci. Około 90% przypadku jadłowstrętu dotyczy

kobiet.

Kolejnym, wartym, ze względu za swą powszechność, omówienia, zaburzeniem

odżywiania jest bulimia psychiczna. Oficjalne jej rozpoznanie, jako zespołu psychiatrycznego

nastąpiło niedawno; nie wspomina się o niej w DSM – II z roku 1968. (Butcher, J. N., 2006).

Bulimia psychiczna polega na naprzemiennym występowaniu epizodów głodzenia się i

napadów obżarstwa. Częstym jej objawem, choć niewystępującym u wszystkich chorych, jest

wywoływanie wymiotów po zjedzeniu dużej ilości z pożywienia. (Kalat, J. W., 2006). Tak jak

w przypadku anoreksji, ofiarami tego schorzenia są głównie kobiety.

Następnym zaburzeniem odżywiania jest niekontrolowane spożywanie pokarmów. Tu

należy wspomnieć, że wśród osób z nadwagą trzeba odróżnić osoby jedzące normalnie od

osób, u których występują ewidentne zaburzenia sposobu odżywiania się. Ludzie otyli na

skutek niekontrolowanego objadania są znacznie częściej dręczeni myślami o jedzeniu, które

stale usiłują ograniczać. Ponadto są wyraźniej znękani swoją wagą i niezadowoleni ze

swojego wyglądu zewnętrznego. U osób tych obserwuje się depresje, napady paniki i fobie, a

także zaburzenia osobowości, która przybiera postać cyklotymiczną bądź schizoidalną

(Butcher, J. N., 2006).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: