Zadanie Moduł 3-4.doc

Krytyczna analiza pedagogiki Janusza Korczaka

Sylwia Łozińska                                                                                                                              19/04/2010

Historia wychowania

Krytyczna analiza pedagogiki Janusza Korczaka

Krytyczna analiza w mojej ocenie to nie skrytykowanie lecz rzetelny opis, obiektywne spojrzenie i ocena. Podejmując się krytycznej analizy pedagogiki Korczaka trudno jest wytyczać błędy w jego nauczaniu, ponieważ swoimi uwagami i wskazówkami wychowawczymi, przenika do dnia dzisiejszego. Warto zaznaczyć, że Korczak, zwany Starym Doktorem, był jednym z nielicznych, który z powodzeniem łączył zagadnienia teoretyczne z myśleniem praktycznym.

              Janusz Korczak zapisał się w pedagogice jako jeden z niewielu wybitnych pedagogów, który propagował liberalne wychowanie. Stworzył on wyjątkową koncepcję Nowego Wychowania oraz dał początek nowemu myśleniu o naturze dziecka i prawach z nim związanych.

              Poddając analizie podstawowe założenia pedagogiczne, podkreśla się w działalności Korczaka trzy główne jego zakresy:

              a) treści ogólnoludzkie, które powinny być udostępniane całemu społeczeństwu, adresowane do rodziców i dzieci;

              b) treści ogólno pedagogiczne - do wykorzystania w kształceniu i doskonaleniu kadry pedagogicznej;

              c) treści szczegółowe - do wykorzystania szczególnie przez wychowawców zatrudnionych w placówkach opiekuńczo - wychowawczych.[1]

              Analizując treści Korczaka, można stwierdzić, że był on prekursorem w zakresie walki nad prawami najmłodszych. Wyjątkowo stanowczo krytykował, iż dzieci są nierówno traktowane w odniesieniu do osób dorosłych, jako istoty społeczne. Zwracał uwagę na fakt, że dzieci spostrzegane są jako zależne. Dążył on, by zaczęto uważać dzieci, od narodzenia do dorosłości,  za jednostki wyjątkowe, pełnowartościowe a także niepowtarzalne.

              Jak pisze Bogusław Śliwerski, „zarówno doświadczenia z lat międzywojennych, jak i twórcze poczynania wielu dzisiejszych szkół i zakładów opiekuńczych dowodzą, że w koncepcji systemu wychowawczego Korczaka odnajdujemy nie tylko techniki i środki oddziaływania pedagogicznego, ale też wiele wskazań dotyczących mądrej opieki wychowawczej i rozumnej miłości do dziecka.”[2]

              Janusz Korczak apelował do ów społeczeństwa oraz poprzez zachowane teksty apeluje również dziś o stanie zagrożenia, wypaczeń i zaniedbań, jakie wciąż istnieją w procesie wychowania na płaszczyźnie rodziny dziecka, w środowisku szkolnym i pozaszkolnym. Równocześnie podsuwał możliwe działania profilaktyczne i sposoby kompensacyjnego i prewencyjnego działania wobec istniejących trudności.

              Śliwerski podkreśla, że dzieła Korczaka, zarówno wskazówki wychowawcze jak i literackie, są „z ogromnym kunsztem literackim i bez przesadnego dydaktyzmu skonstruowanym poradnikiem przyzwoitych zachowań dla rodziców, nauczycieli, wychowawców czy opiekunów dzieci i młodzieży, ich pedagogicznym savoir - vivre’em.”[3]              

              Jednak nie tylko wobec ogółu ludzi dorosłych Korczak kierował swoją działalność. Przede wszystkim wobec najmłodszych, zasłynął z poświęcenia i zaangażowania. Szanował potrzeby dziecka, rozróżniając potrzeby pierwotne i wtórne. Dzieła Korczaka zawierają dużo optymizmu i nadziei na poprawę statusu dziecka.

              Stary Doktor rozpowszechniał takie wartości jak  miłość do drugiego człowieka, szacunek, sprawiedliwość, dobroć, piękno i godność. Treści „Prawa dziecka do szacunku”  zawierają ideę przewodnią współczesnych koncepcji  ochrony praw dziecka. Odczytać można z nich apel, by dorośli nie traktowali dzieci jako przedmiot a podmiot swojego życia.

              Korczakowska idea miała służyć dobru dziecka, a jak zostało wspomniane wyżej, w idei tej uwzględniano wartość potrzeb i odczuć  najmłodszych obywateli kraju. Można jednak obawiać się, iż zbyt liberalny charakter wskazówek praktycznych co do wychowania dzieci, zwłaszcza osieroconych i porzuconych, mógłby zachęcić je – szczególnie z objawami  niedostosowania społecznego – do braku samodyscypliny, respektu oraz przestrzegania zasad i norm społecznych. Korczak był przeciwnikiem kar fizycznych, uznawał że dziecku można wiele wytłumaczyć i wielu zachowaniom negatywnym zapobiec, jeśli wychowanka się zna i umie odczytywać pewne symbole w jego zachowaniu. Uważam, że pomimo cennych rad i wzorów postępowania Korczaka, w jego metodach opiekuńczo –wychowawczych było zbyt wiele łagodności i naiwności w czystą dobrość dziecka.

              Moim zdaniem również pomysł na „plebiscyt życzliwości i niechęci” nie był zbyt dobry. Osobiście nie jestem za takimi metodami wychowawczymi, gdyż można urazić niektóre dzieci i "skazać" je na nieprzyjemności ze strony rówieśników.

              "Dom Sierot" otwarty w 1912 roku w Warszawie dla żydowskich dzieci. Przyjmowanie mieszkańców do "Domu Sierot" odbywało się następująco: codziennie w kancelarii Stowarzyszenia przy ul. Krochmalnej 92 w Warszawie, od godziny dziesiątej do jedenastej rano można było składać podania z prośbą o zakwaterowanie dziecka w sierocińcu. Podania uzupełniano wywiadami środowiskowymi i po upływie sześciu miesięcy zapraszano kandydatów na rozmowę. Sprawdzano ich pod względem zdrowia, inteligencji, stopnia ubóstwa i zaniedbania. Wychodzono z założenia, że dom powinien dawać opiekę zdrowym fizycznie i nie upośledzonym, a następnie segregowano na trzy kategorie: najbardziej, mniej i najmniej zasługujący na przyjęcie. Do zakładu trafiali ci, którym nadano pierwsza kategorię, reszta zmuszona była oczekiwać na ponowny nabór.
Moim zdaniem taki nabór dzieci nie był sprawiedliwy. Dom Sierot powinien zapewnić pomoc wszystkim dzieciom, a nie tylko tym inteligentnym i zdrowym. Jak musiały czuć się te odrzucone dzieci? Przede wszystkim pomoc powinny otrzymać te najbardziej potrzebujące, nie można mówić, że dziecko nie zasługuje na opiekę i godny byt.
 

Bibliografia:

              1. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006

              2. A. Lewin, Janusz Korczak - życie i dzieło. Materiały z międzynarodowej Sesji Naukowej, Warszawa 12 - 15 października 1978, WSiP, Warszawa 1982

              3.               3. Falkowska M., "Myśl pedagogiczna Janusza Korczaka", s. 195-196.

2