Treść - Moduł 2.pdf - Socjologia ogólna - sylwia22886

Społeczeństwo — przedmiot badań socjologii

Wstęp 2

1. Znaczenie terminu społeczeństwo 3

2. Typy społeczeństw 6

2.1. Społeczeństwo tradycyjne 6

2.2. Społeczeństwo przemysłowe 6

2.3. Społeczeństwo poprzemysłowe (ponowoczesne lub pokapitalistyczne) 7

2.4. Społeczeństwo informacyjne

2.5. Społeczeństwo ryzyka

3. Budowa społeczeństwa globalnego

3.1. Struktura społeczna — znaczenie pojęcia

3.2. Mikrostruktury i makrostruktury społeczne

4. Rodzaje struktur społecznych

4.1. Struktury przedgrupowe

4.2. Grupy społeczne — deﬁnicjaielementyskładowe

4.3. Typy grup społecznych

4.4. Instytucje społeczne

4.5. Organizacje w ujęciu socjologicznym

4.6. Społeczności lokalne i zbiorowości terytorialne

4.7. Socjologiczna analiza państwa

Bibliograﬁa

Wstęp

Treść modułu drugiego wyjaśnia różne aspekty pojęcia społeczeństwo i charak-

teryzuje podstawowe typy społeczeństw, jakie wykształciły się w toku rozwoju

ludzkości. Daje to okazję do wniknięcia w wewnętrzną budowę społeczeństwa glo-

balnego, czyli poznania takich elementów składowych struktury społecznej, jak:

przedgrupowe formy życia społecznego, grupy społeczne — ich różne cechy i typy,

instytucje, organizacje, społeczności lokalne i zbiorowości terytorialne, aż po na-

czelną organizację życia społeczeństwa, jaką jest państwo.

1. Znaczenie terminu społeczeństwo

Według najogólniejszej deﬁnicji społeczeństwo to grupa osób, które mają wspól-

ną kulturę, zajmują określony obszar terytorialny oraz mają poczucie przynależ-

ności do spójnej i odrębnej całości ( Słownik socjologii i nauk społecznych , 2005:

346). Nie jest to określenie ani jedyne, bo istnieje wiele koncepcji społeczeństwa,

ani wystarczające dla analiz socjologicznych. Wielu socjologów stosuje ten termin

w sposób zdroworozsądkowy, inni podają go w wątpliwość, np. niektórzy przed-

stawiciele kierunków interakcjonistycznych twierdzą, że nie ma czegoś takiego, jak

społeczeństwo, a tylko ciągle zmieniający się układ interakcji pomiędzy ludźmi.

Piotr Sztompka dokonał analizy wielu różnych, możliwych sposobów rozumienia

terminu społeczeństwo , wskazując na wielowymiarowość tego bytu. Wyróżnia sie-

dem odmiennych — ale jednak komplementarnych — perspektyw postrzegania

społeczeństwa, wskazując na różne możliwości rozumienia tego terminu (Sztomp-

ka, 2002: 29–32).

1 Wymiar demograﬁcznyspołeczeństwa — społeczeństwo to tyle, co popu-

lacja, wielość, zbiór jednostek.

Może to być zbiorowość ludzi w ramach pewnego państwa, np. społeczeństwo

polskie czy społeczeństwo francuskie. Państwo jest bowiem współcześnie naj-

powszechniejszą formą, w ramach której toczy się życie zbiorowości ludzkich.

Społeczeństwo państwowe czy narodowe to tylko jedna z odmian społeczeństwa.

Bo społeczeństwo to także zbiorowości mniejsze od państwa: rodzina i krewni,

wspólnota lokalna i sąsiedzi, krąg przyjaciół i klub towarzyski, sekta i paraﬁa,

stowarzyszenie i partia polityczna, klasa i warstwa społeczna, grupa etniczna

i mniejszość narodowa, szkoła i uniwersytet.

Społeczeństwo to również zbiorowości większe od państwa: korporacje między-

narodowe, wielkie Kościoły, cywilizacje, federacje, wspólnoty regionalne, kon-

tynentalne czy wreszcie społeczeństwo globalne. Cała gama tych zbiorowości

różnej skali, od kilkuosobowych do kilkumiliardowych, to dla socjologa odmia-

ny społeczeństwa.

2. Wymiar grupowy społeczeństwa — społeczeństwo to złożone z jedno-

stek zintegrowane całości — już nie luźne zbiory, lecz spo-

iste zbiorowości.

Druga sugestia myślenia potocznego to utożsamienie społeczeństwa ze zbiorowo-

ścią ludzi, wielością konkretnych osób. To narzuca się niemal nieodparcie: społe-

czeństwo to nic innego jak ludzie. Rodzina to ojciec, matka, dzieci. Uniwersytet

to profesorowie, asystenci i studenci. Firma to dyrektorzy i pracownicy. Kościół

to księża i wierni. Polska to Polacy. Oczywiście — to wszystko prawda, ale praw-

da tylko cząstkowa. Uwaga skupia się tylko na jednym aspekcie społeczeństwa

— wielości jednostek — albo inaczej — populacji.

3. Wymiar systemowy — społeczeństwo to powiązany układ pozycji

(statusów) i typowych dla nich ról.

Socjologia zauważa, że aby móc mówić o społeczeństwie, między poszczególny-

mi jednostkami muszą występować jakieś powiązania, zależności, relacje łączące

pojedynczych ludzi w pewną całość. Twórcy socjologii — A. Comte i H. Spencer

— posługiwali się tutaj analogią do organizmu. Tak jak organizm biologiczny to

nie prosta suma komórek, tkanek, organów, lecz spoista i wspólnie funkcjonu-

jąca całość, tak samo społeczeństwo to nie prosta suma ludzi, lecz zintegrowany

i funkcjonujący organizm społeczny. W dzisiejszej socjologii echem tej perspek-

tywy jest kategoria grup społecznych — od najmniejszych (np. rodziny) do naj-

większych (np. narodu).

W XX wieku w miejsce terminu organizm wprowadzono pojęcie system społecz-

ny , w którym uczestniczą nie tyle konkretne jednostki, osoby, ile raczej pew-

ne wyróżnialne pozycje społeczne lub związane z tymi pozycjami role. System

społeczny to np. szpital, a więc powiązany zespół pozycji (statusów), takich jak

ordynator, lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci, technicy rentgenowscy, pacjenci,

gdzie wszyscy wykonują przypisane do ich pozycji i wzajemnie uzupełniające się

role (taką koncepcję szpitala przedstawił T. Parsons).

4. Wymiar strukturalny — społeczeństwo to sama sieć relacji między-

ludzkich, a więc już nie obiektów, lecz form i schematów od-

noszenia się ludzi do siebie.

Dalszy krok na drodze do określenia pojęcia społeczeństwa polegał na wyod-

rębnieniu z całości systemu samej sieci relacji i powiązań międzyludzkich. Za-

uważono, że można szukać prawidłowości powiązań i relacji niezależnie od tego,

kogo one wiążą — jakie osoby czy jakie pozycje — i niezależnie od tego, w jakich

zbiorowościach występują. Socjolog ma tu skupiać uwagę na czystych „formach

społecznych”, na strukturze relacji.

5. Wymiar aktywistyczny (czy interakcjonistyczny) — w tym ujęciu społeczeń-

stwo to konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jed-

nostek.

Piąty krok w kierunku abstrakcyjnego pojmowania społeczeństwa wykonano

wtedy, gdy spostrzeżono, że ludzie należą do zbiorowości, uczestniczą w syste-

mach społecznych, wchodzą w strukturalne zależności i relacje z innymi ludźmi

w jeden tylko sposób: przez aktywność, przez to, co robią i to, co mówią. Na-

leżymy do grupy przyjaciół tylko o tyle, o ile się spotykamy, odnosimy do siebie

życzliwie i z zaufaniem, jesteśmy lojalni i mówimy dobrze o przyjaciołach wobec

osób trzecich. Należymy do drużyny piłkarskiej tylko o tyle, o ile gramy w piłkę,

przychodzimy na treningi, bierzemy udział w meczach.

Max Weber skierował uwagę na działania ludzkie jako podstawowe tworzywo,

z którego powstają wszelkie zjawiska społeczne i wszelkie całości społeczne.

Społeczeństwo z tej perspektywy to złożony konglomerat ludzkich działań i ich

konsekwencji. W socjologii XX wieku, a zwłaszcza w jej nurcie amerykańskim,

akcent na działanie jako istotę świata społecznego jest do dzisiaj dominujący.

6. Wymiar kulturalistyczny — tutaj społeczeństwo to matryca podziela-

nych przez zbiorowość znaczeń , symboli i reguł odciskają-

cych piętno na ludzkich działaniach.

M. Weber oraz E. Durkheim wskazali, że w każdym ludzkim działaniu zawarty

jest pewien sens i znaczenie, a co więcej — znaczenie to ma charakter „faktu spo-

łecznego” narzucanego ludziom z zewnątrz jako coś obowiązującego i wiążącego

przez środowisko, w którym się urodzili, wychowali i w którym żyją. Umiemy

grać w futbol, ale nie w krykieta, bo urodziliśmy się nad Wisłą, a nie nad Tamizą.

Witamy się, podając rękę, a nie pocierając nosami, nie jesteśmy bowiem Eskimo-

sami. Jemy widelcem i nożem, a nie pałeczkami, bo nie żyjemy w Chinach.

Dzisiaj do opisania tego zbioru znaczeń, symboli, wzorów, reguł, norm, warto-

ści itp., które kierują ludzkimi działaniami, decydują o ich indywidualnej toż-

samości, określają ich uczestnictwo w zbiorowościach, wyznaczają relacje, jakie

nawiązują z innymi ludźmi — używamy pojęcia kultury . Najnowsza socjologia

przywiązuje do kulturowych aspektów społeczeństwa ogromną wagę.

7. Siódmy wymiar nazwano zdarzeniowym — według niego społeczeństwo to

nieustannie zmienne, płynne pole, pełne zdarzeń społecz-

nych.

Siódme ujęcie rzeczywistości społecznej polega na porzuceniu wizji społeczeństwa

jako trwałego, statycznego obiektu. Pod koniec XX wieku odrzucono ostatecznie

wszelkie idee bytów społecznych — organizmów lub systemów — o trwałych

strukturach, wskazując, że wszystko, co istnieje w społeczeństwie, to zdarzenia

społeczne: płynne, nieustannie zmienne, kulturowo ukształtowane działania

ludzkie, odniesione do działań innych ludzi. Zamiast o istnieniu społeczeństwa

zaczęto mówić o „stawaniu się” społeczeństwa .

Treść - Moduł 2.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: