MEZOPOTAMIA(3000pne-IV)
sumerowie:ziggurat z Ur, sztandar z Ur
stara babilonia: stella Hammurabiego(Luwr)
asyria: lamassu;pałac Sargona w Chorsabad;orostaty-polichr. relief;Zraniona lwica
nowa babilonia: Brama Isztar(muz.pergamonu berlin);wiszące ogrody(Nabuchodonozora dla jego żony)
KULT.M.EGEJSKIEGO(IV-1100pne)
kult. cykladzka: Thera;Akrotiri;wulkan Kajmeni
kult. kreteńska: pałac w Knossos(Minos)
mykeny: cytadele(Mykeny,Tyryns,Pylos);mury cyklopowe;megaron;mykeny zał perseusz;groby kopułowe(Agamemnona-„Skarbiec Atreusa”
GRECJA (1100-146 pne)
archaiczny-do zwyciestwa pod Salaminą(480pne)
klasyczny-do śmierci A.Wielkiego(323pne)
hellenistyczny-do podboju rzymskiego(146pne)
dorycki: Zeusa w Olimpii;Hery w Olimpii i Paestrum;Ateny na Akropolu;Hefajstosa w Atenach
joński: Nike-Akropol;Artemidy-Efez;Apolla-Didyma
koryncki: Zeusa Olimp.-Ateny;Artemidy-Messena;Zeusa Olbios-Olbia
Olimpia-Zeus-gał. oliwna i waza;Delfy-Apollo-gał.laur;Namea-Zeus-gał.bluszczu;Istmina-Posejdon-gał.sosny
świątynie: na antach,prostylos,amfiprostylos,peripteros(+okrągły),dipteros,
monopteros
Budowle: agora(rynek);stoa(portyki);buleuterion(posiedzenia rad miejskich);prytanejon(siedziba władz,wieczny ogień);
metroon(archiwum);ekleziasterion(posiedzenia zgromadz.lud);
bazylika(sala sądowa);propyleje(brama);lesche(m.na pogawędki)
Inne obiekty: ołtarze(pergamoński-eumenesII;Zeusa w Syrakuzach);cmentarze(Dipyloński-Ateny;pomnik Nereid w Ksantos;grób Mauzolosa w Halikarnasie);pomnik Lizykratesa(Ateny);
horologion(Ateny.wieża wiatrów);latarnia na Faros
7 cudów świata: pir. cheopsa;wiszące ogrody;świąt.Artemidy-Efez;posąg zeusa w olimpii;mauzoleum-halikarnas;kolos rodyjski; latarnia w faros
RZYM(VIII-476ne)
prowincje: Iberyjskie(Merida,Tarrgona);Galia(Orange,Arles,Nimes); Germania(Koblencja,Trewir);Brytania(Colchester,Londyn,York); naddunajskie(Augsburg,Regensburg,Wiedeń,Split);Grecja(Akcjum, Dodona, Epir);Azja Mn.(Efez,Pergamon,Milet);wschodnie(Baalbek, Palmyra,Geraza);afryk(Timgad,Sufetula,Leptis Magna)
budownictwo: forum;świątynie;bazyliki(sąd-handl);łuki;termy;
amfiteatry;teatry;cyrki;akwedukty i mosty;bud. mieszkalne: insulae, domus, willa,rezyd. cesarskie
świątynie: Maison Carree(Nimes-Francja-pośw. Agryppie)
sanktuaria: Praneste(Włochy-wyrocznia Fortuny;Cortina);
Baalbek(Liban-bóg Baal)
bazylika Leptis Magna(Libia,Sept.Sewer)
łuki: Tytusa(Wespazjan i Tytus;wyniesienie menory z jerozolimy); Sept. Sewera(Karakala i Gaeta); Konstantyna(zwyc. na moscie milvio); Tyberiusza(Orange,Francja-Julisza Cezara nad Galami); Trajana(Benewent-Włochy; wzor na łuku tytusa); Trajana(Timgad-Algieria
kolumny: Trajana(forum trajana;wojna w Dacji);M. Aureliusza(wojny z germanami)
ołtarze: Ara Pacis(na polu marsowym;August); Ara Pietatis(w czasach Klaudiusza;fragm. w willi medyceuszy)
termy: Karakalli;Dioklecjana(dziś k.N.M.P Anielskiej)
amfiteatry: flawiuszy(koloseum;rzym, wespazjan tytus); Arles(francja; Hadrian);Nimes; El-Dżem(Tunezja)
teatry: Marcellusa(Rzym-J.Cezar i August);Pompeje(August);Arabat i Leptis Magna(Libia)
akwedukty: pont-du-gard(Fr),Segowia i Merida(H)
grobowce(Via Apia Antica): Cestiusza(przy bramie ostyjskiej;kszt. piramidy); Cecylii Metelli(bukraniony); Hadriana(dziś Zamek św Anioła)
pałace: Augusta na Palatynie; Złoty Dom Nerona (gr. Laookona, Chłopiec duszący gęś);Hadriana (Tivoli);Dioklecjana(Split)
malarstwo:
1styl:inkrustacyjny;ściana dziel.na 3 cz.dolna-cokół,środkowa z wykładzinami zwieńczona gzymsem;górna-dodatk cokół lub gładka,stiuk,np.Dom Fauna
2 styl: architektoniczny-przestrzenny,pejzaż,imitacja obrazów sztalug,iluzjonizm,np.dom Srebrnych Godów
3 styl: kandelabrowy- dekoracje podobne do tapety,a potem znów obrazy iluzjonistyczne,zasada symetrii i centralnej kompozycji
4 styl:iluzjonistyczny- złudzenie głębi,fara klaudyjska:optyczny zanik ściany zamykającej wnętrze,kompoz. parataktyczne; fara flawijska- znów kompoz. centralna
OKR. WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKI
Dura-Europos (Syria-domus ecclesiae,kościół domowy)
Katakumby: Rzym:Kaliksta,św.Agnieszki,Pryscylli,Domicylli;Neapol,Aleksandia,
Kartagina
baptysteria:chrzest, Ortodoksów i Arian w Rawennie
martyria: kapl.nad grobami męczenników;Sz.Słupnika na G. Oliwnej(Kala’at Sem’an) i Jana Ewangelisty-Efez
mauzolea: Konstancji(Rzym-koło),Galii Placydii(Rawenna-krzyż gr.); Teodoryka(Rawenna-koło)
zachowane mozaiki: S. Pudenziana i S.M.Maggiore,mauzoleum Galii Placydii, bapt. Ortodoksów
bazyliki: Rzym: Jana na Lateranie, Piotra na Watykanie, Pawła za Murami, Piotra w Okowach,S.M.Maggiore, Santa Pudenziana
Mediolan: św. Dziewicy,św. Apostołów,Męczenników(relikwie św. Ambrożego),San Lorenzo
Rawenna: San Apollinare Nuovo,in Casse, Santo Spirito
Jerozolima: zesp. Grobu Pańskiego na Golgocie
Betlejem: k. Narodzenia Pańskiego
Syria: Turmanin, Kalb Loze, Kala’at Sem’an
Egipt: Abu Mena(św Menes); Biały i Czerw. Klasztor
Konstantynopol: Hagia Sophia, Hagia Irene, bazyl. Apostołów; pałac cesarski w Trewirze(August)-została Aula Palatina
BIZANCJUM (395-1453)
bazylika grecka: św. Jana w Konstantynopolu;Marii Panny w Efezie; Marii Acheiropoietos i Demetriusza (Saloniki)
na planie centralnym(krzyża gr): Jana w Efezie;św Apostołów(Konst.); Sergiusza i Bachusa(Konst); Hagia Sophia; San Vitale(Rawenna- wzor na Sergiusza i Bachusa)
k. krzyżowo-kopułowe: Apostołów(Saloniki),Hagia Theodoros(Ateny); Hosios Lukas, św Marka(Wenecja)
SZTUKA KAROLIŃSKA(VIII-IX)
Akwizgran(K.Wielki-Aachen-Niemcy,wzor na San Vitale); Centula(St. Riquier-po raz 1 westwerk);k. św. Emmerama(Ratyzbona); k. Zbawiciela(Werden); k. św Michała(Fulda-wzor na rot. Grobu Św. w Jerozolimie); kośc. klasztorny w Corvey(najst. westwerk)
SZTUKA OTTOŃSKA (po IX)
k. św Cyriaka(Gernrode); k.św.Michała(Hildesheim);kapl. św.Barłomieja(Paderborn)
ROMANIZM(X-1140)
Sankt Gallen(plan ideal. klaszt-nie zrealiz); Cluny(opactwo benedykt); klaszt. w Citeaux(Burgundia-cystersów-filie w Clairvaux[Kołbacz]
, La Ferte, Pontigny i Morimond[Jędrzejów,Sulejów,Koprzywnica, Wąchock]);
ośr.pątnicze: Tours(relikwie św.Marcina);Conques(św Fides);Tuluza (Saturnin); Santiago de Compostela(Jakub)
rotundy: Charroux, Bolonia, Cambridge
Nurt regionalny: Francja- burgundzka,normandzka,poitierska, owernijska,akwitańska,prowansalska,langwedocka
Anglia-normandzka
Włochy- normandzka,toskańska
Niemcy- nadreńska,saksońska,westfalska
Zabytki w Polsce: katedy: Poznań,Gniezno, Wrocław, Kraków, Płock, klasztory:Tyniec k. Krk(benedykt); klasz. cystersów w Krk-Mogile; Strzelno(Norbertanek); Kruszwica,Opatów, Tum nad Łęczycą; rotundy: N.M.P na Wawelu, w Strzelnie, Cieszynie; kośc: w Prandocinie, Inowłodziu; palatium na Ostr. Ledn., Wawelu, Gieczu, Wiślicy, Przemyslu
GOTYK(1150-pocz XVw)
chór w Saint Denis(pod Paryżem)
miasta średniow: Niderlandy(Brugia, Gandawa); Niemcy(Rothenburgh, Norymberga, Marburg,Fryburg,Ratyzbona);Hiszpania(Palma de Mallorca, Avila);Francja(Carcassone,Aigues-Mortes,Mont-Saint- Michel,Colmar) Kraków
bud. handlowe:Niderlandy (sukiennice w Ypres; Gandawa; Brugia[siedziba Hanzy Flandryjskiej]) Hiszpania(budynki giełdy: Walencja, Palma de Mallorca); Polska(Kraków-sukiennice;Toruń, Gdańsk-dwory Artusa)
ratusze: Włochy(Florencja-Palazzo Vecchio; Siena-Palazzo Pubblico; Perugia-Palazzo Comunale; Wenecja-Pałac Dożów); Niderlandy( Bruksela; Brugia; Leuven); Niemcy(Akwizgran;Brema;Brunszwik; Munster); Polska(Wrocław-sale:mieszczańska,wójtowska,rycerska, książęca; Toruń; Gdańsk)
mury obronne: Francja(Awinion, Carcassone, Mont-Saint-Michel); Niemcy(Norymberga, Lubeka, Kolonia, Ratyzbona); Niderlandy(Gandawa, Brugia); Hiszpania(Avila, Walencja, Toledo); Włochy(Tiesale, Cortona, Volterra); Polska(Kraków,Paczków, Szydłowiec, Toruń, Chełmno, Lwówek Śl.)
zamki: Francja(Vincennes,Narbonne,Dijon, Angers,Awinion); Niemcy(Wurzburg, Nordlingen; w dolinie Altmuhl, Eisenbach,); Włochy(Terrara, Apulla,Viterbo); Hiszpania(wzdłuż rzeki Duero(np. Coca), alkazary w Sewilli, Toledo, Grenadzie); Niderlandy(Gandawa); Czechy(Karlstein, Praga(Hradczany); Polska(zamki wyżynne: w Korzkwi, Grodzisku, Ojcowie,Mirowie, Rabsztynie, Lipowcu,Chęcinach; zamki nizinne(gł. krzyżackie): Toruń, Malbork, Gniewo, Kwidzyń, Radzyn Chełm.)
katedy i kościoły: Francja(Paryż- Saindt Denis, Notre Dame; Amiens, Reims, Chartres); Niemcy(katedry:Kolonia, Strasburg, Fryburg, Ulm kościoły:Elżbiety w Marburgu, Mariacki w Lubece);Austria(kat. św. Stefana Wiedeń); Czechy(św. Wita-Praga, kośc. N.M.P w Tynie); Anglia(kat. w Catenbury, Salisbury, Wells, Lincoln, opactwo Westminster-Londyn, kapl. King’s College-Cambridge); Hiszpania (kat. w Leon,Burgos,Toledo,Sewilli,Santiago de Compostela); Włochy (kat. w Mediolanie,Bolonii,Sienie); Polska(kat.: Wrocław,Krk,Poznań, Gniezno,Frombork; kościoły: Wrocław(św. Katarzyny,św Krzyża i Elżbiety), Kraków(Mariacki, B.Ciała,Katarzyny), Poznań(B.Ciała, Wojciecha, N.M.P), Toruń(N.M.P, św.Jakuba,św.Jana);Gdańsk (N.M.P, Mikołaja,Katarzyny), fara w Ornecie
uniwersytety: Oxford, Cambridge,Padwa, Tuluza,Salamanka,Akad. Krakowska
RENESANS(1420-1530)
Brunelleschi(Florencja):kopuła do S.M.del Fiore,Dom Podrzutków,k. San Lorenzo,kapl. Pazzich w Santa Croce
Alberti: pałac Rucellai(Flor), fasada S.M.Novella(Flor), San Andrea(Mantua)
Bramante: S.M.della Grazie(Mediolan), projekt bazyl św Piotra(zał. centralne), Tempietto(przy kosc. San Pietro in Montorio-Rzym)
M. Anioł: przebud. wzg. kapitol(Rzym),kapl. grobowa Medyceuszy w San Lorenzo(Flor)bibl. Medyceuszy (Florencja-Laurenziana),kopuła bazyl. św. Piotra
Vignola: pałac Caprarola(Rzym), Il Gesu(Rzym)
Palladio: Villa Rotonda(k. Vincenzy), pałac Chierigerati(Vincenza), Teatr Olimpico, k San Giorgio Maggiore(naprzeciwko pał. Dożów)
Francja: zamki nad Loarą(Blois, Amboise, Chenonceau, Villandry, Chambord, Fontainebleu); Luwr, Pałac Luksemburski(podobn. do pałacu Pittich)
Niderlandy: manieryzm niderlandzki; kamienice w Antwerpii i Amsterdamie, ratusz Antwerpii i w Lejdzie,jatki w Haarlemie
Hiszpania: plateresco; pałac. Król. w Grenadzie, Escorial, pałac Monterrey(Salamanka)
Polska: Wawel(Florentczyk,Berecci,Benedykt); Niepołomice; Pieskowa Skała; Baranów(rodziny Leszczyńskich-Santi Gucci); Książ Wlk.(biskup P.Myszkowski-zwana Mirowem-Santi Gucci-palazzo in fortezza); Krasiczyn(M.Krasicki-Appiano);Ujazd(Krzyżtopór-Osolińskiego-wg planów Senesa-palazzo in fortezza)
Willa Decjusza(Berecci-Kraków)
Kamienice: Orsettich(Jarosław), Bonerowska(Krk), Dziekańska(Krk), Przybyłów(Kazimierz Dolny)
ratusze: Chełmno, Poznań(Quadro), Szydłowiec, Tarnów(Padowano)
Gdańsk: wlk arsenał(Stachowski),Złota kamienica(van den Block)
Kaplice nagrobne: Zygmuntowska(Wawel-Berecci; nagr. zygm starego-berecci; nagr zygm augusta i anny-santi gucci; dekor. ornament- Jan Cina;), kapl. Zebrzydowskiego,Padniewskiego(Michałowicz z urzędowa-Wawel); Myszkowskich(Santi Gucci-k. Dominikanów w Krk);św Anny w Staszowie; św Anny w Pińczowie(Santi Gucci); Firlejów w Bejscach; Kościeleckich w Kościelcu; Uchańskiego w Łowiczu(Michałowicz),
BAROK
od końca XVIw. do poł XVIIIw.
Włochy: wczesny1570-1630; dojż1630-1700;późny1700-1780
Francja: Ludwik XIII1610-1643;XIV1643-1715;XV(rokoko)1723-1774
konfesje: św. Piotra-Watykan-Bernini,św. Wojciecha-Gniezno-H.Brandt,św. Jana z Kęt- Kolegiata św. Anny(Krk)
kalwarie: Scala Coeli(Hiszp);Kalw.Zebrz;Pakość nad Notecią;Wejcherowo;Góra Kalwaria;G.św.Anny;Piekary śl;Kalw.Pacłowska
kościoły:
Włochy: San Carlo alle Quatro Fontane(Rzym-Borromini); San Ivo alla Sapienza(Rzym-Borromini); Santa Maria della Salute(Wenecja-Longhen); San Lorenzo(Turyn-Guarini); Kapl.Całunu(Turyn-Guarini)
Francja: k.Sorbony(Paryż-Lemercier); Tum Inwalidów(Paryż)
Hiszpania: San Isidoro(Madryt); k.jezuicki w Salamance;churrigueryzm:szpital San Fernando(Madryt);zakrystia w Kartuzji(Grenada);kat.El Transparente(Toledo);ołtarz w San Esteban(Salamanka)
Niemcy i Austria: pałac opacki w Wiblingen;Sankt Florian k.Linzu;k.Karola Boromeusza(Wiedeń-Fisher von Erlach);św. Trójcy(Salzburg-Fisher von Erlach);Vierzehnheiligen(k.Benz-Neumann);Weltenberg(Asamowie)
Praga: św. Mikołaja na Małej Stranie i św. Mikołaja na Starym Mieście(oba:Dientzenhofer)
Wilno: św.Piotra i Pawła na Antokolu(Zaor);św.Katarzyny(Glaubitz);św.Jana(Glaubitz)
Lwów: Dominikanów(de Witte; wzor na Boromeusza w Wiedniu);cerkiew św.Jura(Meretyn)
Polska: Kraków: św.Piotra i Pawła(Bernardoni,Trevano;wzor na Il Gesu);Kamedułów na Bielanach(Spezzo);Bernardynów(Mieroszewski);św.Anny(Tylman);Misjonarzy(Bażanka);Pijarów(Bażanka,Placidi);Bonifratrów(Placidi)
Warszawa: k.Sakramentek(Tylman);k.Wizytek(Bay); k.Kamedułów na Bielanach
klasztor karmelitów bosych(Czerna;wzor na Escorialu);kolegiata św.Józefa(Klimontów-Senes);k.Filipinów(Gostyń-Ferrari;wzor na S.M della Salute);k.w Św.Lipce;konwent Cystersów-Lubiąż;
pałace:
Fr: Vaux-le-Vicomte;Wersal;Luwr;Hotel Lambert(Paryż)
Niemcy: Charlottenburg,Berlin,Würzburg,Nymphenburg,
Zwinger(Drezno)
Austria: Schönbrunn, Belweder
Czechy: Czerniów,Kińskich,Troja
Rosja: Pietrodworiec k.Petersburga
Włochy: Barberinich w Rzymie
Polska: Wilanów(Locci),Branickich(Białystok;Tylman),Radziwiłłów(Nieborów-Tylman),Leszczyńskich(Rydzyn),Potockich(Radzyn Podl),zamek Lubomirskich(Łańcut-Tylman...
maryska_stachon