PRZESTRZEŃ INFORMACYJNA KSIĄŻKI UNIWERSYTET ŁÓDZKI
Konieczna Jadwiga, Kurek-Kokocińska Stanisława, Tadeusiewicz Hanna
Charakterystyczną cechą życia naukowego w Polsce są w ostatnich latach liczne konferencje organizowane przez biblioteki oraz instytuty i katedry bibliotekoznawstwa i informacji naukowej wyższych uczelni. Wśród zagadnień szczegółowych, które znalazły się w programach obrad i zostały następnie opublikowane w zbiorach referatów, są wypowiedzi na temat współczesnej bibliologii. Są to m.in. głosy dotyczące dzisiejszego stanu nauki o książce, bibliotece i informacji opublikowane w pracy pt.
Przyszłość bibliotek w Polsce, będącej efektem obradującego w październiku 2007 r. VI Forum Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (Warszawa 2008). Już wcześniej pewne wątki tego zagadnienia pojawiły się w kwietniu 2006 r. na konferencji zatytułowanej Książ/ca, bibZiote/ca. informacja — między podziałami a wspólnotą (Kielce 2007) oraz na sesji Od książki dawnej do biblioteki wirtualnej — przeobrażenia bibliologii polskiej.
Niewygodne dla władzy. Ograniczanie wolności słowa na ziemiach polskich w XIX i XX wieku TORUŃ
Cenzura jest jednym z najbardziej złożonych i najciekawszych zjawisk będących przedmiotem stałego zainteresowania uczonych różnych dyscyplin. Efektem owego zainteresowania jest niniejszy wybór studiów prezentujących różne przejawy ingerencji w zakresie wolności słowa na ziemiach polskich od XIX w. do początku lat 90. wieku XX, tj. okresu transformacji ustrojowej w Polsce. W wydawnictwie zastosowano układ chronologiczny, z niewielkimi odstępstwami od tej reguły na rzecz układu przedmiotowego.
Różnorodność zagadnień poruszanych na łamach przygotowanego zbioru studiów daje obraz - choć w ocenie niektórych badaczy może tylko jedno z jego odbić - skali złożoności zjawiska, jakim jest ograniczanie wolności słowa. W żaden sposób tematu jednak nie wyczerpuje. Redaktorzy mają jednak nadzieję, że niniejsze wydawnictwo przyczyni się do szerszej refleksji nad trudnymi zagadnieniami związanymi z ciągle „aktualnym badawczo" tematem cenzury i stanie się impulsem do dalszych ustaleń w tym zakresie. Potrzeba zagospodarowania nowych obszarów badawczych - dotkniętych różnymi przejawami ingerencji cenzorskich - jest bowiem łatwo zauważalna, także przez autorów prezentowanych tekstów.
Wstęp /9
Janusz Kostecki - Carski system cenzury zagranicznej w XIX wieku /13
Damian Szymczak - Między uciskiem, kontrolą, protekcją a współpracą. Z dziejów cenzury austro-węgierskiej w Królestwie Polskim podczas I wojny światowej /33
Robert Stopikowski - O czym i ile wolno pisać. Rzecz o Kościele katolickim w cesarstwie rosyjskim w „Przeglądzie Katolickim" 1863-1914 /49
Małgorzata Rowicka - Spokojny sen Senatora, czyli o cenzurowaniu przez carat Mickiewiczowskich Dziadów części trzeciej /83
Grażyna Gzella - Kapłan polski w twierdzy pruskiej - jeden artykuł, dziewiętnaście poszkodowanych redakcji /103
Tomasz J. Kotliński - Podstawy prawne ograniczania wolności słowa w ustawodawstwie prasowym dwudziestolecia międzywojennego /113
Grażyna Wrona - „Z polecenia Pana Ministra..." Władza centralna a lokalny nadzór prasowy w latach 1918-1939 (na przykładzie Krakowa) /125
Lech Krzyżanowski - Sanacja wobec zaangażowania politycznego sędziów katowickiego i krakowskiego okręgu apelacyjnego (1926-1939) /141
Jacek Gzella - Skutki pozostawania w opozycji - konfiskaty w wileńskim „Słowie" w latach 1936-1939 /157
Marcin Żynda - Konfiskaty „Gazety Grudziądzkiej" w dwudziestoleciu międzywojennym na przykładzie interwencji z 1933 roku /177
Krzysztof Woźniakowski - Okupacyjne „prawo" Generalnego Gubernatorstwa wobec książki i piśmiennictwa polskiego w latach 1939-1945 /193
Tomasz Mielczarek - Pisarze w PRL: „pieszczochy władzy" czy ofiary systemu? /213
Jolanta Chwastyk-Kowalczyk - Polscy pisarze emigracyjni wobec cenzury PRL /233
Jadwiga Sadowska - Bibliografia i polityka w Polsce w latach 1946-1990 /255
Piotr Nowak - Poznańskie księgarstwo asortymentowo-wydawnicze w „bitwie o handel" 1946-1950 /275
Wanda A. Ciszewska - Wydawnictwa toruńskie z lat 1945-1950 w opinii i ocenie cenzorów /305
Dorota Degen - „...szkodliwe, zdezaktualizowane i bezwartościowe...". Zarys działalności Komisji Oceny Wycofywanych Wydawnictw (1954-1956) /323
Małgorzata Korczyńska-Derkacz - Książki szkodliwe politycznie, czyli akcja „oczyszczania" księgozbiorów bibliotek szkolnych, pedagogicznych i publicznych w latach 1947-1956 /335
Evelina Kristanova - „Tygodnik Warszawski" (1945-1948) a władza komunistyczna /357
Mariusz Trąba - Cenzorskie oceny tygodników katolickich „Gość Niedzielny" i „Niedziela" w pierwszych latach naporu ideologicznego (1948-1949) /375
Maciej Fic - Ograniczanie wolności słowa środowisk twórczych Górnego Śląska w latach 1945-1950 na przykładzie katowickiej „Odry" /391
Iwona Pietrzkiewicz, Michał Rogoż - „Dziennik Polski" pod nadzorem. Ingerencje cenzorskie w pierwszej połowie lat 50. /409
Jacek Ladorucki - O próbach negacji cenzury instytucjonalnej i egzystencjalnej na przykładzie drugoobiegowej działalności łódzkiego „Pulsu" i krakowskiego „bruLionu". Podobieństwa i różnice w strategii działania obydwu periodyków /435
Zdzisław Kropidłowski - Ingerencja cenzury w działalności Gdańskiego Dwutygodnika „Gwiazda Morza" w latach 1983-1989 /455
Krzysztof Okoński - „Zła" literatura z „lepszych" Niemiec. Funkcje „drugiego obiegu" w PRL w kontekście upowszechniania literatury z NRD /475
Maciej Szaniawski - Ograniczenie wolności polskiego szkolnictwa powszechnego w latach 1948-1953 (na przykładzie szkolnictwa województwa śląskiego) /489
Joanna Górska - „Białe plamy" w nauczaniu historii. Obraz Józefa Piłsudskiego na kartach wybranych podręczników dla szkoły podstawowej wydanych po 1945 roku /505
Anna Glimos-Nadgórska - Problematyka Katynia na kartach podręczników szkolnych do historii obowiązujących w latach 1981-1999 /521
Magdalena Mateja - Stefan Kisielewski wobec „dyktatury ciemniaków" /539
Przemysław Kaniecki - Mysia i okolice. Konwicki publicysta wobec cenzury /555
Grzegorz Nieć - Granice autonomii. Historiografia i publicystyka ZSL w walce o tożsamość ruchu ludowego (1949-1989).
OD KSIĄŻKI DAWNEJ DO BIBLIOTEKI WIRTUALNEJ -TORUŃ
Wstęp
Część I. Z przeszłości i teraźniejszości kształcenia i badań bibliologicznych i informacyjnych
JANUSZ TONDEL
Trzydzieści lat studiów bibliotekoznawczych w Toruniu
KAZIMIERZ ADAMCZYK
Kształcenie bibliotekarzy w Bydgoszczy od II wojny światowej do 2007 roku
SABINA CISEK
Nauka o informacji na świecie w XXI wieku: badania metanaukowe
STANISŁAWA KUREK - KOKOCIŃSKA
Dwie tendencje księgoznawstwa
NATALIA PAMUŁA-CIEŚLAK
Wyszukiwanie informacji i źródeł w Internecie. Kształcenie studentów informacji naukowej i bibliotekoznawstwa w Toruniu
MAŁGORZATA STANULA
Etyka w bibliotekoznawstwie i nauce o informacji - stan i rozwój badań w Polsce (2001- 2006)
BARBARA GÓRA, EWA WÓJCIK, GRAŻYNA WRONA
Aktywność badawcza pracowników Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Akademii Pedagogicznej im. KEN w Krakowie w świetle polskiej bibliografii bibliologicznej
Część II. Wokół dziejów ksiązki
AGNIESZKA BIAŁY
Opis i katalogowanie zabytkowych opraw książkowych na przykładzie obiektów z zabytkowej biblioteki na Jasnej Górze w Częstochowie
ZOJA JAROSZEWICZ- PIERESŁAWCEW
Książka cyrylicka na ziemiach Rzeczypospolitej. Stan i kierunki badań
MARIA JUDA
Warunki realizacji przywilejów drukarskich
DARIUSZ SPYCHAŁA
Książka w życiu wspólnot eremickich i zakonnych w IV-VI wieku
ANNA ŻBIKOWSKA-MIGOŃ
O potrzebie badań nad kształtem edytorskim polskiej książki naukowej XVIII-XIX wieku z perspektywy funkcjonalności publikacji
Część III. Subdyscypliny bibliologiczne w badaniach współczesnych
MAŁGORZATA CZERWIŃSKA
Książki literackie autorów z niepełnosprawnością wzroku w Polsce po 1945 roku - czyli tyflologia w służbie nauk bibliologicznych. Przyczynek do rozważań nad interdyscyplinarnym modelem badawczym
MAŁGORZATA GÓRALSKA
Odtwarzanie artefaktów kulturowych w nowym środowisku komunikacyjnym
MAŁGORZATA KOMZA
Bibliologa spojrzenie na wzajemne relacje wydawcy i ilustratora
SEBASTIAN D. KOTUŁA
Czy programy telewizyjne o książkach mogą być przedmiotem zainteresowań bibliologii?
EVELINA KRlSTANOVA
Reklama książki na łamach "Tygodnika Warszawskiegó\' (1945-1948)
PAWEŁ MARZEC
Możliwości wykorzystania oceny użyteczności w jakościowych badaniach serwisów internetowych bibliotek akademickich
RYSZARD NOWICKI
Powojenna ochrona zbiorów bibliotecznych na łamach prasy
MONIKA OLCZAK- KARDAS
Działalność wydawniczo-księgarska "Naszej Księgarni" w latach 1921-1939. Stan badań i perspektywy badawcze
VIOLETTA TRELLA
Biblioterapia w społeczeństwie informacyjnym
Jubileusz trzydziestolecia Instytutu Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu stał się okazją do zorganizowania w dniach 23-24 października 2007 roku ogólnopolskiej konferencji naukowej pod tytułem Od książki dawnej do biblioteki wirtualnej - przeobrażenia bibliologii polskiej. Na marginesie trzydziestolecia Instytutu Informacji Naukowej i Bibliologii UMK w Toruniu.
Celem spotkania było - obok prezentacji historii i obecnej kondycji naukowej i dydaktycznej toruńskiego Instytutu - przedstawienie dorobku poszczególnych ośrodków bibliologicznych w Polsce, wskazanie tradycji badań z tego zakresu, a także przeobrażeń, jakie nastąpiły w ostatnim trzydziestoleciu. W trakcie obrad przedstawiciele 12 uczelni polskich wysłuchali 24 referatów. Niniejszy tom obejmuje łącznie 21 tekstów dokumentujących tradycje i dorobek polskiej myśli bibliologicznej oraz wskazujących źródła i kierunki jej przemian, w tym tych, które wywołane zostały rozwojem technologii informatycznych.
Artykuły zaprezentowano w trzech blokach tematycznych zatytułowanych: Z przeszłości i teraźniejszości kształcenia i badań bibliologicznych i informacyjnych, Wokół dziejów książki oraz Subdyscypliny bibliologiczne w badaniach współczesnych.
Uniwersalność i innowacyjność profesji -BYDGOSZCZ
Ogólnopolska Konferencja Naukowa Bibliotekarz: uniwersalność i innowacyjność profesji,
zorganizowana przez Katedrę Informacji Naukowej i Bibliologii w dniach 14-15 maja 2009 r. w UKW.
Jubileusz naszej Alma Mater Katedra Informacji Nukowej i Bibliologii uczciła zorganizowaniem ogólnopolskiej konferencji naukowej zatytułowanej Bibliotekarz: uniwersalność i innowacyjność profesji. Celem jej było również zwrócenie środowiska bibliologów na odrodzenie się Katedry. Po wystąpieniu Prorektora dra hab. Andrzeja Papuzińskiego (prof. UKW) i Prodziekan dr hab. Małgorzaty Święcickiej (prof.UKW) mówił o tym Kierownik Katedry ks. prof. dr hab. Zdzisław Kropidłowski.
Przypomniał on, że Bydgoszcz ma długą historię kształcenia bibliologów sięgającą roku 1951 kiedy to powstało Liceum Bibliotekarskie. Na poziomie wyższym kształcono bibliologów od 1971 r. w Zakładzie Filologii Polskiej i Bibliotekoznawstwa Wyższej Szkoły Nauczycielskiej kierowanym przez doc. dr. Jerzego Koniecznego, a od 1975 r. działał Zakład Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (od 1990 r. Katedra) kierowany przez doc. dr. Henryka Dubowika.
W Katedrze pracowali wybitni profesorowie i wykładowcy, m. in. Henryk Dubowik, ks. Michał Marian Grzybowski, Marceli i Bobumiła Kosmanowie, Stanisław Kubik, Franciszek Mincer, Piotr Nowak, Kazimierz Pająk, Eugenia Sławińska oraz Donata Gurzyńska-Bociek, Anna Janosz-Olszowy, Roman Marchwiński, Jakub Wajer. Wypromowali oni 862 magistrów i 993 licencjuszy.
Konferencja zgromadziła wybitnych naukowców z kilku ośrodków akademickich Polski, m. in. z Gdańska, Kalisza, Kielc, Krakowa, Poznania, Torunia. Znaczący był głos naszych pracowników. Wygłosili oni 18 referatów o tematyce zgrupowanej w trzech tematach.
Przede wszystkim zwróciliśmy uwagę na prawie nieograniczone możliwości technologiczne wykorzystania Internetu we wszystkich rodzajach bibliotek. Poszukiwaliśmy także nowych rozwiązań posługi bibliotekarza wobec użytkowników, a w końcu debatowaliśmy o roli bibliotekarza w środowisku. Wyróżnić należy wypowiedź prof. zw. dra hab. Jacka Wojciechowskiego z UJ, który przedstawił koncepcję funkcjonowania „bibliotekarza dziedzinowego” oraz młodych pracowników nauki, którzy specjalizują się w wykorzystaniu Internetu w pracy wszystkich rodzajów bibliotek.
Z referatów wynika wielozadaniowość roli bibliotekarza w każdej placówce, jako pracownika biblioteki, animatora kultury, pracownik informacji czy infobrokera, który ostatecznie jest przewodnikiem po wiedzy różnych grup użytkowników.
Katedra przygotowuje publikację materiałów z tej konferencji, która ma utrwalić refleksję nad nowymi wyzwaniami stawianymi dydaktyce uczelnianej, w której kształci się przyszłych bibliotekarzy. Chodzi przecież nie tylko o dostosowanie programów nauczania studentów zawartych w standardach do szybko następujących zmian i osiągnięć w redagowaniu koncepcji bibliologicznej, ale również o codzienną praktykę nauczania poszczególnych przedmiotów, a także dokształcaniem środowiska bibliotekarskiego. Od niego zależy atrakcyjność naszego kierunku, zainteresowanie ze strony kandydatów na studia i późniejsza ich służba społeczeństwu.
Uczestnicy konferencji mieli również możliwość zwiedzić nasze miasto i zapoznać się z rozwojem naszego Uniwersytetu.
UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Konferencja: Książka-biblioteka-propaganda. 16-17.XI.2009
nstytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego zaprasza na konferencję naukową na temat: „Druk – propaganda- komunikacja” organizowaną w dniach 16-17 listopada 2009.
Konferencja adresowana jest do bibliologów, ale także badaczy propagandy oraz komunikacji społecznej zajmujących się zagadnieniami poruszonymi w tytule konferencji zarówno w ujęciu historycznym, jak i zjawiskami nam współczesnymi. Zależy nam na poznaniu punktów widzenia przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, którym zaproponowana tematyka jest bliska.
Konferencja zaplanowana jest dwutorowo. Pierwszym obszarem zainteresowań uczestników będzie rola drukarstwa w upowszechnianiu idei politycznych, religijnych, czy społecznych. Wygłoszone referaty miałyby dotyczyć roli druku jako narzędzia w rękach ideologów, przywódców, krzewicieli idei. Chcemy zastanowić się nad tym, jak z wieku na wiek coraz powszechniej obecny druk oraz rozwijające się instytucje książki były wykorzystywane do wywierania wpływu na postawy adresatów.
Z propagandą nierozerwalnie wiąże się komunikacyjna funkcja publikacji. Rozważania nad wpływem medium na zachowania odbiorców treści siłą rzeczy są analizowaniem skuteczności podjętych działań komunikacyjnych. Co za tym idzie, pojawia się zagadnienie obecności druku w przestrzeni komunikacyjnej w odniesieniu do polityki, religii oraz idei społecznych. Zarysowaną tematykę zamierzamy pokazać w różnych okresach historycznych, od średniowiecza po czasy najnowsze. Kolejnym zagadnieniem, nad którym chcielibyśmy się zastanowić, jest dotychczasowy dorobek, rola i możliwości bibliologii w badaniach propagandy.
Obrady prowadzone będą w sekcjach tematycznych. Organizatorzy planują wystąpienia uczestników z dwudziestominutowymi referatami. Zastrzegamy sobie prawo wyboru nadesłanych tematów. Materiały zostaną opublikowane po konferencji, nie powinny przekraczać 15 stron maszynopisu i być przekazane organizatorom w trakcie konferencji. Propozycje tematów wystąpień wraz z abstraktami referatów prosimy przesyłać do 30 czerwca 2009 r.
Pełne informacje, wraz z programem konferencji zostaną przesłane po ustaleniu listy referentów do końca czerwca. Zgłoszenia uczestnictwa w konferencji (bez referatów) prosimy nadsyłać do 30 września. Koszt podróży i udział w Konferencji pokrywają uczestnicy indywidualnie lub delegujące Instytuty. Wpisowe w wysokości 300 zł prosimy wpłacać na konto: Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych ul. Nowy Świat 69 00-927 Warszawa nr konta 67 1160 2202 0000 0000 6084 9541. Zapraszamy do uczestnictwa i pozostajemy z wyrazami szacunku
Za Komitet Naukowy:
Prof. dr hab. Dariusz Kuźmina
Konferencja naukowa „Książka – biblioteka – propaganda”
16-17 listopada 2009
Uniwersytet Warszawski
Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
prof. dr hab. Dariusz Kuźmina: Piśmiennictwo jezuickie w XVI wieku
prof. dr hab. Antoni Krawczyk: Książka Kopernika, Harvey’a, Newtona i Darwina w służbie ideologii
prof. dr hab. Małgorzata Komza: Propagandowe funkcje ilustracji książkowej w XIX wieku w Polsce i poza jej granicami
prof. dr hab. Andrzej Mężyński: Biblioteki w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939-1945 i ich rola w planach propagandy nazistowskiej
dr Agnieszka Borysowska: „Descriptio urbis Stetinensis”Paula Friedeborna jako przykład XVII-wiecznego wydawnictwa promującego miasto
dr Agnieszka Helman-Ważny: Drukarstwo w Tybecie w służbie religii
dr Małgorzata Gorczyńska: Polskie kalendarze z II połowy XVIII wieku jako przykład druków upowszechniających idee i ideały oświecenia w staropolskim systemie komunikacji
dr Maciej Janik: Kalendarzowe retrogresje temporalne, czyli o propagandzie czasu właściwego
14.00 prof. dr hab. Jacek Puchalski: Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (1930-1939): program, zbiory i działalność
14.20 prof.dr hab. Dariusz Jarosz: Święto Książki z wielką polityką w tle (Dni Oświaty 3 maja 1946 r.)
14.40 prof. dr hab. Bogumiła Staniów: Wielka polityka dla młodych czytelników. „Świat Młodych” w służbie propagandy w latach 1949-1954
15.00 dr hab. Adrian Uljasz: Promocja działalności bibliotek na łamach prasy fachowej dla bibliotekarzy w PRL od 1956 r.
Prowadzenie obrad: prof. dr hab. Jadwiga Woźniak-Kasperek
16.15 dr Rafał Jaworski: Archiwum – dokument – druk. Publikacja dokumentów archiwalnych w Polsce wczesnonowożytnej – rola społeczna, polityczna i ideologiczna
16.35 dr Joanna Pietrzak-Thébault: W cieniu skrzydeł Feniksa – autopropaganda weneckiej oficyny Giolito
16.55 dr Arkadiusz Wagner: Treści ideowo polityczne w tzw. „radełkach jagiellońskich” od XVI do początku XVII w.
17.15 mgr Bartłomiej Czarski: Laus urbium. Propagandowa funkcja tekstów zawartych w obrębie ramy wydawniczej
Prowadzenie obrad: prof. dr hab. Jacek Puchalski
9.00 dr Anna Pachowicz: Propaganda drukowana w pracach KSK w okresie II wojny światowej (jako forma oddziaływania na Polaków pod okupacjami)
...
M.Konieczny