anttyk.odt

Ideał rycerza, wojownika starożytnego

1. Geneaologia była ważna w świecie Homera, ponieważ przez nią można było poznać przodków rycerza, gdzie zdarzali się także bogowie. Rycerze mieli szacunek, bo wiedzieli nie tylko o swoich antenatach. Znając wzajem swoje biografie, tworzyli grupę o silnie działającej opinii publicznej.

2. Akapitu "szlachetni" używał Homer, ponieważ tytuł szlachecki otrzymywało się na całe życie. Penelopa i Agamemnon mieli szlacheckie urodzenie, tak więc nie można było pozbawić ich tego tytułu.

3. Rycerze byli szczególnie wrażliwi na piękno postaci, ponieważ człowiekowi pięknemu wiele się wybaczało.

4. Sprawność fizyczna w świecie Homera świadczyła o statusie społecznym - im rycerz miał lepsze pochodzenie tym był sprawniejszy fizycznie, ponieważ miał więcej czasu na kształtowanie sylwetki.

5. Umiejętność pięknego mówienia była cechą odróżniającą (dystynkcją) która wyróżniała górne warstwy społeczeństwa od gminy.

6. Słowo rycerz budzi skojarzenia związane z odwagą, walecznością, honorem. Bycie rycerzem polegało na stałym sprawdzaniu się i rywalizacją. Według mnie, rycerz mitologiczny był bardziej próżny o czym świadczy fakt, że nadrzędną sprawą było pragnienie sławy i czci bez względu na okoliczności i ofiary. Chęć rywalizacji i wygranej za wszelką cenę było rzeczą najważniejszą.

Wojownicy to nie tylko waleczni rycerze z epoki średniowiecznej. Z wojownikami spotkaliśmy się już w czasach starożytnych.

Antycznymi wojakami zostawali przeważnie ludzie, którzy mieli dostojnych przodków, a najczęściej byli oni potomkami bogów. Przykładem jest tu Achilles, bohater "Iliady" Homera, który był synem bogini morskiej Tetydy i Peleusza. Każdy z bojowników epoki antycznej musiał mieć szlacheckie pochodzenie. W przeciwnym razie człowiek taki nie mógł nim zostać, ponieważ uważano, że tylko pochodzenie szlachcica decyduje o jego szlachetności.

Kolejnym warunkiem zostania Homerowym rycerzem była uroda. Antyczni wojacy niezwykle cenili piękno ludzkich ciał. Bardzo często porównywano ich urodę do samych bogów. Świadczą o tym słowa Hektora wypowiedziane do Achillesa: "do bogów podobny Achillu" lub słowa Homera o Hektorze: "Hektora mierząc boskiego i bacząc, gdzie jego piękne najłacniejsze zgodzić by ciało". Musieli oni być dobrze zbudowani i dlatego czasy wolne od wojen spędzali na ćwiczeniach. Postać mężczyzny powinna była być potężna i promieniować siłą.

Starożytny wojownik uzbrojony był w szyszak, czyli hełm z kitą, na sobie miał pancerz, a na stopach najczęściej sandały. O ubiorze antycznych wojowników wiemy z fragmentów: "nadbiegł w szyszaku o kicie falistej, a spiż jego zbroi dokoła błyski rozsiewał" i "z przodu osłonił swą pierś puklerzem świetlnym, kunsztowym, na błyszczącym zaś szłomie o czterech kabłąkach złociste kity pięknea gęste się chwiały". W prawej dłoni trzymał ciężki miecz lub włócznię z jesionu, w lewej zaś ogromną tarczę. Najczęściej poruszał się pieszo lub jeździł konno.

Antycznych wojowników cechowało męstwo, odwaga i siła. Byli waleczni i nieustepliwi. Nie chcieli być okryci hańbą, ani też aby ludzie patrzyli na nich z pogardą, więc walczyli dzielnie do końca - nawet wtedy, gdy wiedzieli, że polegną. Bojowali najczęściej w obronie ojczyzny i honoru, ale również z zemsty, chęci pomszczenia bliskiej osoby (to właśnie by pomścić przyjaciela - Patroklosa - Achilles walczył z Hektorem) i łupów. Zdarzało się również, że wojowali dla ratowania życia.

Prócz tego, że rycerze mityczni byli piękni, waleczni i odważni, musieli jeszcze pięknie mówić. Cechowała ich umiejętność wysławiania się. Wyróżniali się przed to wśród innych warstw społecznych. Mieli obowiązek wzorowego zachowywania i obycia się w towarzystwie.

Oprócz tego, że wojownycy antyku toczyli boje ze swymi przeciwnikami, zmagali się także wewnętrznie z samym sobą. Świadczą o tym słowa Hektora: "Już ja przed tobą, o syny Peleja, nie będę umykał, jakom dotychczas trzykrotnie Priamów gród obiegł wielki, czoła ci stawić nie śmiejąc; lecz teraz skłania mnie serce spotkać się z tobą twarzą w twarz i zabić ciebie lub zginąć", lub jego postawa: "zebrał się w sobie i runął na wroga".

Starożytni rycerze nie bali się śmierci. Wierzyli w mojrę (przeznaczenie) i poddawali się mu. Każdy wojownik pragnął zwyciężać w walce, a jeżeli nie było to możliwe, polec by nie okryć się hańbą tchórzostwa. Śmierć w walce była dla nich cenna, gdyż wiedzieli wtedy, że polegli broniąc honoru i ojczyzny, a w pamięci innych pozostaną nieustraszonymi. Heroizm antycznych wojów przejawiał się zazwyczaj w ich czynach i akceptacji śmierci.

Wierzyli, że w walce pomagali im bogowie - "O bogumiły Achillu(...) Ty trzymaj się teraz i wytchnij, a ja już tymczasem pójdę nakłonić Hektora, by z tobą zmierzył się w walce. Tak powiedziała Atene". - i że to właśnie od nich zależało, czy walkę zwyciężą, czy w niej polegną. Bardzo często walcząc powoływali się na któregoś z bogów, który ich zdaniem miał im pomóc.

Oprócz uczestnictwa w wojnach mityczni wojownicy brali udział w licznych zawodach oraz igrzyskach olimpijskich. W Starożytnej Grecji panował obyczaj, że gdy rozpoczynały się igrzyska, wszystkie wojny były wstrzymywane.

Moim zdaniem anarchiczni wojownicy nie byli cnotliwi we wszystkim, co robili, choć takie właśnie cechy im przypisywano. Fakt, że byli potężni, odważni, ale dla mnie ich szlacheckie pochodzenie nie świadczyło o szlachetności. Mogę tu dać przykład Achillsa, który po zabiciu Hektora bezcześcił jego zwłoki. Jak ujął to w swych słowach Hektor: "albowiem w twej piersi tkwi kawał żelaza miast serca".

[http://zadane.pl/wypracowanie/Homerowy_rycerz_-30060]

Wzór starożytnego rycerza na przykładzie Iliady:

Wojownicy spod Troi stanowią pierwszy w literaturze europejski wzór rycerza. Ich cechy charakterystyczne to:

pochodzą z wysokiego rodu,

wyróżniają się urodą i nadludzką siłą fizyczną,

ważna jest dla nich broń,

wierni i oddani w przyjaźni,

doskonale potrafią walczyć,

korzystają z tego, co daje im życie (kobiety, zabawy),

boją się silniejszego przeciwnika,

najważniejsze jest zwycięstwo, nie koniecznie uczciwe,

bogowie wpływają na ich losy,

oddają cześć zmarłym,

ich los zależy od fatum.

Oprócz Achillesa i Hektora wielkimi wojownikami są także Agamemnon, Odyseusz, Nestor, Menelaos i Diomedes. Są wyidealizowani i wyolbrzymieni, co jest typowe dla herosów, rządzi nimi namiętność i chęć zemsty, nie są etyczni, gdyż chcą zginąć w chwale. Zawsze walczą do końca mimo, że wiedzą iż wynik walki został z góry przesądzony przez bogów.

Etos rycerski - zbiór zasad obowiązujących rycerzy: odwaga, szlachetność, dbałość o cześć, kalos kagathos (piękny i dobry, to grecki ideał człowieka, łączy w harmonijną całość piękno cielesne, duchowe i moralne), dbałość o cześć i pragnienie sławy.

[http://www.starozytnosc.info/iliada/starozytny-rycerz-w-iliadzie]

W czasach opisywanych przez Homera w „Iliadzie” i „Odysei” walka polegała na toczeniu szeregu indywidualnych pojedynków. Nie można wtedy jeszcze mówić o walce w imię takich wartości jak Ojczyzna, bito się głównie dla indywidualnej sławy, aby realizować arete, czyli w tym przypadku cnoty wojownika, takie jak honor, waleczność, czy odwaga (granicząca czasami z szaleństwem).

„Nie ulega wątpliwości, że jest on [Odys] jednym z czołowych wodzów i wojowników w Iliadzie; a że waleczność jest najważniejszą cechą bohatera epickiego, bez niej w ogóle nie da się on pomyśleć[...]” [Homer, Odyseja, Wrocław 1975, s. XI. (BN)]

„Prawdę mówiąc, wszyscy herosi Homera są mniej lub bardziej urodziwi, tak jak wszystkie kobiety są piękne. To »upiększenie« jest jednym z praw epopei, jak też »powiększenie« działań wojennych do ponadludzkich wyczynów.” [s. 46]

„Cechą Achillesa jest zatem waleczność, porywczość, szczerość, gniew, okrucieństwo, ale również oddanie w przyjaźni i czułość w miłości, a w końcu melancholia młodego człowieka, czującego, że wkrótce stanie się ofiarą nieuchronnej śmierci.” [s. 46]

„[Odyseusz] Taki sam jest w Odysei: równie odważny, przebiegły i przenikliwy; wzór zarazem inteligencji, szelmostwa i wytrwałości.” [s. 50]

„I podziwiali wyniosłą postać i piękność wspaniałą

Ciała Hektora.” [Homer, Iliada, Wrocław 1981 , s. 511.(BN)

1 – wstęp

2 – przedstawienie głównych cech antycznego wojownika, wojownika homerowego

3 – zakończenie ukazujące obecność modelu wojownika antycznego we współczesności (odwołania, wpływy etc.?)

Ideał wojownika homerowego na podstawie Iliady i Odysei

              Homer na kartach obu eposów, które stały się klasycznym przykładem opowieści o czynach heroicznych i wielkich, nie tylko stworzył swego rodzaju podwaliny pod całą kulturę i literaturę europejską, ale dał swoisty przyczynek do wielu przykładów motywów literackich, a wśród nich tego, bez którego, jak by się mogło wydawać, świat antyczny nie mógłby istnieć. Mowa tutaj o ideale wojownika starożytnego, który swoimi cechami dorównywał nie tylko herosom i tytanom, ale również bogom. Zresztą, genealogii wojowników antycznych szukano właśnie na Olimpie.

              Grecy przywiązywali silną wagę do pochodzenia i każdy z rycerzy musiał mieć, nazwijmy to, szlacheckie korzenie. To konstytuowało nie tylko ich rangę i pozycję wobec innych, ale budziło strach, szacunek i podziw zarówno u przeciwników, jak i u samych śmiertelników. Przykładem jest tu Achilles, który był synem bogini morskiej Nereidy Tetydy i Peleusa - króla Ftyi w Tesalii. A sam uchodził za wzór niezwyciężonego męża.

              Kolejnym, dość istotnym warunkiem zostania Homerowym rycerzem była uroda. Antyczni wojownicy niezwykle cenili piękno ludzkich ciał. Bardzo często porównywano ich urodę do samych bogów. Świadczą o tym słowa Priama wypowiedziane do Achillesa na końcu Iliady: "do bogów podobny Achillu"[1] lub słowa Homera o Hektorze: "I podziwiali wyniosłą postać i piękność wspaniałą / Ciała Hektora."[2]. Musieli oni być dobrze zbudowani i dlatego czasy wolne od wojen spędzali na ćwiczeniach. Dlatego też uczestniczyli w zawodach sportowych, gdzie mogli manifestować swą męskość. Postać mężczyzny powinna więc być potężna i promieniować siłą.

              Mówiąc o sile nie można pominąć innych, równie ważnych zalet antycznych wojowników. Cechowały ich męstwo i odwaga. Byli waleczni i nieustępliwi. Nie chcieli być splamieni hańbą, ani też by ludzie spoglądali na nich z pogardą, walczyli więc dzielnie do końca - nawet wtedy, gdy wiedzieli, że przyjdzie im ponieść sromotną porażkę. Bojowali najczęściej w obronie ojczyzny (choć należy zaznaczyć, co podają pewne źródła, nie kierowano się wówczas bezwzględnym patriotyzmem[3]) i w obronie własnego honoru.

              W świecie bohaterów Homera naczelnymi wartościami są właśnie honor i odwaga. Główny konflikt, wokół którego skupia się akcja Iliady, polega na tym, że Achilles, któremu Agamemnon, naczelny wód wojsk achajskich pod Troją, odebrał brankę Bryzeidę, uznał to za naruszenie jego honoru jako najwaleczniejszego z wodzów greckich i wstrzymał się od dalszej walki, ściągając przez to na Achajów liczne klęski. Achilles stanie ponownie do walki dopiero wówczas, kiedy zginie jego ukochany przyjaciel Patroklos i kiedy jego gniew na Agamemnona ustąpi pragnieniu zemsty na Hektorze – zabójcy Patroklosa[4]. Wojownicy walczyli więc również z zemsty, chęci pomszczenia bliskiej osoby. Ale walczyli też dla łupów. Zdarzało się, że wojowali dla ratowania życia. A poza tym, że walczyli z przeciwnikami, toczyli również walki wewnętrzne, z samym sobą. Dobrym tutaj przykładem może być Odys, który wracając do rodzinnej Itaki, wiedziony był najróżniejszymi pokusami, którym najczęściej, co tu dużo mówić, ulegał, czym nie zyskał sobie dobrego miana. „Taki [...] jest w Odysei: równie odważny, przebiegły i przenikliwy; wzór zarazem inteligencji, szelmostwa i wytrwałości.”[5]

              Starożytni rycerze nie bali się śmierci. Wierzyli w mojrę (los, przeznaczenie) i poddawali się mu. Każdy wojownik pragnął zwyciężać w walce, a jeżeli nie było to możliwe, polec by nie okryć się hańbą tchórzostwa. Śmierć w walce była dla nich cenna, gdyż wiedzieli wtedy, że polegli broniąc honoru i ojczyzny, a w pamięci innych pozostaną nieustraszonymi. Heroizm antycznych wojów przejawiał się zazwyczaj w ich czynach i akceptacji śmierci.

              Prócz tego, że rycerze mityczni byli piękni, waleczni i odważni, musieli jeszcze pięknie mówić. Cechowała ich niebagatelna umiejętność wysławiania się. Wyróżniali się przez to spośród innych warstw społecznych. Mieli obowiązek wzorowego zachowywania i obycia się w towarzystwie.

              Wiele charakterystycznych cech starożytnego wojownika dotyczyło nie tylko jego przymiotów fizycznych czy duchowych, lecz również uzbrojenia jakim się posługiwał. Antyczny rycerz uzbrojony był w szyszak, czyli hełm z kitą, na sobie miał pancerz, a na stopach najczęściej sandały. O ubiorze antycznych wojowników wiemy między innymi z poniższych fragmentów Iliady:

Wtenczas prześliczny Parys, mąż prześlicznej żony,

   Zaraz na siebie oręż przywdziewa zdobiony:

Na białą naprzód nogę obuw kształtny wciąga,

Który srebrnymi haftki jak najmocniej sprząga,

Na piersi pancerz brata Likaona wkłada,

Bo mu właśnie do wzrostu i miary przypada;

   Spiżowy miecz zawiesza, a pochwy srebrzyste

Od świetnych gwoździ blaski wydają rzęsiste.

Nareszcie piersi tarczą niezłomną okrywa,

Na głowie szyszak – nad nim groźna kita pływa,

I długą bierze dzidę, którą zręcznie robi.[6] [Księga III]

Patrokl się natychmiast uzbrajać poczyna:

Srebrną haftką na nogach kształtny obuw spina,

Pyszny Ajakowego pancerz bierze wnuka,

   W który blaski gwiazd cudna wyraziła sztuka;

Miecz ciężki z brązu wiesza na silne ramiona,

Błyszczy mu się głowica srebrem ozdobiona;

Nieprzebitym pokryciem zabezpiecza zdrowie

Mocny na piersiach puklerz, a szyszak na głowie;

   Z końskich włosów na hełmie wspaniałym uwita,

Pływając, strach daleko niesie groźna kita.

Wziął i silne oszczepy, lecz równe swej dłoni;

Dzidy tylko nie zabrał z przyjaciela broni...[7] [Księga XVI]

              Nad samym opisem tarczy Achillesa Homer rozpisuje się znacząco i poświęca jej niezwykle dużo uwagi. Prezentacja wykonywania zbroi Achillesa, a zwłaszcza wspomnianej tarczy, jest bardzo precyzyjna. Tarcza składa się z pięciu warstw, każda warstwa przedstawia inną, zupełnie odrębną scenę z życia Greków w formie płaskorzeźby. Jak widzimy Homer uznał to za bardzo ważny moment i miejsce do przedstawienia niesamowitej historii.  Ale to już temat na osobną opowieść.

              Jak więc widzimy, po omówieniu pewnych atrybutów, na ideał wojownika homerowego składa się wiele ważnych dla starożytnych cech, nie tylko zewnętrznych (fizycznych, piękna, muskulatury czy uzbrojenia), ale także wewnętrznych (łatwość wysłowienia, odwaga, honor) czy nawet ponadczłowieczych (boski rodowód, pomyślne fatum). Jednakże w ogólnym rozrachunku warto wziąć pod uwagę także słabości i niedoskonałości starożytnych wojowników. Wspomniany wcześniej Odys nie był wzorem cnót, lecz nie tylko on. Wielu kierowało się często porywami serca lub najzwyczajniej zemstą. Trudno powiedzieć, by to cechowało ideał, ale na pewno postać antycznego rycerza górowała ponad zachowaniem przeciętnego Greka.