Lata 50. przede wszystkim zaznaczyły się powstaniem w Europie nowych kierunków w sztuce filmowej: we Francji powstała tzw. „nowa fala”, w Anglii — bunt „młodych gniewnych”, a w Polsce „szkoła polska”. Filmowcy wyszli z atelier, zdjęcia były kręcone na ulicach, w autentycznych mieszkaniach. Często powstawały bez kompletnego scenariusza, aktorzy na planie improwizowali poszczególne sceny.
W sztuce bryt. bunt „młodych gniewnych” rozpoczął się od premiery sztuki Johna Osborne'a Miłość i gniew. W kinie istota „młodych gniewnych” nie polegała na odnowie języka filmowego, lecz na wprowadzeniu na ekran nowej tematyki.
Druga poł. lat 50. to także międzynarodowe sukcesy pol. twórców filmowych spod znaku „szkoły polskiej”. Należy tu wymienić przede wszystkim scenarzystę Jerzego Stefana Stawińskiego i reżyserów Andrzeja Wajdę (Pokolenie, Kanał, Popiół i diament), Andrzeja Munka (Człowiek na torze, Eroica, Zezowate szczęście), Stanisława Różewicza (Wolne miasto), Stanisława Lenartowicza (Pigułki dla Aurelii), Jerzego Passendorfera (Zamach), Kazimierza Kutza (Krzyż walecznych). Podstawowym tematem szkoły pol. były: rozrachunek z wojenną przeszłością i problemem bohaterstwa oraz dyskusja o ludzkiej samotności.
Lata 50. to także gwałtowne wtargnięcie na międzynarodowe festiwale nieznanego wcześniej kina japońskiego. W 1951 Grand Prix na Festiwalu w Wenecji otrzymał Rashomon Akira Kurosawy. Sukces ten otworzył innym filmom azjatyckim drogę na światowe ekrany: m.in. A jednak żyjemy Tadashi Imai, Dzieci Hiroszimy Kaneto Shindo, zwł. dramatom samurajskim (Życie Oharu Kenji Mizoguchiego, Siedmiu samurajów Kurosawy, Harakiri Masaki Kobayashiego), których akcja rozgrywała się w scenerii jap. średniowiecza. Filmy te poruszały problemy społeczne, analizowały stosunki międzyludzkie, zawierały elementy krytyki feudalnej tradycji, samurajskiej moralności (kodeksu bushido). Dbano o szczegóły historyczne, bardzo realistycznie kręcone były bitwy i pojedynki.
W latach 50. odniósł pierwsze międzynarodowe sukcesy szwedzki reżyser Ingmar Bergman (Tam, gdzie rosną poziomki), który w swoich metafizycznych filmach pełnych posępnego romantyzmu, rezygnacji, idealizowania cierpień, walki z upokorzeniem, zaczął poszukiwać odpowiedzi na odwieczne pytania o sens życia i śmierci, wiary i zwątpienia.
Lata 60. to sukcesy kina czechosłowackiego: z jednej strony filmy opowiadające o wojnie i okupacji na poważnie (Śmierć nazywa się Engelchen oraz Sklep przy głównej ulicy Jána Kadára i Elmara Klosa), obyczajowe historie z wojną w tle (Pociągi pod specjalnym nadzorem Jiřiego Menzla), z drugiej współczesne historie obyczajowe, wnikliwie (z odrobiną sarkazmu, ale i życzliwości) penetrujące małe środowiska (Czarny Piotruś, Miłość blondynki Miloša Formana).Lata 60. to także odkrycie kina południowo-amerykańskiego, zwł. kina brazylijskiego, które pod hasłem „cinema nôvo” zaczęło wyrażać dążenia nowych sił — Murzynów, Indian, Mulatów — poszukujących swej politycznej i kulturowej tożsamości (Ślubowanie Anselmo Duarte, Karabiny Ruy Guerry, Susza Pereiry dos Santos, Bóg i diabeł w Krainie Słońca i Antonio das Mortes Glaubera Rocha).
W latach 60. powstają także westerny, nazwane antywesternami. Gwałtowne, brutalne, demistyfikowały legendę Dzikiego Zachodu (Mały wielki człowiek Arthura Penna, Dzika Banda Sama Peckinpaha) oraz zrealizowane w latach 70.: Niebieski żołnierz Ralpha Nelsona, Pat Garrett i Billy Kid Peckinpaha.
W 1964 zadebiutował wstrząsającym filmem Dziecko wojny radziecki reżyser Andriej Tarkowski. Jego następny film Andriej Rublow, filozoficzny fresk, na temat artysty i jego epoki, obrony ideałów humanizmu, tworzenia i piękna w dobie barbarzyńskiej przemocy — nawiązywał do tradycji kina Eisensteina (Pancernik Potiomkin).
W 1968 dzięki filmowi 2001: Odyseja kosmiczna Stanleya Kubricka radykalnie zmienił się gatunek fantastyki naukowej. Z seryjnej tandety o naiwnych trickach, przekształcił się w nieskazitelne technicznie dzieło o ambicjach filozoficznych. Kubrick zaproponował temat ewolucji życia na Ziemi, nowego stosunku do Czasu i Przestrzeni, a także bezradności człowieka wobec inteligencji maszyn.
Lata 70. to: cykl amerykańskich filmów katastroficznych (Tragedia Posejdona Ronalda Neame, Trzęsienie ziemi Marka Robsona, Płonący wieżowiec Johna Guillermina, Szczęki Stevena Spielberga), kino policyjne, z twardym, nieprzekupnym gliną jako bohaterem (Bullitt Petera Yatesa, Brudny Harry Don Siegela, Francuski łącznik Williama Friedkina, Serpico Sidneya Lumeta) oraz amer. filmy ukazujące koszmar wojny wietnamskiej (Łowca jeleni Michela Cimino, Czas Apokalipsy Francisa Forda Coppoli).
W 1972 powstał Ojciec chrzestny Coppoli, widowiskowy epos o amerykańskiej mafii, który obok tradycyjnych wątków sensacyjnych, wprowadza także rozległą panoramę życia wł. rodziny, walkę o dominację, władzę, co daleko wykracza poza ramy gatunku kina gangsterskiego i podnosi Ojca chrzestnego (i Ojca chrzestnego 2) niemalże do rangi szekspirowskich tragedii. W 1977 film Gwiezdne wojny przyniósł kolejny przełom w gatunku fantastyki naukowej wprowadzając wielkie, epickie widowisko z licznymi efektami specjalnymi jakich nie stosowano dotąd w kinie.
Rok 1980 to pierwszy Oscar dla polskiego filmu. Otrzymał go Zbigniew Rybczyński za film Tango w kategorii Najlepszy krótki film animowany.
Lata 80. to czas wielkich widowisk fantastycznych (kontynuacje Gwiezdnych wojen: Imperium kontratakuje Irvina Kershnera i Powrót Jedi Richarda Marquanda, cykl filmów Star Trek) oraz awanturniczych filmów przygodowych (tryptyk o przygodach Indiany Jonesa Spielberga, Miłość, szmaragd i krokodyl Roberta Zemeckisa, tryptyk Powrót do przyszłości Zemeckisa).W 1990 powstała Dzikość serca Davida Lyncha, sankcjonując nadejście ery postmodernizmu (postmodernizm to swego rodzaju „artystyczny śmietnik” końca XX w., w którym mieszają się przeróżne gatunki, style, prądy). W Dzikości serca oglądamy „kino drogi”, historię miłosną, thriller, elementy filmu muzycznego, a nawet czarownicę latającą na miotle. W postmodernistycznym stylu kręci swoje filmy Quentin Tarantino (zadebiutował Wściekłymi psami). Mistrzostwo żonglowania gatunkami osiągnął Tarantino w swoim drugim filmie Pulp Fiction.
3
homczak