Informacje pracodawców o substancjach, preparatach, czynnikach
lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
Zgodnie z § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771, z późn. zm.) każdy pracodawca ma obowiązek między innymi składać pisemną informację o substancjach, preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym (zwanych dalej „czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi”), które występują w jego zakładzie pracy.
Wyżej wymienione rozporządzenie jednoznacznie rozstrzyga, że informacja ta:
1. ma mieć ściśle określoną formę, a mianowicie taką jak określono w załączniku nr 2 do rozporządzenia,
2. powinna być przekazana do właściwego miejscowo Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego i Okręgowego Inspektora Pracy,
3. do organów kontrolnych wskazanych w poprzednim punkcie należy informację przekazać:
a) corocznie do dnia 15 stycznia za poprzedni rok,
b) niezwłocznie w przypadku pracodawcy rozpoczynającego działalność, w tym pracodawcy rozszerzającego działalność na taką, podczas której występują omawiane tu czynniki.
W przypadku odstąpienia od przekazywania danych na temat czynników rakotwórczych i mutagennych jednostka kontrolująca może postawić pracodawcy zarzut zaniechania działania, co jest naruszeniem obowiązujących przepisów.
W celu ułatwienia sporządzania informacji na temat czynników rakotwórczych i mutagennych Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna we Wrocławiu i Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu w ramach porozumienia opracowały wspólnie materiały pomocnicze w formie wskazówek i pisma przewodniego do tej informacji. Druk wzoru informacji oraz materiały pomocnicze, zamieszczone na niniejszej stronie internetowej, są również dostępne na stronie www.wsse.wroc.pl.
Jeżeli niżej podane wskazówki okażą się niewystarczające, to dodatkowe informacje można uzyskać w Dziale Higieny Pracy WSSE we Wrocławiu pod nr tel. (071) 329-65-20 lub właściwej terenowo PSSE oraz Okręgowym Inspektoracie Pracy we Wrocławiu w Sekcji Prewencji i Profilaktyki Wypadkowej w godz. od 9.00 do 14.00 – tel. (071) 37-10-446.
Wskazówki dla pracodawców województwa dolnośląskiego do sposobu przygotowania informacji o czynnikach rakotwórczych i mutagennych
(Wersja z 7. 10. 2005 r.)
Uwaga: Przed rozpoczęciem pracy należy sprawdzić, czy na stronach internetowych WSSE i OIP we Wrocławiu nie ma aktualniejszej wersji wskazówek.
Uwagi ogólne
1. W przekazywanej do WSSE i PIP informacji należy ponumerować wszystkie strony. Niezbędne jest także udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na każde pytanie, które znajduje się we wzorze informacji w załączniku nr 2 do przywołanego wyżej rozporządzenia.
2. Informacja o czynnikach rakotwórczych i mutagennych ma taką samą formę niezależnie od tego, czy dotyczy poprzedniego roku kalendarzowego, czy rozpoczynanej właśnie działalności z tymi czynnikami. Dlatego, aby było wiadomo, o którą sytuację chodzi, konieczne jest pismo przewodnie podpisane przez pracodawcę, prawidłowo oznakowane i wskazujące wyraźnie, że dołączone sprawozdanie to informacja wstępna w przypadku rozpoczynania działalności lub informacja okresowa opisująca rok ubiegły. Na prawidłowo oznakowanym piśmie umieszczony jest czytelny odcisk pieczęci nagłówkowej firmy wraz z numerem Regon. Jeżeli tego ostatniego nie ma należy go dopisać nawet ręcznie (podstawa prawna: art. 43 ust. 3 ustawy z dn. 29. 06. 1995 r. o statystyce publicznej, D. U. Nr 88, poz. 439 z późn. zm.). Gdy istnieją jednostki lokalne leżące na terytorium innego województwa, trzeba podać ich dokładne adresy oraz przypisane tym jednostkom numery Regon (składają się z 14 cyfr -D.U.99.69.763 ze zm.).
3. W § 4 ust. 3 rozporządzenia jest wyraźny i jednoznaczny zapis o tym, iż informacje przekazuje sam pracodawca, czyli na jednym druku powinien ująć wszystkie swoje komórki organizacyjne. Nie może być tak, że o każdej z tych komórek składa oddzielną informację. Od podanej tu reguły istnieje wyjątek - gdy jednostki terenowe pracodawcy są w różnych województwach, to wówczas dla każdego z tych województw trzeba sporządzić oddzielną informację obejmującą wyłącznie części składowe zlokalizowane w tym województwie.
Część szczegółowa
A. Dane charakteryzujące stanowisko pracy
1. Sporządzanie informacji najlepiej rozpocząć od części szczegółowej, czyli od punktu A „Dane charakteryzujące stanowisko pracy”.
2. Opisy poszczególnych pól: - nazwa stanowiska pracy – należy określić stanowisko przyjmując zasadę, iż wszystkie osoby wpisane jako zatrudnione na tym stanowisku są osobami pracującymi w narażeniu na wszystkie czynniki wpisane do danego stanowiska (stanowisko – ci sami ludzie pracujący z tymi samymi czynnikami); pracownika przypisuje się tylko do jednego stanowiska, np. pracownia izotopowa; stanowisko produkcji kleju; stolarz; chemiczne czyszczenie odzieży;
- liczba stanowisk danego typu – zlicza się wszystkie takie same występujące w jednej komórce organizacyjnej;
- lokalizacja stanowiska pracy – nazwa działu, wydziału lub jednostki organizacyjnej zakładu pracy;
- rodzaj produkcji, usług lub innej działalności – krótki opis czynności wykonywanych na powyższych stanowiskach pracy, np. cięcie drewna, pranie, czyszczenie odzieży, usługi medyczne, diagnostyka medyczna.
Zwraca się uwagę, iż dane charakteryzujące stanowisko pracy należy podać w każdym przypadku występowania czynników rakotwórczych i mutagennych, a więc również promieniowania jonizującego bądź czynników biologicznych.
3. W polach przeznaczonych na czynniki rakotwórcze i mutagenne muszą być wpisane nazwy wszystkich tych czynników, które na konkretnym stanowisku pracy występują. W przypadku preparatów należy podać ich nazwy (handlowe) oraz nazwy substancji rakotwórczych lub mutagennych zawartych w preparatach. W przypadku procesów (wyszczególnionych w wykazie 4 zał. 1) podać nazwę tego procesu oraz nazwy zidentyfikowanych substancji lub czynników rakotwórczych i mutagennych. Należy używać nazw czynników rakotwórczych i mutagennych wymienionych w zał. nr 1 do rozporządzenia.
B. Charakterystyka narażenia na substancje lub preparaty
o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
4. Rodzaj narażenia podaje się na przykład na podstawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego.
5. Średni czas narażenia w czasie jednej zmiany roboczej w dużych podmiotach, które zatrudniają technologów, powinien być podany w uzgodnieniu z nimi. W pozostałych przypadkach trzeba zasięgnąć opinii bezpośrednich przełożonych osób narażonych, a gdy to okaże się niemożliwe, pozostaje obserwacja dnia roboczego. Dla służby zdrowia czas narażenia na WZW (Wirusowe zapalenie wątroby typu B i C) to okres bezpośredniego kontaktu z pacjentem bądź z jego płynami ustrojowymi, wydzielinami i wydalinami. Zalecana jest konsultacja z lekarzem medycyny pracy.
6. Liczba dni narażenia w roku dla prac powtarzalnych codziennie jest równa ilości dni roboczych dla tego roku. Dla innych sytuacji liczbę dni narażenia powinno się ustalać z osobą sprawującą bezpośredni nadzór nad stanowiskiem pracy.
7. Informacje o metodach pomiarów i poziomie narażenia należy wpisać na podstawie sprawozdań z pomiarów warunków środowiska pracy. Ewentualne nieścisłości, jakie mogą wystąpić w tych sprawozdaniach wyjaśnia się z laboratoriami, które pomiary wykonywały. Zwraca się uwagę, aby podawać źródło (normę) metody analitycznego oznaczenia danej substancji, a nie normę dotyczącą strategii poboru próbek.
8. Jeżeli substancja rakotwórcza lub mutagenna występuje w preparacie i ilość informacji (zawartość w %, proporcja wagowa itp.) o tym preparacie jest wystarczająca, to pracodawca powinien obliczyć oczne zużycie danej substancji. Nie dysponując niezbędnymi danymi wpisuje się nazwę handlową preparatu i jego roczne zużycie. W przypadku procesów podać roczne zużycie zidentyfikowanych substancji.
C. Charakterystyka narażenia na promieniowanie jonizujące
9. W tabeli „Zaznacz występujące rodzaje napromienienia” należy zaznaczyć:
a/ zewnętrzne, jeżeli napromieniowane jest całe ciało lub fragment skóry,
b/ wewnętrzne, jeżeli występuje zjawisko inhalacji aerozoli lub gazów
promieniotwórczych (droga oddechowa) lub istnieje ryzyko wchłonięcia
izotopu (droga pokarmowa).
10. W tabelach „średnia roczna dawka efektywna (mSv)” należy:
a. do obliczeń wykorzystać odczyty dozymetrów indywidualnych,
b. we wszystkich przypadkach, jeżeli wskazania były poniżej progu czułości metody – jako wartość obliczeniową dla jednego 2-miesięcznego cyklu pomiarowego przyjąć 0,1 mSv,
c. w zakładach pracy, w których nie prowadzi się oceny narażenia metodą dozymetrii indywidualnej lecz pomiarami środowiskowymi przyjąć wartość jednego 3-miesięcznego cyklu pomiarowego na poziomie 0,1 mSv pod warunkiem, że pomiary nie wskazują innych wartości.
11. Wyjaśnienie, co oznaczają osoby zaliczone do kategorii A i B znajduje się w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 29. 11. 2000 r. Prawo atomowe (tj. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1689 z późn. zm.).
12. Po dane niezbędne do wypełnienia tabel C1 i C2 należy zwrócić się do inspektora ochrony radiologicznej.
13. Część C3 wypełniają głównie kopalnie oraz pracodawcy zajmujący się pozyskiwaniem i przerobem surowców naturalnych takich jak węgiel kamienny i brunatny, rudy metali, kopaliny stosowane w budownictwie.
Część ogólna
A. Dane identyfikacyjne
14. Kod według PKD (Polska Klasyfikacja Działalności) oprócz czterocyfrowej liczby ma dodatkowe oznaczenie literowe, które jest także ważne i trzeba je również wpisać. Do ustalenia PKD potrzebne jest zaświadczenie o numerze identyfikacyjnym Regon wydawane przez urząd statystyczny. To zaświadczenie zazwyczaj znajduje się w księgowości. Szczegółowa klasyfikacja PKD zawarta jest w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20. 01. 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), opublikowanym w D. U. Nr 33, poz. 289, zm. D. U. Nr 165, poz. 1727 § 1.
B. Substancje, preparaty, czynniki o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym stosowane lub uwalniane w różnych
procesach występujące na stanowiskach pracy
15. Sporządzenie tego bloku sprawozdania polega na zestawieniu w czterech tabelach wszystkich substancji występujących na poszczególnych stanowiskach pracy w całym zakładzie pracy i obliczeniu liczby pracowników narażonych na poszczególne czynniki. Należy pamiętać, że nie może być różnicy pomiędzy czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi wykazanymi w częściach ogólnej i szczegółowej. Liczba osób narażonych na dany czynnik jest sumą osób wykazanych w części szczegółowej na tych stanowiskach, na których dany czynnik wykazano Jeżeli część szczegółowa jest wykonana prawidłowo, to sumowanie nie powinno sprawiać żadnych trudności. Dlatego tak istotne jest rozpoczęcie pracy nad informacją od części szczegółowej.
16. W części ogólnej sumuje się wszystkie osoby narażone na promieniowanie jonizujące bez rozróżniania charakteru tego promieniowania.
D. Środki profilaktyczne
17. Odpowiedzi na pytania należy udzielić przez wstawienie znaku „X” w nawiasach przed właściwym słowem. Jeżeli zagadnienie nie dotyczy pracodawcy, to trzeba wybrać odpowiedź: „nie”.
18. Neutralizacją jest taki proces fizyczny lub chemiczny, który powoduje, że substancja traci swoje właściwości rakotwórcze i mutagenne. Usuwanie substancji na zewnątrz pomieszczenia nie jest jej neutralizacją. Tak więc neutralizacja ma miejsce tylko wówczas, gdy do otoczenia pracownika przedostaje się substancja neutralna. Dlatego jeżeli w zakładzie nie istnieje możliwość neutralizacji, to przy pytaniu dotyczącym odprowadzania czynnika do układów neutralizujących trzeba zaznaczyć „nie”. Taka odpowiedź powinna być zawsze przy promieniowaniu jonizującym, wirusach zapalenia wątroby i izotopach oraz czynnikach, które nie są neutralizowane.
19. Stała kontrola stężeń to przynajmniej bieżąca sygnalizacja dźwiękowa, optyczna, gdy stężenie czynnika zbliża się do dopuszczalnego poziomu stężenia albo zapis na trwałym nośniku emisji mierzonej substancji. Inne sytuacje wymagają odpowiedzi na nie. Pomiary stężeń i natężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy w ramach okresowych oznaczeń i dozymetry indywidualne przy sprzęcie rtg nie są stałą kontrolą, ponieważ o narażeniu pracownik dowiaduje się najczęściej po ustąpieniu zagrożenia.
20. Jeżeli działanie pracodawcy ogranicza się do odprowadzenia substancji poza pomieszczenie pracy, to nie można podawać, że są one bezpiecznie gromadzone, przechowywane lub niszczone.
21. Zmniejszenie ilości substancji rakotwórczej lub mutagennej ma miejsce, gdy w poprzedniej informacji wykazano większą ilość tych substancji niż w aktualnie sporządzanej.
Przy pierwszej informacji o czynnikach rakotwórczych i mutagennych w pytaniu o zmniejszenie ilości substancji …w procesach produkcyjnych należy napisać „nie” – brak skali porównawczej.
Wrocław, dnia 7. 10. 2005 r.
Do Państwowej Inspekcji Pracy we Wrocławiu dopuszcza się przekazywanie informacji o czynnikach rakotwórczych i mutagennych (koniecznie z pismem przewodnim) za pomocą poczty elektronicznej pod adres: kancelaria@wroclaw.oip.pl. Niniejsza uwaga dotyczy wyłącznie pracodawców, których jednostki organizacyjne znajdują się na terenie województwa dolnośląskiego.
dkozikowski