POJĘCIE PUBLICZNEGO PRAWA GOSPODARCZEGO
Administracja gospodarcza jest pojęciem węższym w stosunku do administracji publicznej. Administracja gospodarcza to ta część administracji, która dotyczy przedsiębiorców i prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Administracja gospodarcza regulowana jest prawem administracyjnym gospodarczym.
Prawo gosp. jak każde inne prawo reguluje pewne stosunki prawne. Pod pojęciem prawa gospodarczego należy rozumieć ogół norm prawnych dotyczących funkcjonowania gospodarki narodowej oraz stosunków gospodarczych pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi jako jej podmiotami.
Do cech prawa gosp. należy zaliczyć:
-Brak kompleksowej regulacji prawnej dla stosunków gospodarczych (namiastką tego jest ustawa o swobodzie działalności gospodarczej)
-Spory z zakresu działalności gospodarczej rozpatrywane są wedle odrębnego postępowania specjalnie przeznaczonego dla tych stosunków (postępowanie to cechują podwyższone wymagania w stosunku do postępowania ogólnego)
-Rozległość regulacji prawa gospodarczego - do stosunków gospodarczych mają zastosowanie praktycznie wszystkie dziedziny prawa, prawo cywilne, administracyjne, karne, finansowe, itd.
Stosunki gosp. regulowane są prawem w dwóch płaszczyznach:
-wertykalnej (stosunki pionowe)
-horyzontalnej (stosunki poziome)
Prawo gosp. dzielimy na:
a) publiczne-(stosunki pionowe)określa ustrój państwa, zasady ochrony(koncesje, zezwolenia), prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej,
b) prywatne-(stosunki poziome)obowiązuje tu Kodeks handlowy ,swoboda zawierania umów.
Normują one różne obszary działalności gosp.
Z punktu widzenia stosunków prawnych prawo gosp. publiczne reguluje uprawnienia i obowiązki przedsiębiorców wobec państwa oraz kompetencje organów państwowych wobec przedsiębiorców. (relacje między władzą publiczną a podmiotami działalności gosp.).
Publiczne prawo gosp. to odrębna gałąź prawa. Decyduje o tym przedmiot regulacji.
Pod względem podmiotowym chodzi tutaj o stosunki prawne, w których jako jedna ze stron zawsze występuje organ reprezentujący państwo. Pod względem przedmiotowym chodzi o zespół norm prawnych należących do różnych dziedzin prawa administracyjnego, cywilnego, finansowego i konstytucyjnego. Możemy powiedzieć, że prawo to ma charakter interdyscyplinarny.
Prawem publicznym jest zespół norm regulujących organizację państwa, dotyczących organów państwowych, a także struktury organizacyjnej państwa.
Cechy prawa publ.:
-jednostronnie ustalanie uprawnień i obowiązków
-ustanowienie organów kontroli
-obowiązek reagowania w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa
-możliwość pociągnięcia jednostki do odpowiedzialności karnej
Prawo publ. odziałowywuje na podmioty prawa prywatnego.
Materialne prawo publiczne- to ta część prawa składająca się z norm bezwzględnie obowiązujących, które służą realizacji dobra publicznego(interesu publicznego) tj. określają i wskazują te zachowania jednostek gospodarczych, jakich interes ten wymaga, tworzą i wyposażają w odpowiednie instrumenty prawne organy władzy publicznej powołane do stosowania tych norm. Władza publiczna i organy władzy publicznej- rozumieć przez t będziemy system powołanych przez prawo organów reprezentujących Państwo i związki samorządowe. Z kolei przez władztwo publiczne rozumieć należy ten atrybut organu władzy publicznej, który polega na możności jednostronnego określenia prawa i obowiązków drugiego podmiotu jako uczestnika stosunku publiczno-prawnego.
Publiczne prawo gospodarcze - to prawo ustroju gospodarczego w danym państwie: -prawo publiczne i przekształceń własnościowych,-prawo prognozowania i planowania gospodarczego,
-prawo regulujące kompetencje organów państwa i administracji gospodarczej oraz organów ochrony prawnej w zakresie stosunków gospodarczych.
W prawie gospodarczym publicznym nie ma równości stron, występują tutaj nadrzędność państwa: -prawo reguluje dopuszczalność ingerencji państwa w gospodarkę, -państwo ma stosować zasady państwa prawnego, -prawo to określa zasady na jakich warunkach państwo funkcjonuje, -ingerencja państwa ma być zgodna z prawem.
Normy administracyjnego prawa gospodarczego można podzielić na:
- ustrojowe - regulują organizację i zasady funkcjonowania aparatu administracyjnego powołanego do czuwania nad podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej
- materialne - regulują uprawnienia i obowiązki organów administracji gospodarczej oraz przedsiębiorców
procesowe (formalne) - regulują tok czynności podejmowanych przez organy administracji i przedsiębiorców w celu realizacji norm prawa materialnego
Główne obszary administracyjnego prawa gospodarczego:
- reglamentacja - ochrona wolnej konkurencji, prawidłowe funkcjonowanie rynków finansowych, bezpieczeństwo energetyczne
- policja gospodarcza- nadzór nad różnymi obszarami działalności gospodarczej sprawowany ze względu na bezpieczeństwo, ochronę środowiska naturalnego oraz porządek i spokój publiczny
- podmioty bierne i czynne- bierne czyli przedsiębiorcy i czynne czyli władza publiczna reprezentowana przez właściwe organy – wpływa na uprawnienia i obowiązki, na życie gospodarcze
- pomoc publiczna dla przedsiębiorców
- prawo zarządu mieniem publicznym
Działając w imieniu państwa, administracja publiczna może korzystać z przymusu państwowego i dysponować władztwem administracyjnym. Wymiar władztwa jest więc zawsze określony przez przepisy prawa. Istotą władztwa jest to, że administracja publiczna jednostronnie decyduje o treści stosunku prawnego, jaki połączy ją z podmiotem stojącym poza jej strukturami, sama ustala jego prawa lub obowiązki i sama stosuje sankcje w razie naruszenia nakazów i zakazów. Rozstrzygnięcia, jakie podejmuje w tej kwestii, korzystają z domniemania legalności. Elementem tego władztwa jest możliwość zastosowania przymusu.
Prawo gospodarcze prywatne - obejmuje ustrój jednostek organizacyjnych prowadzących działalność gospodarczą i stosunki prawne z ich udziałem oraz ochronę cywilno-prawną ich interesów, reguluje stosunki prawne między stronami podmiotu gosp.
Konstytucja RP
Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.
Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji.
Ustawa Prawo zamówień publicznych
Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych.
Kodeks Spółek Cywilnych
Ustawa o działach administracji rządowej.
Ustawa o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa.
Ustawa o samorządzie gminnym.
Prawo lotnicze
Prawo energetyczne
ŹRÓDŁA PUBLICZNEGO PRAWA GOSPODARCZEGO
Państwo może oddziaływać na życie gosp. tylko wtedy, gdy posiada wystarczającą podstawę prawną. Publiczne prawo gosp. tworzone jest na podstawie takich samych aktów prawnych jak prawo w innych dziedzinach życia publicznego.
opierają się o obowiązujący porządek prawny, składający się z prawa krajowego (opartego w Konstytucji) i prawa unijnego (opartego w prawie wspólnotowym). Według art. 87 i 93 Konstytucji RP (zamknięty katalog źródeł prawa):źródła prawa powszechnie obowiązujące – są to normy nakładające na podmioty prawa, zwłaszcza na jednostki, ciężary i obowiązki. Zaliczamy do nich (źródła formalne): Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, prawo miejscowe stanowione na podstawie upoważnień zawieranych przez organy samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.normy obowiązujące wewnętrznie – nakładają obowiązki i ustanawiają uprawnienia w stosunku do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu akty normatywne tego prawa. Są to uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezydenta RP, Prezesa RM, ministrów.
Źródła prawa gospodarczego publicznego – formy, w jakich przejawia się i w jakich jest podawana przedsiębiorcom do przestrzegania wola państwa w zakresie spraw dotyczących gospodarowania.Źródła prawa gospodarczego są liczne, obszerne i mało stabilne.
Wyróżniamy podział z punktu widzenia hierarchii aktów prawnych danego systemu prawa: Konstytucja. Konstytucyjne przepisy prawa gospodarczego publicznego powinny koncentrować się wokół:
-zasad prawa gospodarczego publicznego, -kompetencji organów państwa w sprawach gospodarczych,
-prawach i obowiązkach obywateli oraz instytucji prowadzących działalność gospodarczą.Umowy międzynarodowe ratyfikowane.
Przeważającą część porozumień dotyczących wykonywania zdań z zakresu administracji gospodarczej stanowią umowy nieratyfikowane, zawierane na szczeblu rządowym, ministerialnym, ambasadorów, a niekiedy nawet przez upoważnione terenowe organy administracji rządowej. Nie są one źródłami prawa w rozumieniu Konstytucji, a zawierają postanowienia wiążące państwa - strony. Za ich wykonanie odpowiadają odpowiednie organy administracji publicznej.Ustawy i rozporządzenia są powszechnie obowiązującymi źródłami prawa. Zawierają regulacje dotyczące praw i obowiązków obywateli oraz innych przedsiębiorstw, a także normują zakres kompetencji i organów administracji publicznej. Rozporządzenia są aktami wykonawczymi do ustaw. Mogą być wydawane jedynie na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawy i w celu jej wykonania
Akty prawa miejscowego są stanowione przez wojewodów, organy administracji niezespolonej oraz przez organy jednostek samorządu terytorialnego na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie. Akty te są wydawane z uwagi na zróżnicowanie kraju i brak możliwości wydawania optymalnych przepisów, dostosowanych do wymagań lokalnych na szczeblu centralnym.
Porządkowe akty prawa miejscowego mają ze swej istoty charakter policyjny. Wydawane są w celu ochrony dóbr o szczególnej wartości, takich jak np. życie i zdrowie ludzkie, bezpieczeństwo i spokój publiczny, środowisko naturalne itp., gdy brak jest odpowiednich przepisów ustawowych.
Wykonawcze akty prawa miejscowego wydawane są na podstawie ustaw i w celu ich wykonania.
Statuty- są to akty nadawane podmiotom gospodarczym przez organy administracji państwowej. Międzynarodowe prawo gospodarcze - jego źródłami są międzynarodowe traktaty: handlowe, płatnicze ,komunikacyjne, celne, monetarne.
Prawo Wspólnot Europejskich- prawo to jest tworzone przez organy wspólnot i może być stosowane bezpośrednio w państwach członkowskich.
Zasady tego prawa:
- efektywności prawa wspólnotowego
- obopólnie przyjaznej wykładni prawa
- bezpośredniego skutku
- prawo pierwszeństwa stosowania prawa wspólnotowego
Podstawową regułą publicznego prawa gospodarczego jest zasada legalizmu *podmioty bierne mogą wszystko, czego prawo im nie nakazuje lub zakazuje
*podmioty czynne mogą tylko tyle, na ile prawo je upoważnia
Prawem obowiązującym podmioty prawa gospodarczego publicznego są: -akty indywidualne
Specyfika systemu źródeł prawa gospodarczego sprawdza się do tego że:
-źródła prawa gospodarczego są rozproszone,
-cechą źródeł prawa gospodarczego jest stosunkowo mała ich stabilność,
-w prawie gospodarczym spotykamy normy zaliczane do prawa materialnego, choć występują również w jego ramach normy
Są w strukturze państwa pewne organy adm. publicznej, które zajmują się wyłącznie sprawami gospodarczymi:
Ministerstwo Gospodarki
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
Ministerstwo Skarbu Państwa
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Agencja Płatności Rolnej Skarbu Państwa
Agencja Rezerw Materiałowych
Policja Nadzoru Finansowego
Agencja Żeglugi Powietrznej
Samorządy Zawodowe i Gospodarcze (Doradców Podatkowych, Biegłych Rewidentów, Notariuszy, Pielęgniarek i Położnych, Architektów, Adwokatów, Izby Rolnicze)
Krajowe Komisje Egzaminacyjne (stwierdzają uprawnienia rzeczoznawców majątkowych, nadają uprawnienia)
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zasad organizowania przetargu na sprzedaż środków trwałych przez przedsiębiorstwa państwowe oraz warunków odstąpienia od przetargu.
Rozporządzenie Prezydenta RP o prawie przemysłowym.
Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.
Uchwała Rady Miejskiej Wrocławia w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru...
Zarządzenie Prezydenta Wrocławia w sprawie zatwierdzenia Regulaminu Organizacyjnego Zarządu
Inwestycji Miejskich
Traktat o Unii Europejskiej
Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego
Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie wymagań zasadniczych dla środków ochrony indywidualnej.
WOLNOŚĆ GOSPODARCZA W PRAWIE POLSKIM
Wolność działalności gospodarczej jest jednym z fundamentów społecznej gospodarki rynkowej (art. 20 Konstytucji RP) i stanowi zarazem samoistnie prawo podmiotowe (art. 22 K RP).
Należy ją rozumieć jako wolność wyboru działalności gospodarczej i wolność jej wykonywania. Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wielokrotnie podkreślał prawo jednostek (osób fizycznych) i instytucji do samodzielnego decydowania o udziale w życiu gospodarczym, zakresie i formach tego udziału, w tym także możliwie swobodnego podejmowania działań faktycznych i prawnych, które mieszczą się w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.
Wolność wykonywania określonego rodzaju działalności gospodarczej zawiera w sobie zarówno aspekt ilościowy, odnoszący się do intensywności prowadzonej działalności, jak i aspekt jakościowy, który należy rozumieć jako swobodę określania zakresu prowadzonej działalności: terytorialnego, personalnego i rzeczowego. Takie rozumienie wolności działalności gospodarczej powoduje, że każda reglamentacja w określonej dziedzinie zawęża sferę wolności wykonywania działalności przez podmioty.
Z przepisów Konstytucji RP i orzecznictwa TK wynika, że wolność działalności gospodarczej nie ma charakteru absolutnego(ius infinitum) i może zostać ograniczona, ale ograniczenia te muszą mieścić się w konstytucyjnych standardach ich wprowadzania.
Zgodnie z art. 22 Konstytucji RP ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. A więc
materialnym warunkiem ograniczenia wolności gospodarczej jest przede wszystkim wykazanie takiej potrzeby poprzez uzasadnienie konieczności (co wynika z art.31 Konstytucji RP) wprowadzanych ograniczeń praw jednostki dla ochrony ważnego interesu publicznego.
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
W ujęciu prawa gosp. wolność gospodarcza nie ma charakteru absolutnego, doznaje mianowicie ograniczeń podyktowanych koniecznością ochrony dóbr wyższego rzędu (np. ważne interesy państwa, jak bezpieczeństwo i obronność, czy interesy publiczne, jak życie i zdrowie ludzi, środowisko). Ograniczenia wolności gospodarczej mogą być przedmiotowe lub podmiotowe. Wśród pierwszych wymienić należy przede wszystkim koncesje i zezwolenia oraz zakazy, przykładem drugich mogą być ograniczenia dotyczące osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Koncesje i zezwolenia stanowią dość skuteczny instrument sprawowania przez państwo i jego administrację kontroli nad działalnością gospodarczą, ograniczający wolną konkurencję. Zakres ich stosowania przesądza w praktyce o zakresie wolności gospodarczej.
Zasada wolności gospodarczej wynika z zasady wolności człowieka i ma swoje konstytucyjne podstawy. Zasada wolności gospodarczej polega na tym, że w granicach określonych prawem każdy może podjąć i prowadzić działalność gospodarczą bez konieczności uzyskiwania na to zgody ze strony władzy publicznej. Organy administracji publicznej mogą władczo wkraczać w sferę praw i obowiązków jednostki tylko wtedy, gdy mają do tego wyraźne upoważnienie w przepisach rangi ustawy.
- podstawę ustroju stanowić ma system gosp. rynkowej, przy jednoczesnej realizacji podstawowych interesów RP
- system gosp. rynkowej opiera się na zasadzie wolności gosp. (zasada ustroju gosp., gwarancja wolności podstawowych, w tym własności prywatnej, wolności wyboru i wykonywania zawodu, wyboru miejsca pracy)
- zasada wolności gosp. nie jest zasadą absolutną, jej realizacja jest dopuszczalna w granicach wyznaczonych ustawami, które uwzględniają ważny interes publiczny (ale tylko, gdy jest to konieczne w celu zapewnienia bezp., porządku publ., ochrony środ., zdrowia, moralności publ., wolności i praw innych osób – katalog zamknięty )
- korzystanie z wolności gosp. nie może naruszać przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka oraz mieć na względzie zasady solidarności, dialogu i współpracy z innymi
Zasada wolności gosp. w znaczeniu przedmiotowym:
prawne domniemanie swobody podejmowania i prowadzenia działalności gosp. przez wszystkich przedsiębiorców o ile co innego nie wynika z obowiązujących przepisów ustawowych
Swobody związane z działalnością gosp.:
- swoboda podejmowania działalności (wyjątek – koncesje i zezwolenia)
- prowadzenia działalności (ograniczenia policyjno-administracyjne)
- formy organizacyjno-prawnej prowadzenia działalności (wyjątek – ustawodawca wskazuje)
- swoboda w konkurowaniu z innymi podmiotami (nieuczciwa konkurencja, monopol)
- w zbywaniu własnych towarów i usług, kształtowania cen (wyjątek – praktyki monopolistyczne, ustawa o cenach)
- w sposobie zaangażowania kapitału
- zakresu terytorialnego
- zakresu personalnego (kodeks pracy)
- zakresu rzeczowego
- intensywności prowadzonej działalności, zmian
- w dokonywaniu czynności prawnych
Ograniczona jest swoboda działania organów administracji.
Zasada wolności gospodarczej związana jest z zasadą:
- ochrony własności
- ochrony praw słusznie nabytych
- równości wobec prawa
- trwałości decyzji administracyjnej
- ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego
- ochrony prawidłowego funkcjonowania gospodarki rynkowej
- ochrony zasobów narodowych
- ochrony interesów politycznych i gospodarczych państwa
- prawidłowego gospodarowania mieniem publicznym
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów.
Ustawa o finansach publicznych
Ustawa Prawo spółdzielcze.
Ustawa o samorządzie województwa.
Ustawa Prawo o stowarzyszeniach.
POJĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
W myśl art. 2 ustawy „działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Jest to definicja przedmiotowa. Według tej definicji określone zostały cechy (wyznaczniki), którymi musi oznaczać się aktywność podmiotu, by mogła być uznana za działalność gospodarczą.
Wyznaczniki:
- określony w ustawie rodzaj działalności czyli wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż
- działalność zawodowa
- charakter zarobkowy
- charakter zorganizowany
- ciągłość
ad.1
Działalność wytwórcza – wytwarzanie jest związane z powstawaniem, produkowaniem, tworzeniem lub kształtowaniem czegoś, wynikiem tego procesu jest wytworzone dzieło lub produkt, będą to nie tylko czynności, które prowadzą do wytworzenia produktu materialnego, ale także takie, których skutkiem jest powstanie produktu niematerialnego.
...
gosicka