skrypt_media_w_PL_2011_maj.pdf

Media w Polsce 2009/2010

Materiały dla studentów I roku Instytutu Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa na UKSW w Warszawie

Opracował: ks. Andrzej Adamski

LEKTURY OBOWIĄZKOWE:.................................................................................................................................................3

NORMATYWNE DOKTRYNY DZIAŁANIA MEDIÓW........................................................................................................3

SYSTEM PRASOWY.................................................................................................................................................................5

USTAWA Z DNIA 26 STYCZNIA 1984 R . P RAWO PRASOWE (D ZIENNIK U STAW Z 7 LUTEGO 1984 R .)............................................6

KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI .....................................................................................................................8

U RZĄD K OMUNIKACJI E LEKTRONICZNEJ (UKE) ...................................................................................................................... 11

P RZEPISY ANTYKONCENTRACYJNE ..........................................................................................................................................12

INNE SKŁADNIKI POLSKIEGO SYSTEMU MEDIALNEGO............................................................................................ 14

A GENCJE PRASOWE .................................................................................................................................................................14

F IRMY KOLPORTERSKIE ........................................................................................................................................................... 15

O RGANIZACJE BADAJĄCE RYNEK I BRANŻOWE ......................................................................................................................... 17

PRZEMIANY W POLSKICH MEDIACH PO 1989 R............................................................................................................27

T RANSFORMACJA SYSTEMU PRASOWEGO .................................................................................................................................27

L IKWIDACJA RSW..................................................................................................................................................................28

SEGMENTACJA RYNKU PRASOWEGO............................................................................................................................. 30

KONCERNY PRASOWE W POLSCE....................................................................................................................................32

RYNEK DZIENNIKÓW W POLSCE.....................................................................................................................................49

D ZIENNIKI OGÓLNOPOLSKIE .................................................................................................................................................... 49

P RASA EKONOMICZNA ( DZIENNIKI )..........................................................................................................................................62

D ZIENNIKI BEZPŁATNE ............................................................................................................................................................ 64

P RASA REGIONALNA ............................................................................................................................................................... 66

TYGODNIKI............................................................................................................................................................................81

INNE SEGMENTY:.................................................................................................................................................................88

P RASA KOBIECA :.....................................................................................................................................................................88

P RASA DLA MĘŻCZYZN ............................................................................................................................................................ 91

P RASA DZIECIĘCA ...................................................................................................................................................................92

M IESIĘCZNIKI PARENTINGOWE ( DLA RODZICÓW )...................................................................................................................... 96

PRASA KATOLICKA I KAI................................................................................................................................................... 97

D ZIENNIK KATOLICKI A RACZEJ JEGO BRAK .............................................................................................................................. 97

T YGODNIKI :............................................................................................................................................................................ 97

K ATOLICKA A GENCJA I NFORMACYJNA .................................................................................................................................. 101

MEDIA PUBLICZNE – MISJA I ABONAMENT................................................................................................................. 102

STATUS, ZADANIA I FINANSOWANIE NADAWCÓW PUBLICZNYCH........................................................................ 104

N ADAWCY SPOŁECZNI :.......................................................................................................................................................... 107

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RYNKU RADIOWEGO.............................................................................................. 108

R ADIOFONIA PUBLICZNA W P OLSCE TO :................................................................................................................................. 108

N ADAWCY RADIOWI KONCESJONOWANI ................................................................................................................................. 109

S TRUKTURA WŁASNOŚCIOWA ................................................................................................................................................ 110

Radiofonia publiczna:......................................................................................................................................................110

Nadawcy koncesjonowani (holdingi)................................................................................................................................110

RYNEK TELEWIZYJNY W POLSCE................................................................................................................................. 119

T ELEWIZJA PUBLICZNA ......................................................................................................................................................... 119

N ADAWCY TELEWIZYJNI KONCESJONOWANI .......................................................................................................................... 120

I NNE :.................................................................................................................................................................................... 128

Media w Polsce – skrypt 2010/2011

S IECI TELEWIZJI KABLOWEJ ................................................................................................................................................... 129

S ATELITARNE PLATFORMY CYFROWE .................................................................................................................................... 130

ANEKS.................................................................................................................................................................................... 131

C YFRYZACJA :....................................................................................................................................................................... 131

M AGICZNE SŁOWO „ CYFRYZACJA ” ......................................................................................................................................... 131

P ROBLEM CYWILIZACYJNY ................................................................................................................................................. 131

M ULTIPLEKSY I SATELITY ................................................................................................................................................... 132

A KTYWNE PAŃSTWO ........................................................................................................................................................... 132

B ĘDZIEMY CYFROWĄ WYSPĄ ? ............................................................................................................................................... 133

T ELEWIZJA P OLSKA RUSZYŁA Z PLATOFRMĄ CYFROWĄ ...................................................................................................... 137

C YFRYZACJA NIEBEZPIECZNIE OPÓŹNIONA ........................................................................................................................... 137

G WARANCJA DLA WIDZÓW .................................................................................................................................................... 137

P RAWO DALSZEGO NADAWANIA ............................................................................................................................................ 138

P ROBLEM Z DRUGIM MULTIPLEKSEM ...................................................................................................................................... 139

TVP SAMA DOKONA CYFRYZACJI ?......................................................................................................................................... 139

Media w Polsce – skrypt 2010/2011

Lektury obowiązkowe:

I. Janke, Kategoria: dziennikarstwo dworskie , http://www.rp.pl/artykul/428364.html

A. Adamski , Internet a polskie prawo prasowe – stan obecny i propozycje zmian , „Kultura i Historia” 2010

nr 17, http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1686 (dostęp 12.02.2010).

A. Adamski , Strony internetowe a wymóg rejestracji prasy , „Państwo i Prawo” 2010 nr 2, s. 30-43.

A. Adamski , Internet – medium, prasa czy środowisko komunikacyjne? , „Zeszyty Prawnicze UKSW” (w

druku).

Jan M. Kujawski , Streaming radio w Internecie , http://www.radiotrack.pl/index.php/radio-jako-

medium/raporty/107-streaming-audio-w-internecie.

C. Michalski , Zmarnowany czakram , w: tenże, Gorsze światy , Lublin 2006, s. 95-124 ALBO „Arcana” 2003

nr 54(6), s. 5-19.

I. Krzemiński , Czego nas uczy Radio Maryja?, Warszawa 2009.

W. Łysiak , Rzeczpospolita kłamców. Salon , Warszawa 2004.

Normatywne doktryny działania mediów

Doktryny (nazywane też teoriami prasy, albo konkretyzacją i uszczegółowieniem ideologii) to ogólne zasady

„wykonawstwa medialnego”, które stosuje się do nowoczesnych mediów, także ponadnarodowych. 1 Inna

definicja – doktryna to normatywna teoria mediów, która określa zadania i zasady działania mediów maso-

wych oraz nadaje tym działaniom sens. Na Zachodzie wyróżnia się 4 podstawowe: autorytarną, liberalną,

komunistyczną, odpowiedzialności społecznej.

1. Doktryna autorytarna – bezpośrednia i widoczna kontrola mediów przez władcę (dyktatora). Sięga

korzeniami ustroju feudalnego. Główną jej przesłanką jest przekonanie o słabości i niedoskonałości

natury ludzkiej, która nie jest zdolna do samodzielnego rozwoju poza zbiorowością zorganizowaną i

kontrolowaną przez państwo. Media masowe mają działać na rzecz umacniania władzy przywódcy,

budowania jedności narodu i mobilizacji społeczeństwa do realizowania celów wskazanych przez

przywódcę. Państwo kontroluje media przy pomocy koncesjonowania nadawców, cenzurę prewen-

cyjną i represje prawne (sądowe). Oprócz tego mogą wpływać na media przy pomocy różnych dota-

cji, subwencji czy też infiltracji mediów przez agentów tajnych służb. Media mogą krytykować

urzędników niskiego szczebla, ale mają oszczędzać władcę;

2. Doktryna liberalna – w jej myśl prasa powinna być „rynkiem idei”, na którym zwyciężają prawda i

dobro, a zło i kłamstwo ponoszą klęskę. Jest rozszerzeniem na prasę wolności jednostki w zakresie

mowy, opinii, religii i zgromadzeń. Powiązana z ideologią liberalizmu XVII-XIX wiecznego, gdzie

prasa była narzędziem działania burżuazji i innych sił, walczących z porządkiem feudalnym. Kwinte-

sencją tej doktryny jest I Poprawka do Konstytucji USA; „Kongres nie uchwali prawa, ograniczające-

go wolność słowa lub prasy”.

W praktyce ta teoria zawodzi w sytuacjach wojny lub rewolucji; poza tym wolność słowa nie jest

wartością bezwzględną. W teorii liberalnej nie ma cenzury – karze się jednak za naruszenie indywi-

dualnych praw prywatności lub interesu społecznego. A zatem ochrona prywatności, bezpieczeństwa

państwa bierze górę nad wolnością publikowania.

Wolność mediów umożliwia im sprawowanie funkcji kontrolnej wobec rządu i wielkiego biznesu

oraz pilnowanie interesu publicznego. Mają być one „psem łańcuchowym demokracji” – strzec po-

rządku w państwie, nagłaśniać różne przypadki łamania prawa bądź naruszania reguł demokracji

przez osoby sprawujące władzę. Korzyści z wolności mediów:

Oprac. na podst. T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Warszawa-

Kraków 1999, s. 158-173; M. Mrozowski, Media masowe. Władza, rozrywka i biznes, Warszawa 2001, s. 193-224.

Media w Polsce – skrypt 2010/2011

 Systematyczne nadzorowanie władzy oraz informowanie o jej działaniu (patrzenie władzy na

ręce – czy obecne polskie media wypełniają tę funkcję?). Zob. I. Janke, Kategoria: dziennikar-

stwo dworskie, http://www.rp.pl/artykul/428364.html (dostęp 21.02.2010) UWAGA! LEK-

TURA OBOWIĄZKOWA

 Wyrażanie różnych idei, poglądów i wierzeń;

 Wzrost zakresu wolności społecznej;

 Stymulacja systemu informacji publicznej

Trzeba też zauważyć, że Internet oraz rozwój telefonii komórkowej dość mocno rewolucjonizują ten

aspekt działania mediów.

Wolność mediów wymaga jednak spełnienia pewnych warunków:

 Brak cenzury, koncesjonowania, kontroli rządowej; brak przymusu publikowania i odbioru

mediów

 Prawnie zagwarantowanej możliwości dla obywateli swobody odbioru mediów oraz dostępu

do informacji (prawo do komunikowania)

 Prawa do informacji (ustawa o dostępie do informacji publicznej!)

 Autonomia redakcyjna (brak ukrytego wpływu właścicieli mediów lub reklamodawców na se-

lekcję wiadomości i opinii)

Możliwe trudności:

 Wolność słowa nie jest absolutna;

 Konflikt między właścicielami i kontrolerami mediów a tymi, którzy chcą mieć na nie wpływ

 Rozbieżności w celach i oczekiwaniach nadawców i odbiorców;

Obszary sporu między wolnością mediów a jej ograniczeniem:

 Prawo do prywatności

 Prawo do ochrony reputacji i dobrego imienia – w tych dwu punktach trochę inaczej trak-

towane są osoby publiczne;

 Ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa państwa

 Ochrona tajemnicy państwowej (skomplikowana kwestia)

 Niedopuszczalność treści obscenicznych, pornograficznych, naruszających dobre obycza-

je;

Podstawowe zasady mediów w doktrynie liberalnej:

 Obiektywizm (oddzielenie informacji od komentarza – ideał dziennikarstwa)

 Sprawiedliwość i wielostronność (sprawiedliwe udostępnianie mediów masowych do pre-

zentowania różnych opinii; za – i przeciw). Niebezpieczeństwem jest tu jednak fakt, że

może doprowadzić do zatarcia granicy między tym, co słuszne a niesłuszne, podważyć ist-

nienie prawdy obiektywnej, sprowadzić dyskusję do tego, że każdy ma swoją prawdę, że

wszystkie poglądy są jednakowo ważne i wartościowe

 Konieczność różnorodności mediów, związana z prawem dostępu do mediów (media jako

forum różnych wartości, targowisko ofert treści)

 Konieczność jakości informacji dziennikarskiej (media powinny przedstawiać pełny obraz

wydarzeń, informacja powinna być obiektywna, dokładna, uczciwa, pełna, prawdziwa co

do faktów, wiarygodna, oddzielająca fakty od opinii).

3. Doktryna odpowiedzialności społecznej

Jest ona odmianą doktryny liberalnej. Głosi, że własność mediów i ich działanie są formą misji spo-

łecznej, a nie prywatnej koncesji. U jej podstaw leży krytyka mediów, która zauważa, że:

 Rozwój mediów uczynił z nich potężne narzędzie wpływu na społeczeństwo i lukratywną

dziedzinę biznesu;

Media w Polsce – skrypt 2010/2011

 Media źle wykorzystują władzę i pozycję, którą zdobyły w społeczeństwie;

 Nowoczesna wiedza o człowieku podważa fundamentalne założenia doktryny liberalnej

(człowiek nie odróżnia tak doskonale dobra od zła, jest rozumny, ale jest też podatny na de-

magogię i manipulację);

 Profesjonalizacja zawodu dziennikarskiego oraz świadomość rosnącej roli mediów w społe-

czeństwie zrodziły potrzebę stworzenia standardów i kodeksów etycznych

Stawia mocno na samokontrolę środowiska dziennikarskiego. W myśl tej doktryny:

 Media mają zobowiązania społeczne

 Media informacyjne powinny być prawdziwe, dokładne, sprawiedliwe, obiektywne, istotne;

 Media powinny stanowić forum dla różnych idei;

 Media powinny przestrzegać ustalonych kodeksów i standardów etycznych i profesjonalnych

 W pewnych okolicznościach państwo ma prawo kontroli mediów.

4. Doktryna komunistyczna – media są własnością „ludu pracującego”. Mają być czynnikiem propa-

gandy rewolucyjnej, co w praktyce oznaczało ich pełną kontrolę przez aparat partyjny. Media wg tej

doktryny z założenia są stronnicze, oczywiście w stronę ideologii marksistowskiej.

Główne cechy mediów wg tej doktryny:

 Upaństwowienie mediów

 Partyjność (dziennikarze to oczy, uszy i usta partii) i klasowość

 Ograniczenie wolności (lub jej brak – cenzura prewencyjna i represyjna).

 Zasada instrumentalnego traktowania mediów – Ideowość (media mają kształtować poglądy

zgodne z obowiązującą ideologią)

5. Doktryna katolicka – jest szczególną odmianą doktryny odpowiedzialności społecznej.

Kościół nie akceptuje indywidualistyczno-liberalnej koncepcji prasy, widzi bowiem konflikt między

wolnością słowa i prasy w rozumieniu liberalnym a prawdą i normami moralnymi. Przestrzega, że

wolność słowa może być źle użyta – dla wzniecania nienawiści, szerzenia przemocy etc. Nie można

przyznawać równych praw fałszowi i prawdzie.

Obecna nauka Kościoła o mediach ukształtowała się po Soborze Watykańskim II. Mówi ona, że

człowiek ma naturalne prawo do rozpowszechniania swych poglądów, ale nie jest ono nieograniczo-

ne. Ogranicza je obowiązek przekazywania prawdy oraz zasady porządku moralnego. Media mają

służyć dobru wspólnemu, a władza ma chronić właściwą i słuszną wolność informacji.

Doktryna katolicka zawarta jest w stosownych dokumentach Kościoła o mediach (które studenci IE-

MiDu powinni poznać w ramach wykładu „Nauka Kościoła o mediach i dziennikarstwie”)

System prasowy

Zdaniem W. Sonczyka, nie ma normatywnej definicji pojęcia „system prasowy”. W potocznym ro-

zumieniu „prasa” – to ogół gazet, ukazujących się na jakimś terytorium. Rozumie się tu głównie media dru-

kowane. Prawne rozumienie słowa „prasa” wg prawa prasowego – patrz niżej, art. 7 ustawy  nie ogra-

nicza się tylko do mediów drukowanych. „System” z kolei oznacza „zbiór wzajemnie powiązanych elemen-

tów; powiązania między elementami systemu tworzą jego strukturę”. A zatem „system prasowy” można

zdefiniować jako ogół instytucji uczestniczących w różny sposób w procesie komunikowania masowego

o charakterze periodycznym.

Na współczesny system prasowy w Polsce składają się dwa typy instytucji medialnych. Pierwszy to te, z

którymi odbiorcy mediów stykają się na co dzień: redakcje, wydawnictwa prasowe, nadawcy radiowi, tele-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: