Dynastia Piastów w Polsce - bilans panowania.doc

(61 KB) Pobierz

Dynastia Piastów w Polsce

Dynastia Piastów w Polsce – bilans panowania.

Dynastia Piastów rządziła polskimi ziemiami od prawdopodobnie IX wieku, czyli od czasu przejęcia władzy w Gnieźnie przez Siemowita Piastowica do roku 1370, czyli do śmierci Kazimierza Wielkiego, ostatniego władcy z rodu Piasta. Rządy Piastów są ogólnie pozytywnie pojmowane przez społeczeństwo, ale czy słusznie? O tym właśnie będę pisał. Zacznę od opisania rządów każdego Piasta, począwszy od Mieszka – pierwszego historycznego księcia, a skończywszy na Kazimierzu Wielkim.

Nie wiadomo, kiedy urodził się Mieszko, ani czy jego ojcem był rzeczywiście Siemomysł. Prawdopodobnie urodził się między rokiem 920 i 945 z czego druga data wydaje się historykom wiarygodniejsza. Wstąpił na tron około roku 960. Mieszko, tak jak wszyscy mieszkańcy ówczesnej Polski, był poganinem. Jego państwo obejmowało ziemie dzisiejszej Wielkopolski i część Kujaw, czyli tereny zamieszkiwane przez plemiona Polan i Goplan. Mieszko był władcą energicznym prowadzącym agresywną politykę wobec sąsiednich plemion. Natychmiast po wstąpieniu na tron Mieszko podbił plemiona Mazowszan, Kaszubów i Słowińców. Potem Mieszko podporządkował sobie ziemię plemienia Lubuszan, która była bardzo ważna dla Wieletów i Czechów. Zagarnięcie ziemi Lubuskiej zaczęło ciężką wojnę między Wieletami a Polanam. Książę postanowił poślubić Dobrawę, córkę księcia czeskiego Bolesława, i poprzez to małżeństwo przyjąć wiarę chrześcijańską. Czechy bowiem zostały schrystianizowane już przez księcia wielkomorawskiego Świętopełka I. Mieszko dzięki chrystianizacji osiągnął swoje cele polityczne i społeczne. Przy pomocy wojsk czeskich pokonał Wieletów. Jego kraj stał się równym partnerem dla innych państw. Jego władza stała się niepodważalna, gdyż pochodzi od Boga. Jednak niemiecki margrabia Hodon, który sprzeciwiał się ekspansji Mieszka na Pomorze Zachodnie, napadł na państwo Polan. Mieszko wraz ze swym bratem Czciborem zadał wojskom niemieckim druzgoczącą klęskę. Cesarz Otton I ukarał Mieszka biorąc jako zakładnika jego pierworodnego syna Bolesława. Później Mieszko toczył wojny z Lędzianami, Rusinami, Duńczykami, cesarstwem niemieckim i Czechami. W konsekwencji tych wojen, kiedy umierał w sędziwym wieku jego państwo obejmowało tereny obecnej Polski oprócz Warmii i Mazur. Jego rządy były jak najbardziej korzystne dla Polski.

Następcą Mieszka był Bolesław, zwany Chrobrym, jedyny syn Mieszka i Dobrawy. Mimo że nie był wymieniony w Dagome iudex jako następca, to dzięki jego zdecydowaniu i wygnaniu macochy Ody wraz z synami, udało mu się przejąć władzę i nie mieć w przyszłości problemów z opozycją. Bolesław urodził się w 966 r. W wieku objęcia władzy miał 26 lat i trzecią żonę. W 1000 roku przybył do Gniezna Otton III. Głównym powodem była pielgrzymka do grobu św. Wojciecha – misjonarza zamordowanego w Prusach. Drugim powodem była chęć stworzenia państwa uniwersalnego składającego się z czterech części: Italii, Galii, Germanii i Slawii (czyli Słowiańszczyzny). Bolesława widział jako namiestnika tej czwartej części. Podczas spotkania Otton dokonał symbolicznej koronacji Bolesława wkładając na jego głowę własny diadem cesarski i dając mu kopię włóczni św. Maurycego. Bolesław dał cesarzowi w zamian ramię św. Wojciecha. Dwa lata później umarł Otton III, a tron objął Henryk II, wróg Słowian. Zastawił on pułapkę na Bolesława, kiedy ten przybył na zjazd książąt. Tak rozpoczęła się wojna polsko-niemiecka, która trwała z przerwami 16 lat. Podczas tej wojny Bolesław nękał i niszczył armie niemieckie, które wkraczały do Polski i zajął Milsko i Łużyce. Podbij także Słowację i Morawy. Po zawarciu pokoju z Cesarstwem, Bolesław ruszył na Kijów by wprowadzić na tron syna Włodzimierza, a swojego zięcia Świętopełka. Nad Bugiem rozgromił armię księcia ruskiego Jarosława, brata Świętopełka, i wraz z Pieczyngami zdobył Kijów. Na tamtejszym tronie zasiadł Świętopełk. Wobec powstania ludowego, Bolesław wycofał się z Kijowa wraz z jego bogactwami. Po drodze do Polski zajął i przyłączył Grody Czerwieńskie. W wyniku powstania Świętopełk został wygnany, lecz Bolesław już się za nim nie wstawiał. Wolał utrzymywać przyjazne stosunki Jarosławem. Po latach wojen nadszedł czas na pokój. Bolesław wykorzystał śmierć papieża oraz cesarza i koronował się 18 kwietnia 1025 roku na króla (bez zgody papieża). Zmarł nie długo później, 17 czerwca tego samego roku. Zostawił po sobie silne państwo powiększone o Milsko, Łużyce, Słowacje, Morawy i Grody Czerwieńskie, choć utracone zostało Pomorze. Zostawił po sobie także wielu wrogów zewnętrznych m.in. Cesarstwo Niemieckie, Czechy i Ruś Kijowską. Jego rządy były korzystne dla Polski pod względem prestiżu państwa, jego siły militarnej oraz zdobyczy terytorialnych, lecz niekorzystne pod względem politycznym i gospodarczym. Jego monarchia wojenna opierała się na zwycięskich wojnach i łupach, które opłacały drużynę książęcą.

Po Bolesławie rządy zaczyna jego syn z trzeciego małżeństwa - Mieszko II Lambert. Urodził się w 990 roku. Był synem Bolesława Chrobrego i jego trzeciej żony Emnildy, córki Dobromira, księcia zachodniosłowiańskiego. Był zdolnym człowiekiem i prawą ręką ojca, kiedy ten prowadził wojny z Cesarstwem. Dlatego też Bolesław ożenił go z Rychezą, córką potężnego palatyna Ezzona, i uczynił z niego następcę tronu. Mieszko Lambert posiadał talent dowódczy, choć nie taki wielki jak miał Chrobry. Dobrze zarządzał ziemią krakowską, którą dał mu ojciec. Kiedy Bolesław umarł, Mieszko Lambert wypędził swych dwóch braci; Bezpryma oraz Ottona i koronował się tak samo jak ojciec, czyli bez zgody papieża. Tak jak Bolesław, Mieszko II postanowił prowadzić aktywną politykę zagraniczną. Na początek poparł w 1026 r. rebelię Ernesta II, księcia Szwabii, i Fryderyka I, księcia Górnej Lotaryngii. Jednak przygotowania do wyprawy zakończyły się dopiero 2 lata później, kiedy nowy cesarz Konrad II rozprawił się już z buntownikami. Mieszko II ograniczył się do splądrowania Saksonii. Rok później cesarz zorganizował wyprawę odwetową. Poniósł jednak dotkliwą klęskę. Powodem tego było stosowanie przez Mieszka taktyki jego ojca, która polegała na obronie przepraw przez Odrę i nękaniu nieprzyjaciela. Po roku Mieszko Lambert zawarł z Węgrami sojusz antyniemiecki. Węgrzy najechali Bawarię, a Polacy - Saksonię. Cesarz postanowił zniszczyć sojusz między Stefanem I (królem Węgier), a Mieszkiem II oraz utworzyć antypolski sojusz wraz z Jarosławem, księciem kijowskim. Mieszko nie mogąc się przeciwstawić dwóm wrogom naraz postanawia oddać cesarzowi w zamian za pokój zdobyte z taki trudem przez Bolesława Łużycę i Milsko. Wojska księcia Jarosława pokonują drużynę Mieszka, który po klęsce ucieka do Czech. Jarosław oddaje tron polski Bezrymowi i zajmuje Grody Czerwieńskie. Książę czeski Udalryk postanawia pomścić krzywdę swego brata Bolesława III Rudego, którego Bolesław Chrobry oślepił, i wykastrować Mieszka.

W roku 1031 władzę w Polsce obejmuje Bezprym. Niezwłocznie po przejęciu władzy nowy książę oddaje cesarzowi polskie insygnia koronacyjne, co oznacza zrzeczenie się suwerenności i władzy królewskiej. Insygnia te wywozi z Polski żona Mieszka II, Rycheza. Wraz z nią Polskę opuszczają królewicz Kazimierz i jego dwie siostry. Bezprym rozpoczyna krwawe prześladowania opozycji. Morduje elity władzy i duchowieństwo. Ludność państwa, która nadal wierzy w starych bogów, nienawidzi Kościoła oraz władzy, które ją uciskają, decyduje się na powstanie. Nazywa się je reakcją pogańską. W 1032 Bezprym zostaje zamordowany przez swego brata Ottona. W kraju zapanowała całkowita anarchia.

Książę Udlaryk postanawia wypuścić Mieszka by ten zapanował na ludem. Obawia się on, bowiem, że reakcja pogańska dotrze do Czech. Cesarz niemiecki postanawia zrobić kolejną wyprawę na Polskę. Mieszko wiedząc, że wyprawa jeszcze bardziej zniszczy państwo postanawia zrobić to, co będzie chciał cesarz. Konrad dzieli Polskę między Mieszka, Ottona, i kuzyna Mieszka, Dytryka. Mieszko Lambert po śmierci Ottona i Dytryka jednoczy kraj. Umiera w 1034 roku zmagając się z powstaniem ludowym. Mieszko był zdolnym i wykształconym władcą. Znał łacinę i grekę. Potrafił walczyć i wygrywać. Jednak nie tak jak Bolesław. Nie potrafił rządzić w monarchii wojennej. To doprowadziło do klęski i upadku Polski.

Po Mieszku II Lambercie rządy zaczyna Kazimierz I zwany Odnowicielem. Urodził się w 1016 roku. Był jedynym synem Mieszka II i Rychezy. Na początku swych rządów próbuje zapanować nad zbuntowanym ludem. Utrzymuje się u władzy trzy lata. W 1037 roku zostaje wypędzony przez możnych. W 1038 roku kraj najeżdża książę czeski Brzetysław i doszczętnie niszczy Gniezno. Zajmuje też Śląsk i Małopolskę. Cesarz Henryk III zaniepokojony sukcesami Brzetysława postanawia pomóc Kazimierzowi odzyskać tron. Kazimierz przy poparciu Niemiec, Kościoła i możnych odzyskuje tron. W 1040r. książę atakuje i zdobywa Śląsk, który jednak będzie całkowicie Polski dopiero w 1054 roku. W 1047r. Kazimierz wraz z Rusinami atakuje i podbija samozwańcze księstwo mazowieckie Miecława. Po wojnach Kazimierz odbudowuje państwo. Buduje nowe kościoły, odnawia administrację, zamienia drużynę książęcą w rycerzy i dzięki pokojowi rozwija kraj. Umarł w 1058 roku. Ten książę dobrze się Polsce przysłużył.

Następnym władcą Polski jest Bolesław II zwany Śmiały lub Szczodry. Urodził się w 1040r. jako syn Kazimierza I i Marii Dobronegi, księżniczki ruskiej. Był władcą bardzo gwałtownym, dumnym i energicznym. Jego rządy zaczęły się od wojny z Czechami. Potem chcąc by Polska była otoczona przyjaznymi państwami, zaangażował się w sprawy Rusi broniąc tronu swego wuja Izjasława. Otrzymał w zamian Grody Czerwieńskie, bogate łupy i sojusz z Rusią. Bolesław ingeruje także skutecznie w sprawy wewnętrzne Węgier. W konflikcie papiesko-cesarskim postanawia poprzeć papieża, dzięki czemu otrzymuje pozwolenie na koronację. Koronacja Bolesława na króla 25 grudnia 1076r. spotkała się z niezadowoleniem ze strony możnych. Kiedy król w 1079r. zabił biskupa Stanisława za to, że ten przyłączył się do opozycji, możni się zbuntowali, wygnali Bolesława i obwołali królem jego brata Władysława Hermana. Bolesław znalazł schronienie na dworze Władysława króla Węgier. Umarł w roku 1081. Podczas rządów Bolesława II Polska zyskała przyjaznych sąsiadów, takich jak Ruś i Węgry.

Po buncie możnych w 1079r. władcą został Władysław Herman. Urodził się on w 1042 roku. Był władcą pokojowym. Nie prowadził agresywnej polityki. Unormował stosunki z Czechami i Niemcami poprzez małżeństwo z Judytą, córką księcia czeskiego Wratysława i po jej śmierci z Judytą halicką, siostrą cesarza. Książę coraz gorzej radził sobie z rządzeniem, więc coraz większą władze zdobywał wojewoda Sieciach. Sprzeciwili się temu Zbigniew i Bolesław, synowie Władysława. Zaczęła się wojna między księciem i wojewodą, a synami księcia. Ostatecznie Sieciechowi zostały odebrane funkcje i urzędy, a Władysław dał synom jako dzielnice Wielkopolskę(Zbigniew) i Śląsk(Bolesław). Władysław Herman umarł w 1102 roku. Jego rządy to wojna między nim a jego synami, więc czas panowania Władysława Hermana był dla Polski raczej niekorzystny.

Po śmierci Władysława Hermana, Bolesław wygnał swego brata i rozpoczął samodzielne rządy w państwie. Bolesław III zwany Krzywoustym urodził się w 1086 roku za sprawą modlitwy do św. Idziego. Był synem Władysława Hermana i Judyty czeskiej. W 1109r. król niemiecki Henryk V nieskutecznie interweniował w obronie Zbigniewa. Po klęsce Zbigniew został oślepiony i zmarł. Po tym wydarzeniu Bolesław odprawił publiczną pokutę. Książę Polski poświęcił pierwszą część rządów na układanie stosunków z sąsiadami, a drugą na podbój i chrystianizację Pomorza. Kiedy umierał w 1138r. zostawiał po sobie dość silne państwo, ale też testament, który podzieli Polskę na wiele księstw które zostaną zjednoczone dopiero przez Władysława Łokietka w 1306r. Podsumowując, gdyby nie testament to Bolesław III Krzywousty byłby oceniany jako dobry władca.

W latach 1138-1306 nie było praktycznie jednego króla Polski, byli tylko silniejsi i słabsi książęta pretendujący do tego miana. Te czasy są niekorzystne dla Polski, choć nie tylko Polska była rozbita w tym czasie na dzielnice.

Po latach wojen i bratobójczych walk, w wyniku śmierci Wacława II, później Wacława III i Przemyśla II, Władysław Łokietek zajmuje ziemie sandomierską, łęczycko-sieradzką, kujawską, małopolską i Pomorze Gdańskie. Potem Krzyżacy, sprowadzeni do Prus przez księcia Konrada Mazowieckiego, podstępem zajmują Gdańsk i całe Pomorze Gdańskie. Jednocześnie wybucha bunt mieszczan niemieckich w Krakowie. Władysław po pokonaniu buntowników zdobywa w 1314r. Wielkopolskę. W 1320r. zostaje koronowany na króla Polski. Później Łokietek walczy z Rusią Halicką, Brandenburgią, księstwem Mazowieckim, Czechami i Krzyżakami. W 1331r. dochodzi do wielkiej acz nierozstrzygniętej bitwy pod Płowcami. W 1333r. umiera Władysław Łokietek w wieku 73 lat. Dzięki Łokietkowi Polska została w większości zjednoczona i wzmocniona. To świadczy Władysławie tym że pomimo niskiego wzrostu był to bardzo dobry władca. Jego panowanie było bardzo korzystne dla Polski.

Po Władysławie Łokietku panować będzie jeden z najwybitniejszych polskich królów – Kazimierz III Wielki. Urodził się on w 1310r. jako trzeci syn Władysława i Jadwigi, córki Bolesława Pobożnego. Jego dwaj starsi bracia umarli w młodym wieku. Podczas wojny polsko-krzyżackiej młody królewicz przekonał się, że wojska krzyżackie z łatwością zdobywają polskie drewniane zamki i grody, a zdobywanie krzyżackich zamków murowanych jest bardzo ciężkie. Ta wojna zaważyła na późniejszych działaniach Kazimierza. Jeszcze przed swoją koronacją Kazimierz przedłużył rozejm z krzyżakami i czechami zawarty przez jego ojca. W czasie swojego panowania Kazimierz starał się spory rozwiązywać dyplomatycznie. Dzięki temu odzyskał ziemię dobrzyńską i Kujawy oraz kupił od Jana Luksemburga, króla czeskiego, zrzeczenie się praw do korony polskiej. W 1340r. Kazimierz wyprawił się na Ruś Halicką by siłą bronić swego prawa do niej po bezpotomnej śmierci tamtejszego księcia. W 1346r. udało mu się ostatecznie włączyć Ruś Halicką do Polski. Resztę czasu panowania Kazimierz poświęcił na rozbudowę kraju, wzmacnianie gospodarki, budowę nowych zamków z kamienia, nadawanie przywilejów mniejszościom narodowym i mieszczanom, poprawianiu doli chłopstwa, rozwijaniu handlu i założenie pierwszego w Polsce uniwersytetu. Mimo tego, że Kazimierz był aż czterokrotnie żonaty i miał liczne kochanki, nie doczekał się męskiego potomka. Jako spadkobiercę wyznaczył najpierw Ludwika Węgierskiego, a później Kaźka Słupskiego. Ostatecznie jednak tron polski dostał Ludwik. Kazimierz III Wielki zmarł w 1370 roku. Był ostatnim Piastem na polskim tronie. Ze wszystkich Piastów na polskim tronie on najbardziej się zasłużył. Polska jeszcze nigdy nie była tak wielka, silna, tolerancyjna, mocna, bogata i jednolita jak za czasów Kazimierza Wielkiego. Słusznie nadano mu ten tytuł.

Podsumowując wszystkie osiągnięcia i porażki Piastów bilans ich panowania w Polsce jest pozytywny. Piastowie zwykle starali się wzmacniać i rozwijać państwo. Choć nie zawsze im się to udawało, potomkowie Piasta dobrze spełniali swoją rolę jako gospodarze i wodzowie Polski. Mieszko jednocząc i chrystianizując plemiona lechickie stworzył nowe, silne państwo w Europie. Bolesław Chrobry stworzył z tego państwa regionalne mocarstwo. Mieszko II, mimo talentów i wykształcenia, nie potrafił utrzymać zdobyczy ojca i wiary dziadka. Kazimierz I Odnowiciel odbudował zniszczone państwo i wzmocnił jego armię. Bolesław II Śmiały swymi śmiałymi poczynaniami wprowadzał na trony sąsiednich państw swych krewnych lub przyjaciół. Zabił także biskupa Stanisława i za to został wygnany. Rządy Władysława Hermana to bezustanna walka księcia i Sieciecha przeciwko synom książęcym. Bolesław III Krzywousty to co osiągnął zaprzepaścił w testamencie. Potem było 168 lat rozbicia dzielnicowego, walk bratobójczych i osłabiania się. Na szczęście Władysław Łokietek zjednoczył większość księstw i odnowił królestwo. Jego syn Kazimierz III Wielki najbardziej przysłużył się Polsce, gdyż zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. Szkoda, że był ostatnim z rodu Piasta.