Czasopismo Filozoficzne nr 2 [2007].pdf

CZASOPISMO FILOZOFICZNE

www.czasopismofilozoficzne.us.edu.pl

Internetowy Periodyk Naukowy

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu ål¹skiego

Recenzenci

prof. Uå dr hab. Andrzej Noras

dr hab. Dariusz Kubok

dr hab. Andrzej Lorenz

dr hab. Piotr Łaciak

Zespół redakcyjny

Marta Ples

Piotr Nowara

Konsultacja

dr Dariusz BÍben

Opracowanie graficzne strony tytułowej

Dominika Waszek

Ilustracja na stronie tytułowej

Tomasz Krajewski, “Lato”

Opracowanie techniczne

Piotr Nowara

Adres redakcji

czasfilo@us.edu.pl

nr 2/ lipiec 2007

Spis treści

Alicja Pietras BYĆ KRYTYCZNYM – CO OZNACZA DZISIAJ KANTOWSKA

TEZA O NIEPOZNAWALNOŚCI RZECZY SAMEJ W SOBIE?

Witold Marzęda RETORYKA JAKO FORMA KRYTYCYZMU

Stanisław Buda JAKI TRANSCENDENTALIZM?

Dorota Barcik DLACZEGO KRYTYKA JEST METODĄ FILOZOFII

Martyna Markowska INTERPRETACJA JAKO ROZUMIENIE W UJĘCIU

WILHELMA DILTHEYA

Agnieszka Turoń O NEGACJI

Dawid Biedrzyński UWAGI O PROBLEMIE SOLIPSYZMU W PISMACH

GOTTLOBA FREGEGO

Czasopismo Filozoficzne – nr 2 – lipiec 2007

Alicja Pietras

BYĆ KRYTYCZNYM –

CO OZNACZA DZISIAJ KANTOWSKA TEZA

O NIEPOZNAWALNOŚCI

RZECZY SAMEJ W SOBIE?

„– Odpowiedź na wielkie pytanie...

– Tak...!

– O Życie, wszechświat i wszystko inne... – powiedział Głęboka Myśl.

– Tak...!

– Brzmi... – zaczął Głęboka Myśl i urwał. –Tak...!

– Brzmi... – Tak.......

– Czterdzieści dwa – powiedział Głęboka Myśl z nieskończonym spokojem i majestatem. (...)

– Czterdzieści dwa! – wrzasnął Loonquawl. To wszystko, co masz do powiedzenia po siedmiu i pół miliona lat?!

– Sprawdziłem to bardzo dokładnie - odrzekł komputer – i bez wątpienia to właśnie jest odpowiedź. Wydaje mi

się, szczerze mówiąc, że problem polega na tym, iż wy nigdy nie znaliście naprawdę pytania” .

D. A d a m s: Autostopem przez galaktykę

W 1921 roku Nicolai Hartmann pisał, że „w dziewiętnastowiecznej teorii

poznania nie było bardziej namiętnego sporu niż spór o »rzecz samą w sobie«” 1 .

Dzisiaj wydaje się, że zarówno spory wokół tego Kantowskiego pojęcia, jak i samo to

pojęcie, przestały odgrywać w filozofii tak ważną rolę. Nie znaczy to jednak, że spór

został rozwiązany. Wydaje się raczej, że odszedł on w zapomnienie właśnie z tego

powodu, że nie został rozwiązany, i jako taki został uznany jeśli nie za

nierozwiązywalny, to przynajmniej za mało istotny z punktu widzenia poruszanej dziś

problematyki filozoficznej. Nad tym wszystkim można po prostu przejść do porządku

dziennego, lecz można też, zgodnie z wciąż na nowo „dziwiącą się” wszystkim

filozoficzną podejrzliwością, zapytać, jak to możliwe, że tylu niewątpliwie wybitnych

myślicieli nie tylko XIX, ale także pierwszej połowy XX wieku, uważało to „mało

istotne” zagadnienie za ważny problem. Oczywiście można próbować zagłuszyć swoją

ciekawość mówiąc, iż pojęcie rzeczy samej w sobie było pojęciem należącym do

pewnego ściśle określonego dyskursu filozoficznego , lecz poza nim traci ono nie tylko

1 „Um keinen Punkt ist in der Erkenntnistheorie des 19. Jahrhunderts so leidenschaftlicher Streit gewesen wie

um das »Ding an sich«”. N . H a r t m a n n: Grundzüge einer Metaphysik der Erkenntnis . Berlin 1965, s. 227.

Czasopismo Filozoficzne – nr 2 – lipiec 2007

swoją wagę, lecz także swój sens. Taka odpowiedź jednak nie jest w stanie zaspokoić

wszystkich. Rzec by można „na szczęście”, gdyby nie fakt, że nie do końca jasne jest

czy owa filozoficzna podejrzliwość i szczęście mają ze sobą cokolwiek wspólnego. Na

szczęście czy nie na szczęście, sprawa pojęcia rzeczy samej w sobie oraz związanych

z nim dyskusji nie została definitywnie zamknięta, choćby dlatego, że można przecież

z dziecięcą niemal wytrwałością pytać dalej „dlaczego?”, na przykład: dlaczego

pojęcie rzeczy samej w sobie było w tamtym, niemal już zapomnianym dyskursie takie

ważne, dlaczego w innych, nowych dyskursach się nie pojawia, oraz – najtrudniejsze,

a zarazem najciekawsze pytanie: czy nie jest czasami tak, że dla wszystkich tych

pozornie odrębnych i różnych dyskursów, o tyle, o ile mają one coś wspólnego ze

starożytną ideą umiłowania mądrości , odnaleźć można pewien wspólny mianownik,

i że pomimo różnej terminologii pewne podstawowe pojęcia filozoficzne pozostają

jednak wspólne? Prawie każdy, kto zajmuje się poważnie filozofią i w związku z tym

czyta pisma wielkich filozofów, w nadziei, że się czegoś od nich nauczy, uświadamia

sobie w pewnym momencie, że w filozofii panuje pewnego rodzaju „bałagan”

terminologiczny. Różni myśliciele używają często różnych terminów na oznaczenie

tego samego pojęcia, lub tego samego terminu na oznaczenie różnych pojęć.

W pierwszym momencie sytuacja może wydać się groźna, i mało cierpliwą osobę

może zniechęcić do dalszego zajmowania się filozofią. Jednak paradoksalnie właśnie

ta sytuacja, jeśli tylko poddać ją głębszej refleksji, sama jest już dowodem na to,

że sprawa nie jest beznadziejna. Skoro bowiem udało nam się uchwycić fakt,

że dwóch różnych myślicieli używa dwóch różnych terminów na oznaczenie jednego

pojęcia (lub jednego terminu na określenie różnych pojęć) to znaczy, że istnieje realna

możliwość „połapania się jakoś” w tym bałaganie. W tym właśnie momencie sami

osobiście jej doświadczamy. Okazuje się, że mimo całej nieprecyzyjności języka,

komunikacja między ludźmi jest jednak możliwa. Skoro tak, to przy odrobinie wysiłku

możemy zrozumieć o co chodzi drugiej osobie, nawet jeśli posługuje się ona innym

językiem. O co więc chodziło Kantowi? I o co chodziło tym, którzy kłócili się

o pojęcie rzeczy samej w sobie ? Bo przecież nie chodziło im chyba jedynie o to, aby

podtrzymywać rozmowę.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: