Trening Zastępowania Agresji

Metoda TZA - ART

Trening Zastępowania Agresji jest warsztatem kształtującym zdolności asertywne. Z badań przedstawianych przez prof. Goldsteina w licznych publikacjach jasno wynika, że wśród młodzieży poddanej treningowi znacznie poprawia się jakość więzi rodzinnych, a uczestnicy treningów w większym stopniu osiągają sukces życiowy (ukończenie szkoły, lepsza praca, mniej konfliktów z prawem).

Jest to program wielostronnej interwencji skierowanej na zmianę zachowania młodzieży niedostosowanej. Badania psychologiczne dowodzą, że osoby niedostosowane społecznie wykazują szereg braków w kontaktach z innymi,  zdolnościach planowania, komunikacji, panowania nad emocjami, radzenia sobie z lękiem, gniewem i wielu innych umiejętnościach. Niedostosowanie do życia zgodnie z normami, w tym agresja, jest więc przejawem deficytu umiejętności zachowań społecznych.

Metoda ART doskonale sprawdza się w szeroko rozumianej profilaktyce społecznej zarówno jako oferta nauczenia jego odbiorców postaw i zachowań społecznych jak i jako metoda diagnostyczno - terapeutyczna do naprawy zaburzonych relacji rodzinnych.

OFERTA SZKOLENIOWA

Adresaci:
- dzieci i młodzież zwłaszcza z grup podwyższonego ryzyka
- ich rodzice i opiekunowie
- pracownicy edukacji  (pedagodzy, nauczyciele, psycholodzy), pracownicy pomocy społecznej, służby zdrowia, policji i straży miejskiej, służb penitencjarnych, organizacji pozarządowych, poradni specjalistycznych, specjalistycznych, urzędnicy środowisk lokalnych, wolontariusze.

Trening Zastępowania Agresji składa się z trzech komponentów:
- trening umiejętności zachowań prospołecznych
- trening kontroli złości
- trening wnioskowania moralnego

Uczestnicy szkolenia są przygotowani do uczenia dzieci i młodzieży ponad 100 podstawowych umiejętności prospołecznych, które mają im ułatwić przystosowanie się do wymogów życia codziennego i zastąpić zachowania społecznie szkodliwe.
 
                                                                                                             Efekty:

Metoda TZA - ART stosowana jest w ośrodkach readaptacyjnych i w hostelu postrehabilitacyjnym Stowarzyszenia Karan. Opiera się na przekonaniu, że większość aspołecznych i antyspołecznych zachowań wynika z behawioralnego deficytu - osoba agresywna zachouje się tak, bo została nauczona agresji w domu, szkole, poprzez media, na podwórku.
Podczas treningu zachodzą zmiany w sposobie zachowania, myślenia, oraz wnioskowania moralnego. Zmiany te są odnotowywane - służy do tego Kwestionariusz Trenerski Umiejętności Prospołecznych.
Analiza Kwestionariusza pozwala na ocenę opanowania danej umiejętności, a różnice pomiędzy tymi wynikami wskazują na zmiany w zakresie umiejętności prospołęcznych. Analiza przeprowadzana jest przez osoby prowadzące szkolenie i stanowi ona integralną część zajęć szkoleniowych.

W ośrodkach Karanu został przebadany poziom agresji  u osób przebywających w placówkach, przed rozpoczęciem treningu i po jego zakończeniu. Z analiz wynika, że nastąpił znaczny spadek poziomu agresji, ponad to wzrosło poczucie własnej wartości, nastąpiła poprawa w komunikacji z innymi. Potwierdzają one takie zmiany zachowań u osób objętych treningiem ART jak:

 - zmniejszenie liczby przejawów patologii społecznej i dysfunkcji panującej w rodzinach, szkołach, środowiskach rówieśniczych;

- poprawę jakości komunikacji w rodzinie i grupach rówieśniczych;

- zmniejszenie ilości zachowań agresywnych;

- poprawę relacji emocjonalnych w rodzinach (rodzic - dziecko);

- zmianę stylu wychowania dzieci;

- wyposażenie dzieci i młodzieży w umiejętności ułatwiające radzenie sobie z patologiami w rodzinie (alkoholizm, przemoc);

- podjęcie prób zmiany niekorzystnych sytuacji życiowych;

- zwiększenie wiedzy na temat uzależnienia od środków psychoaktywnych;

- nabycie umiejętności pomagających w odparciu presji grupy w sytuacji namawiania do zażycia środka odurzającego;

- nabycia przez uczestników szkolenia wiedzy na temat skutecznych sposobów radzenia sobie z problemem uzależnień i zachowań przemocowych;

- opanowanie warsztatu redukującego agresję i złość;

-  wzrost samoświadomości;

- wyposażenie w umiejętności pracy z grupą oraz techniki pomocy rozwiązywania problemów i sprawnego, samodzielnego podejmowania decyzji;

- przygotowanie pracowników placówek zajmujących się wychowaniem i edukacją dzieci i młodzieży do pracy  w szkole, placówce oświatowo - wychowawczej.

6 Remedium GRUDZIEÑ 2001

EDUKACJA, OŒWIATA, WYCHOWANIE

Scenariusze, metody pracy

Trreniing zastêpowaniia agrresjjii ((cczz.. II))

U

Trening Zastêpowania Agresji jest metod¹ korygowania agresywnych zachowañ u m³odzie¿y, która zosta³a opracowana

przez prof. Arnolda Goldsteinca i jego wspó³pracowników pod koniec lat 70. w USA. Metoda, na której opiera siê

trening, wywodzi siê z zasad teorii spo³ecznego uczenia siê. W podejœciu tym okreœlone s¹ podstawowe „kroki” pozwalaj

¹ce na nabywanie danej umiejêtnoœci spo³ecznej i ich wypróbowanie podczas odgrywanych scenek.

El¿bieta Potempska, Andrzej Ko³odziejczyk

podstaw metody Treningu Zastêpowania

Agresji le¿y przekonanie, i¿ podstawowymi

przyczynami agresywnych zachowañ

s¹ deficyty dotycz¹ce umiejêtnoœci kontrolowania

w³asnej impulsywnoœci, nieznajomoœci

lub nieumiejêtnoœci zastosowania w ¿yciu innych

sposobów zachowania (umiejêtnoœci prospo

³ecznych) oraz niedostateczny rozwój my-

œlenia moralnego, które nie pe³ni roli koryguj

¹cej wobec niepoprawnych zachowañ.

Podstawowymi zaletami omawianej metody, a

zarazem tym co odró¿nia j¹ od innych programów

pracy z agresj¹ jest m.in. mo¿liwoœæ zastosowania

jej wobec osób w ró¿nym wieku, o ró¿nym poziomie

agresywnoœci i doœwiadczeniach spo³ecznych.

TZA jest skierowany do szerokiej grupy odbiorców

pocz¹wszy od dzieci w wieku przedszkolnym czy

uczniów szkó³ podstawowych, do destrukcyjnych

grup podkulturowych, czy osób osadzonych w wiê-

zieniach. Kolejn¹ zalet¹ jest jej wieloaspektowoœæ i

wyraŸna strukturalizacja, co u³atwia zarówno uczenie

siê, jak i stosowanie nabytej wiedzy w praktyce.

G³ówny nacisk po³o¿ony jest na modelowe

przedstawienie wybranych zachowañ. Uczenie

siê tych zachowañ odbywa siê drog¹ grania ról,

otrzymywania informacji zwrotnych i przenoszenia

nabytych umiejêtnoœci do codziennego

¿ycia. Gdy podstawowe kroki zostan¹ mocno

utrwalone, istnieje prawdopodobieñstwo zastosowania

ich w codziennym ¿yciu.

Dobór uczestników

i organizacja treningu

Autorzy TZA podkreœlaj¹ wagê niektórych

organizacyjnych za³o¿eñ programu. Od ich postrzegania

bowiem w du¿ym stopniu zale¿¹

efekty pracy.

Do najwa¿niejszych czynników nale¿y dobór

uczestników i liczba cz³onków grupy, która powinna

liczyæ nie wiêcej ni¿ 6 do 8 osób. Wa¿ne jest,

aby ka¿dy móg³ aktywnie uczestniczyæ w scenkach

i otrzymywaæ wa¿ne dla siebie informacje zwrotne.

Ka¿d¹ grupê powinno prowadziæ dwóch trenerów.

Jeden prowadzi grupê, obserwuje co siê w niej dzieje,

wskazuje na poszczególne etapy pracy oraz kieruje

zachowaniami uczestników. Aby dobrze wykona

æ swoje zadanie, musi byæ na nich bardzo skoncentrowany.

Dlatego potrzebny jest drugi trener, który

przebywaj¹c wœród uczestników, pomaga im w odgrywaniu

ról i wspiera ich podczas pracy.

Kolejnym wa¿nym czynnikiem jest liczba i

czêstotliwoœæ sesji. Z uwagi na to, ¿e jedn¹ umiej

êtnoœæ prospo³eczn¹ powinno siê æwiczyæ podczas

jednej lub dwóch sesji, przeciêtny czas pracy

z jedn¹ grup¹ nie mo¿e byæ krótszy ni¿ dziesi

êæ tygodni, przy dwóch spotkaniach tygodniowo.

W trakcie jednego spotkania prowadzona jest

praca nad kontrol¹ z³oœci oraz rozwojem umiej

êtnoœci prospo³ecznych, zaœ w trakcie drugiego,

praca nad rozwojem moralnym. Optymalny czas

trwania zajêæ wynosi od 6 miesiêcy do 2 lat.

Bardzo wa¿na jest d³ugoœæ trwania sesji i ich

lokalizacja. Czas trwania sesji waha siê od jednej

do dwóch godzin. Dla dzieci m³odszych lub silnie

nadpobudliwych, czas ten musi byæ zdecydowanie

krótszy. Sala do zajêæ – z krzes³ami, tablic¹ i

dobrym oœwietleniem – powinna zapewniaæ spok

ój oraz sprzyjaæ koncentracji na zadaniach.

Obok kompetencji trenerskich, dobrze przygotowanego

miejsca pracy i znajomoœci w obr

êbie grupy, wa¿na jest motywacja i wybór

umiejêtnoœci prospo³ecznych wybranych do

treningu. Trenerom zaleca siê negocjowanie zestawu

umiejêtnoœci i kolejnoœci, w jakiej bêd¹

æwiczone z uczestnikami treningu.

Istota programu

TZA sk³ada siê z trzech obszarów, z któ-

rych ka¿dy jest trenowany raz lub dwa razy w

tygodniu. Jest to usprawnianie i nabywanie

umiejêtnoœci prospo³ecznych, trening z³oœci i

trening moralnego rozwoju.

1. Usprawnianie i nabywanie umiejêtno-

œci prospo³ecznych

Trening ma na celu systematyczne uczenie

siê 50 podstawowych prospo³ecznych umiejêtno

œci. Je¿eli z ró¿nych powodów nie mo¿na

æwiczyæ wszystkich 50, wówczas autorzy zalecaj

¹ koniecznoœæ przeæwiczenia zaproponowanych

przez siebie 20 podstawowych umiej

êtnoœci. Odbywa siê to poprzez:

• modelowanie, czyli odzwierciedlanie

przez dwóch trenerów zachowañ sk³adaj¹cych

siê na dan¹ umiejêtnoœæ, w której uczestnicy

s¹ s³abi lub w ogóle jej nie posiadaj¹.

• granie ról polegaj¹ce na przetrenowaniu

w³aœciwych spo³ecznych zachowañ. Trenerzy

zachêcaj¹ uczestników do poszukania sytuacji

z w³asnego ¿ycia, w której deficyt danej umiej

êtnoœci by³ nader widoczny.

• udzielenie informacji zwrotnych mówi¹-

cych o poprawnoœci przedstawionej umiejêtno-

œci ze wzglêdu na wczeœniej pokazane zachowania

modelowe. Informacje zwrotne udzielane

s¹ przez wszystkich po ka¿dym odegraniu

roli. Autorzy programu podkreœlaj¹, i¿ istotne

jest to, aby trener skupia³ siê przede wszystkim

na zachowaniach. Zarówno komentarze trenera,

jak i osób bior¹cych udzia³ w treningu, powinny

wskazywaæ na obecnoœæ lub brak konkretnych,

szczególnych zachowañ.

• trenowanie przeniesienia (transfer), tzn.

zachêcanie uczestników do wykorzystania trenowanej

umiejêtnoœci w codziennym ¿yciu. W

tym celu po ka¿dej scence g³ówny aktor otrzymuje

Raport z wykonania Zadania Umiejêtno-

œci Spo³ecznych. Podczas sesji wype³nia czêœæ

Raportu, który koñczy dopiero, gdy sprawdzi tê

umiejêtnoœæ w ¿yciu codziennym. Nastêpnie na

kolejnej sesji przedstawia Raport grupie.

GRUDZIEÑ 2001 Remedium 7

EDUKACJA, OŒWIATA, WYCHOWANIE

Scenariusze, metody pracy

Umiejêtnoœci, które s¹ trenowane mo¿na

podzieliæ na szeœæ grup:

F Podstawowe umiejêtnoœci spo³eczne

(np. Rozpoczynanie rozmowy, Przedstawianie

siê, Gratulowanie komuœ).

F Zaawansowane spo³eczne umiejêtnoœci (np.

Proszenie o pomoc, Przepraszanie, Instruowanie).

F Umiejêtnoœci radzenia sobie z uczuciami

(np. Odpowiadanie na z³oœæ kogoœ innego, Wyra

¿anie wzruszenia, Radzenie sobie ze strachem).

F Alternatywne zachowania do agresji (np.

Odpowiadanie na zaczepki, Negocjowanie,

Pomaganie innym).

F Umiejêtnoœci radzenia sobie ze stresem

(np. Radzenie sobie z byciem opuszczonym,

Radzenie sobie z oskar¿eniem, Przygotowanie

siê na stresuj¹c¹ rozmowê).

F Planowanie umiejêtnoœci (np. Stawianie

celów, Podejmowanie decyzji, Ustanawianie

hierarchii rozwi¹zywanych problemów).

2. Trening Kontroli Z³oœci

Celem treningu jest nauczenie m³odych ludzi

samokontroli z³oœci. Uczestnicy przynosz¹

na ka¿de spotkanie opis ostatnio prze¿ytego

doœwiadczenia z³oœci, co zapisuj¹ w „Dzienniku

Z³oœci”. W ci¹gu dziesiêciu tygodni s¹ trenowani

w odpowiadaniu na swoje stany z³oœci

przy pomocy ³añcucha zachowañ, który zawiera

nastêpuj¹ce elementy:

• okreœlenie „zapalników” (tzn. tych ekstremalnych

zdarzeñ oraz wewnêtrznych stanów,

które prowokuj¹ gniewne odpowiedzi).

• zidentyfikowanie objawów (tzn. tych indywidualnych

fizycznych zdarzeñ, takich jak napiêcie

miêœni, zaczerwienienie twarzy, zaciskanie piêœci),

które umo¿liwiaj¹ m³odej osobie uœwiadomienie

sobie, ¿e emocja, której doœwiadcza, to z³oœæ.

• stosowanie upomnieñ (tzn. stwierdzeñ

takiego typu jak, „b¹dŸ spokojny”, „sch³odŸ

siê”, „uspokój siê”, oraz niewrogie wyjaœnienia

zachowañ innych osób).

• stosowanie reduktorów (tzn. ró¿nych technik,

które umo¿liwiaj¹ obni¿enie poziomu gniewu,

takich jak: g³êbokie oddychanie, liczenie od ty³u,

wyobra¿anie sobie jakiejœ spokojnej sytuacji, wyobra

¿anie sobie odleg³ych konsekwencji zachowañ).

• stosowanie samooceny (tzn. uœwiadomienie

sobie ³añcucha: zapalnik – objawy zaniepokojenia

– upomnienia – reduktory oraz wynagradzanie

swoich pozytywnych zachowañ).

Osoba po przejœciu treningu umiejêtnoœci oraz

kontroli z³oœci jest zdolna do wybrania odpowiednich

zachowañ w sytuacjach prowokuj¹cych agresj

ê. Poniewa¿ agresywne zachowanie jest wynagr...